تفسير نور:
سوره عبس آيه 1
متن آيه :
عَبَسَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
چهره در هم كشيد و روي برتافت !
توضيحات :
« عَبَسَ » : چهره در هم كشيد . اخم و تخم كرد . مخاطب پيغمبر است . بدان گاه كه سران قريش در خدمتش بودند و اميدوار بود كه دعوتش را بپذيرند و با اسلام ايشان ، قبائل و مردمان زيادي آئين يكتاپرستي را پذيرا گردند ، مسلمان نابيناي صادق و صميمي و عاشق دينداري ، و راغب فهم علم و دانش آسماني ، به نام ابن ام‌مكتوم به مجلس درآمد و با صداي بلند مكرّراً از آن حضرت تقاضاي درس و وعظ قرآن و احكام دين كرد . اثر ناخوشنودي در چهره مباركش پديدار شد و از او روي گرداند و سرگرم ادامه دعوت اشراف به سوي دين خدا گرديد . لذا مورد خطاب و عتاب آفريدگار قرار گرفت ، و اين مسأله ، درس عبرت جاويداني براي مسلمانان شد .
سوره عبس آيه 2
متن آيه :
أَن جَاءهُ الْأَعْمَى
ترجمه :
از اين كه نابينائي به پيش او آمد .
توضيحات :
« أَن جَآءَهُ الأعْمي » : مفعولٌ‌له است .
سوره عبس آيه 3
متن آيه :
وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى
ترجمه :
تو چه مي‌داني ، شايد او ( از آموزش و پرورش تو بهره گيرد و ) خود را پاك و آراسته سازد .
توضيحات :
« مَا يُدْرِيكَ » : تو چه مي‌داني ؟ ( نگا : احزاب / 63 ، شوري / 17 ) .
سوره عبس آيه 4
متن آيه :
أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنفَعَهُ الذِّكْرَى
ترجمه :
يا اين كه پند گيرد و اندرز بدو سود برساند .
توضيحات :
« يَذَّكَّرُ » : متّعظ شود . پندپذير گردد . « فَتَنفَعَهُ » : فعل ( تَنفَعَ ) منصوب به ( أَنْ ) مقدّر بعد از فاء سببيّه است و جواب ( لَعَلَّ ) است ( نگا : غافر / 37 ) . « الذِّكْري » : ( نگا : انعام / 69 و 90 ، اعراف / 2 ، هود / 114 و 120 ) .
سوره عبس آيه 5
متن آيه :
أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى
ترجمه :
امّا آن كس كه خود را ( از دين و هدايت آسماني ) بي‌نياز مي‌داند .
توضيحات :
« إسْتَغْني » : خود را بي‌نياز مي‌بيند از چيزي كه با خود آورده‌اي ، و به ثروت و قدرت دنيوي بسنده مي‌كند .
سوره عبس آيه 6
متن آيه :
فَأَنتَ لَهُ تَصَدَّى
ترجمه :
تو بدو روي مي‌آوري و مي‌پردازي !
توضيحات :
« تَصَدّي » : رو مي‌كني . فعل مضارع است و در اصل ( تَتَصَدّي ) است .
سوره عبس آيه 7
متن آيه :
وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى
ترجمه :
چه گناهي بر تو است اگر او ( با آب ايمان ، از چرك كفر ) خويشتن را پاك و پاكيزه ندارد ؟ !
توضيحات :
« وَ مَا عَلَيْكَ » : در حالي كه گناهي بر تو نيست . چه گناهي بر تو است ؟ حرف واو حاليّه يا عاطفه است . واژه ( مَا ) نافيه يا استفهاميّه است .
سوره عبس آيه 8
متن آيه :
وَأَمَّا مَن جَاءكَ يَسْعَى
ترجمه :
امّا كسي كه شتابان و مشتاقانه به پيش تو مي‌آيد .
توضيحات :
« يَسْعي » : به تلاش مي‌ايستد ، با علاقه مي‌آيد . حال فاعل ( جَآءَ ) است .
سوره عبس آيه 9
متن آيه :
وَهُوَ يَخْشَى
ترجمه :
و از خدا ترسان است .
توضيحات :
« وَ » : واو حاليّه است ، و ( هُوَ يَخْشي ) حال فاعل ( جَآءَ ) است .
سوره عبس آيه 10
متن آيه :
فَأَنتَ عَنْهُ تَلَهَّى
ترجمه :
تو از او غافل مي‌شوي ( و بدو اعتناء نمي‌كني ! ) .
