تفسير نور:
سوره علق آيه 1
متن آيه :
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
ترجمه :
( اي محمّد ! بخوان چيزي را كه به تو وحي مي‌شود . آن را بياغاز و ) بخوان به نام پروردگارت . آن كه ( همه جهان را ) آفريده است .
توضيحات :
« إِقْرَأْ . . . » : از اوّل اين سوره تا آخر آيه پنجم ، نخستين آياتي است كه در غار حراء بر پيغمبر نازل شده است و با تابش اشعّه جديد وحي ، فصل تازه‌اي در تاريخ بشريّت گشوده گشته است . برابر فرمان الهي پيغمبر « قاري » شد ( نگا : بيّنه / 2 ) ولي « كاتب » نشد ( نگا : جزء عمّ شيخ محمّد عبده ) .
سوره علق آيه 2
متن آيه :
خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ
ترجمه :
انسان را از خون بسته آفريده است .
توضيحات :
« خَلَقَ » : هر چند فعل ( خَلَقَ ) در آيه نخست ، آفرينش انسان را هم در بر دارد ، ولي براي اهمّيّت مقام او مجدّدا از انسان سخن به ميان آمده است . « عَلَقٍ » : جمع عَلَقَة ، خون بسته و دَلَمه گونه ( نگا : حجّ / 5 ، مؤمنون / 14 ، غافر / 67 ، قيامه / 38 ) .
سوره علق آيه 3
متن آيه :
اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ
ترجمه :
بخوان ! پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تر است ( از آنچه تو مي‌انگاري . بعد از اين ، بزرگواريها و بخشندگيها از او خواهي ديد كه تعليم قرائت در برابر آنها ساده و ناچيز است ) .
توضيحات :
« وَ رَبُّكَ الأكْرَمُ » : حرف واو استئنافيه است . واژه أكرم ، افزايش ربوبيّت و كرامت را مي‌رساند .
سوره علق آيه 4
متن آيه :
الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
ترجمه :
همان خدائي كه به وسيله قلم ( انسان را تعليم داد و چيزها به او ) آموخت .
توضيحات :
« عَلَّمَ » : تعليم داد . ياد داد . « بِالْقَلَمِ » : به وسيله قلم . به واسطه قلم .
سوره علق آيه 5
متن آيه :
عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
ترجمه :
بدو چيزهائي را آموخت كه نمي‌دانست .
توضيحات :
« مَا لَمْ يَعْلَمْ » : ( نگا : نحل / 78 ) .
سوره علق آيه 6
متن آيه :
كَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَيَطْغَى
ترجمه :
قطعاً ( اغلب ) انسانها سركشي و تمرّد مي‌آغازند .
توضيحات :
« كَلاّ » : حَقّا . قطعاً . اين واژه را نبايد همواره به معني زجر و ردع بدانيم . بلكه مي‌تواند حرف تحقيق و تنبيه و جواب باشد و ( به راستي ) و ( حقّا ) و ( هان ) و ( آري ) معني شود ( نگا : نوين ) . « الإِنسَانَ » : غالب انسانها مراد است .
سوره علق آيه 7
متن آيه :
أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى
ترجمه :
اگر خود را دارا و بي‌نياز ببينند .
توضيحات :
« أَن رَّءَاهُ » : وقتي خود را ببيند و بداند . واژه ( أَنْ ) از حروف ناصبه است . جمله ( أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَيا ) مفعولٌ‌له است . « إِسْتَغْنَيا » : احساس قدرت و ثروت كرد . دارا شد و بي‌نياز گرديد ( نگا : عبس / 5 ، ليل / 8 ) .
سوره علق آيه 8
متن آيه :
إِنَّ إِلَى رَبِّكَ الرُّجْعَى
ترجمه :
مسلّماً بازگشت ( همگان در آن جهان ) به سوي پروردگار تو خواهد بود ( و او سركشان و متمرّدان را به كيفر اعمالشان مي‌رساند ) .
توضيحات :
« الرُّجْعَيا » : رجوع و بازگشت . مصدر ثلاثي مجرّد است .
سوره علق آيه 9
متن آيه :
أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَى
ترجمه :
آيا ديده‌اي كسي را كه نهي مي‌كند و باز مي‌دارد .
توضيحات :
« أَرَأَيْتَ ؟ » : آيا ديده‌اي ؟ آيا خبر داري ؟ به من بگو ( نگا : كهف / 63 ، مريم / 77 ، فرقان / 43 ) .
سوره علق آيه 10
متن آيه :
عَبْداً إِذَا صَلَّى
ترجمه :
بنده‌اي را چون به نماز ايستد ؟ ( آيا چنين بازدارنده‌اي مستحقّ عذاب الهي نيست ؟ ) .
توضيحات :
« إِذَا . . . » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آيه 11
متن آيه :
أَرَأَيْتَ إِن كَانَ عَلَى الْهُدَى
ترجمه :
به من بگو : اگر ( اين طاغي ياغي بر راه راست و ) بر طريق هدايت بود . ( چه مقام و منزلتي در پيش خدا مي‌داشت ؟ ) .
توضيحات :
« إِنْ » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آيه 12
متن آيه :
أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَى
ترجمه :
يا اين كه ( ديگران را به جاي بازداشتن از نماز و ساير عبادات ) به تقوا و پرهيزگاري دستور مي‌داد ( آيا اين برايش بهتر نمي‌بود ؟ ) .
توضيحات :
« أَوْ . . . » : جواب شرط محذوف است .
سوره علق آيه 13
متن آيه :
أَرَأَيْتَ إِن كَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
به من بگو : اگر تكذيب كند ( قرآن و همه كتابها و چيزهائي را كه پيغمبران با خود آورده‌اند ) و پشت كند ( به ايمان و همه كارهاي خوب و پسنديده ، آيا سزاوار چه كيفري خواهد بود ، و حال و وضعش در قيامت چگونه خواهد شد ؟ ) .
توضيحات :
« إِن كَذَّبَ وَ تَوَلَّيا » : ( نگا : قيامه / 32 ، ليل / 16 ) . جواب شرط باز هم محذوف است .
سوره علق آيه 14
متن آيه :
أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى
ترجمه :
آيا او ندانسته است كه خداوند ( همه احوال او را مي‌پايد ، و همه اعمال وي را ) مي‌بيند ؟
توضيحات :
« أَلَمْ يَعْلَمْ . . . يَرَيا » : اشاره به اين واقعيّت است كه : عالَم هستي محضر خدا است .
سوره علق آيه 15
متن آيه :
كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! ( آن چنان نيست كه او مي‌پندارد ) . اگر او ( از كارهاي خود دست برندارد و به اعمال زشت خويش ) پايان ندهد ، موي پيشانيش را مي‌گيريم و ( او را به سوي آتش دوزخ ) كشان كشان مي‌بريم .
توضيحات :
« لَنَسْفَعَنْ » : مي‌گيريم و به شدّت مي‌كشيم . از ماده سَفْع ، به معني گرفتن و به شدّت كشيدن است . نون تأكيد اين فعل در رسم‌الخطّ قرآني با تنوين نوشته شده است . « نَاصِيَةِ » : موي پيشاني ( نگا : هود / 56 ، رحمن / 41 ) .
سوره علق آيه 16
متن آيه :
نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ
ترجمه :
موي پيشاني دروغگوي بزهكار .
توضيحات :
« نَاصِيَةٍ » : بدل است . « خَاطِئَةٍ » : بزهكار . مراد از موي پيشاني دروغگوي بزهكار ، صاحب آن است . واژه ( نَاصِيَةٍ ) به خود پيشاني هم گفته مي‌شود . در اين صورت معني آيه چنين است : پيشانيي كه نشانه دروغگوئي و بزهكاري در آن جلوه‌گر و پيدا است ( نگا : المنتخب ) .
سوره علق آيه 17
متن آيه :
فَلْيَدْعُ نَادِيَه
ترجمه :
بگذار او همنشينان و هم‌مجلسان خود را صدا بزند و به كمك بطلبد ( تا او را در جنگ با مؤمنان ، ياري بدهند ) .
توضيحات :
« نَادِيَ » : باشگاه . مجلس . در اينجا مراد اهل باشگاه و مجلس است . ذكر محل است و مراد حال .
سوره علق آيه 18
متن آيه :
سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ
ترجمه :
ما هم به زودي فرشتگان مأمور دوزخ را صدا مي‌زنيم ( تا او را به دوزخ ببرند و به ژرفاي آن بيندازند ) .
توضيحات :
« سَنَدْعُو » : در رسم‌الخطّ قرآني واو آخر آن حذف شده است . در قرآن هر جا كه واو ساكن به لام ساكن برسد ، واو برداشته شده است ( نگا : اعراب القرآن درويش ) . « الزَّبَانِيَةَ » : جمع زِبْنِيّ ، زِبْنِيَة ، زَبانِيّ ، و زابِن دانسته‌اند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الكريم ) . در اصل به معني هُل‌دهندگان است . پاسبانان را بدين نام ناميده‌اند ، چون ديگران را هُل مي‌دهند و مي‌رانند . در اينجا مراد فرشتگان مأمور دوزخ است كه دوزخيان را هُل مي‌دهند و مي‌رانند ( نگا : تحريم / 6 ) .
سوره علق آيه 19
متن آيه :
كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! از او اطاعت مكن و ( به نماز خواندن خود ادامه بده و در برابر آفريدگار خويش ) سجده ببر و ( بدين وسيله به پروردگارت ) نزديك شو .
توضيحات :
« أسْجُدْ » : سجده ببر . مراد از سجده بردن ، مداومت و مواظبت بر اداي نماز است . « إِقْتَرِبْ » : با طاعات و عباداتِ بسيار به پروردگار دادار تقرّب حاصل كن و بدو نزديك شو .
بازگشت به لیست سوره‌ها