توضيحات :
« تَلَهّي » : غافل مي‌گردي . توجّه نمي‌كني . فعل مضارع است . در اصل ( تَتَلَهّي ) بوده و در حقيقت نقطه مقابل ( تَصَدّي ) است .
سوره عبس آيه 11
متن آيه :
كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ
ترجمه :
نبايد چنين باشد ! اين آيات ( قرآني و شريعت آسماني ) يادآوري و آگاهي است و بس .
توضيحات :
« كلاّ » : نبايد چنين كرد . حقّا . « اِنَّهَا » : اين كه آيات قرآني . ضمير ( ها ) به ( آيات ) برمي‌گردد . يا اين كه به قرآن برمي‌گردد و به خاطر تأنيث خبر ، مؤنّث آمده است ( نگا : آلوسي ) . « تَذْكِرَةٌ » : يادآوري كردن . بيدارباش و آگاهي دادن .
سوره عبس آيه 12
متن آيه :
فَمَن شَاء ذَكَرَهُ
ترجمه :
پس هر كه خواهد از آن پند گيرد ( و هركه خواهد سرِ خويش گيرد ) .
توضيحات :
« ذَكَرَهُ » : از قرآن پند و اندرز گرفت . ضمير ( هُ ) به قرآن برمي‌گردد كه مشارٌاليه آيات است . بعضيها آن را به خدا برمي‌گردانند . در اين صورت معني چنين است : هركه خواهد خدا را ياد كند و به ياد او باشد .
سوره عبس آيه 13
متن آيه :
فِي صُحُفٍ مُّكَرَّمَةٍ
ترجمه :
در نامه‌هاي گرامي و ارجمند ضبط و ثبت است .
توضيحات :
« صُحُفٍ » : جمع صَحيفه ، نامه‌ها و كتابها . هرگونه برگه نوشته شده‌اي اعم از كاغذ و پوست و غيره . در اينجا مراد صفحات اذهان و نسخه‌هاي اوراق پراكنده‌اي است كه آيات مبارك قرآن در آن حفظ و ضبط و ثبت مي‌شده و بعدها به صورت كتاب جامع همه آيات درآمده كه همين قرآن است ، و پيوسته با خطها و شكل‌هاي متنوّع نگارش مي‌يابد ، و در روزگار ما گذشته از صفحات اذهان و اوراق ، بر روي نوار و صفحه هوا و طول امواج ضبط و پخش مي‌شود . « مُكَرَّمَةٍ » : گرامي . محترم .
سوره عبس آيه 14
متن آيه :
مَّرْفُوعَةٍ مُّطَهَّرَةٍ
ترجمه :
( نامه‌هائي كه ) فرا و بالا ( از كلام بشر ) و داراي مكانت و منزلت والايند ( و دور از هرگونه تحريف و آميزش ) و پاك ( از هر نوع شائبه خرافات و عقائد باطل و فاسد ، و زدوده از نقص و كم و كاست ) هستند .
توضيحات :
« مَرْفُوعَةٍ » : والا و بالا . داراي منزلت و مكانت . « مُطَهَّرَةٍ » : پاك از آلودگي خرافات . منزّه از تحريف . به دور از نقص .
سوره عبس آيه 15
متن آيه :
بِأَيْدِي سَفَرَةٍ
ترجمه :
با دست نويسندگاني ( نگارش يافته‌اند ) .
توضيحات :
« سَفَرَةٍ » : جمع سافِر ، نويسندگان . مراد نويسندگان و حاملان و مبلّغان آيات قرآن است كه از همان طلوع و نزول قرآن ، هرچه از آيات نازل مي‌شد ، با اشتياق و بي‌درنگ از زبان پيغمبر دريافت مي‌داشتند و در سينه‌ها حفظ و ضبط ، و بر روي استخوانها و سنگها و تخته‌ها و اوراق مي‌نگاشتند و به ديگران مي‌آموختند .
سوره عبس آيه 16
متن آيه :
كِرَامٍ بَرَرَةٍ
ترجمه :
( نويسندگاني ) كه بزرگوار و نيكمنش و نيكوكردارند .
توضيحات :
« كِرَامِ » : جمع كَريم ، بزرگواران . بزرگ‌منشان . « بَرَرَةٍ » : جمع بارّ ، نيكوكرداران . نيكوكاران . يادآوري : بيشتر تفسيرها ( صُحُف ) را لوح محفوظ ، و ( سَفَرَةٍ ) را فرشتگان خدا دانسته‌اند . برخي هم ( صُحُف ) را كتابهاي آسماني ، و ( سَفَرَةٍ ) را جمع سَفير ، و به معني انبياء خدا قلمداد كرده‌اند ، و ضمير ( ها ) در آيه 11 را هدايت و شريعت آسماني به طور خاصّ يا عام شمرده‌اند .
سوره عبس آيه 17
متن آيه :
قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ
ترجمه :
كشته باد انسان ! چه خدا نشناس و ناسپاس است !
توضيحات :
« قُتِلَ الإِنسَانُ ! » : كشته باد انسان ! نفرين بر بشر ! واژه ( قُتِلَ ) براي دعا ، و مراد از ( انسان ) جنس بشر است . « مَآ أَكْفَرَهُ ! » : چه كافر و خدانشناس است ! چه كافر نعمت و ناسپاس است ! چنين جمله‌اي بيانگر خشم خدا از كافر و ناسپاس است .
سوره عبس آيه 18
متن آيه :
مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ
ترجمه :
خدا او را از چه چيز مي‌آفريند ؟ !
توضيحات :
« مِنْ أَيِّ شَيْءٍ . . . » : استفهام تحقير است . يعني از چه چيز ناچيزي خدا او را آفريده است ؟ اين همه سركشي و ناسپاسي چيست ؟ !
سوره عبس آيه 19
متن آيه :
مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ
ترجمه :
او را از نطفه ناچيزي مي‌آفريند و قوّت و قدرت ( و جمال و كمال ) بدو مي‌بخشد .
توضيحات :
« قَدَّرَهُ » : قدرت و توانائي بدو داده است . اندازه‌گيري دقيقي در ساختارش به كار رفته است . هر يك از اندامهاي او را براي كاري و مناسب با ساير اعضاء آفريده است .
سوره عبس آيه 20
متن آيه :
ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ
ترجمه :
سپس راه ( شناخت خوبي و بدي ) را براي او آسان مي‌كند ( تا راه هدايت را در پيش گيرد ، و راه ضلالت را ترك گويد ) .
توضيحات :
« السَّبِيلَ » : راه تشخيص هدايت و ضلالت و خوبي و بدي ( نگا : بلد / 10 ) در پرتو عقل و فكر و الهام و وحي .
سوره عبس آيه 21
متن آيه :
ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ
ترجمه :
بعد او را مي‌ميراند و وارد گورش مي‌گرداند .
توضيحات :
« أمَاتَهُ » : او را مي‌راند . « أَقْبَرَهُ » : وارد گورش گردانْد .
سوره عبس آيه 22
متن آيه :
ثُمَّ إِذَا شَاء أَنشَرَهُ
ترجمه :
سپس هر وقت خواست او را زنده مي‌گرداند .
توضيحات :
« أَنشَرَهُ » : زنده‌اش گرداند ( نگا : انبياء / 21 ، دخان / 35 ) .
سوره عبس آيه 23
متن آيه :
كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! انسان ( با وجود طول حيات ) دستوري را كه خدا بدو داده است ( و وظائفي را كه براي وي تعيين كرده است ، آن چنان كه شايسته مقام باعظمت الهي است ) هنوز كه هنوز است انجام نداده است !
توضيحات :
« كَلاّ » : حَقّا . هرگزا هرگز . اين واژه مي‌تواند معني مشهور خود ، يعني ( نه چنين است ) داشته باشد . چرا كه بسياري از افراد كوتاه‌بينِ پرادّعاء چنين مي‌پندارند كه وظائف خود را در برابر خدا به انجام رسانيده‌اند ولي اين آيه شريفه ، انديشه و گفته ايشان را نادرست مي‌شمارد . « لَمَّا يَقْضِ » : هنوز انجام نداده است . تاكنون به وظيفه خود عمل نكرده است .
سوره عبس آيه 24
متن آيه :
فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ
ترجمه :
انسان بايد به غذاي خويش بنگرد و درباره آن بينديشد ( كه چگونه ما آن را براي او فراهم كرده‌ايم ، و در ساختمان مواد غذائي و اجزاء حيات‌بخش آن ، چه دقّت و مهارت و ظرافتي به كار برده‌ايم ) .
توضيحات :
« فَلْيَنظُرْ » : بايد كه بنگرد . معلوم است كه در اينجا نگريستن به معني انديشيدن و دقّت لازم به كار بردن است .
سوره عبس آيه 25
متن آيه :
أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبّاً
ترجمه :
ما آب را از آسمان به گونه شگفتي مي‌بارانيم .
توضيحات :
« صَبَبْنَا » : فرو ريخته‌ايم . بارانده‌ايم .
سوره عبس آيه 26
متن آيه :
ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقّاً
ترجمه :
سپس زمين را مي‌شكافيم و از هم باز مي‌كنيم .
توضيحات :
« شَقَقْنَا الأرْضَ » : شكافتن زمين . اشاره به قابليّت خاكها و سنگها براي درز برداشتن و پذيرش هوا و نور و جوانه‌هاي گياهان در خود ، و روي هم رفته آماده زراعت گشتن است .
سوره عبس آيه 27
متن آيه :
فَأَنبَتْنَا فِيهَا حَبّاً
ترجمه :
در آن دانه‌ها را مي‌رويانيم ( كه مايه اصلي خوراك انسان است ) .
توضيحات :
« حَبّاً » : دانه‌ها . مراد دانه‌هائي است كه مايه اصلي تغذيه انسان و بسياري از حيوانات است . اگر دانه‌ها يك دو سالي بر اثر خشكسالي قطع شود ، قحطي و گرسنگي تمام جهان را فرا مي‌گيرد .
سوره عبس آيه 28
متن آيه :
وَعِنَباً وَقَضْباً
ترجمه :
و رَزها و گياهان خوردني را .
توضيحات :
« عِنَباً » : انگور . رَز . مو . « قَضْباً » : گياهان خوردني همچون سبزيجات ، كه اغلب دستچين و به صورت خام خورده مي‌شوند .
سوره عبس آيه 29
متن آيه :
وَزَيْتُوناً وَنَخْلاً
ترجمه :
و درختان زيتون و خرما را .
توضيحات :
« زَيْتُوناً وَ نَخْلاً » : ذكر اين دو ميوه ، بدان خاطر است كه داراي موادّ غذائي سودمند و سلامت آفرينند .
سوره عبس آيه 30
متن آيه :
وَحَدَائِقَ غُلْباً
ترجمه :
و باغهاي پردرخت و انبوه را .
توضيحات :
« غُلْباً » : جمع غَلْباء ، باغي كه درختان تنومند داشته و پر و انبوه باشد .
سوره عبس آيه 31
متن آيه :
وَفَاكِهَةً وَأَبّاً
ترجمه :
و ميوه و چَراگاه را .
توضيحات :
« فَاكِهَةً » : ميوه . « أَبّاً » : چَراگاه . گياهان خودرو .
سوره عبس آيه 32
متن آيه :
مَّتَاعاً لَّكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ
ترجمه :
براي استفاده و بهره‌مندي شما و چهارپايان شما .
توضيحات :
« مَتَاعاً . . . » : ( نگا : نازعات / 33 ) .
سوره عبس آيه 33
متن آيه :
فَإِذَا جَاءتِ الصَّاخَّةُ
ترجمه :
هنگامي كه صداي هراس‌انگيز گوش‌خراش ( نفخه صور دوم ) برآيد .
توضيحات :
« الصَّآخَّةُ » : صداي كركننده . صداي گوش‌خراش . حادثه عظيم . مراد نفخه صور دوم است كه به دنبال برخورد اجرام و كرات آسماني بر اثر تخريب جهان ، طنين‌انداز مي‌گردد ( نگا : زمر / 68 ) و انسان را از همه‌چيز جز خود و اعمالش و سرنوشتش غافل مي‌كند .
سوره عبس آيه 34
متن آيه :
يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ
ترجمه :
در آن روز كه انسان فرار مي‌كند از برادر خود .
توضيحات :
« يَفِرُّ » : مي‌گريزد . علّت گريز اين است كه هركسي براي نجات خود مي‌كوشد ، و از آنان كه گمان مي‌برد ، چه بسا از او درخواست كمك كنند ، فرار مي‌كند .
سوره عبس آيه 35
متن آيه :
وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ
ترجمه :
و از مادر و پدرش !
توضيحات :
. . .
سوره عبس آيه 36
متن آيه :
وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ
ترجمه :
و از همسر و فرزندانش .
توضيحات :
« صَاحِبَة » : زن . همسر . « بَنِيهِ » : پسرانش . در اينجا مراد فرزنداني است ، كه در دنيا انسان جان و مال را فداي ايشان مي‌كند .
سوره عبس آيه 37
متن آيه :
لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ
ترجمه :
در آن روز هركدام از آنان وضعي و گرفتاري بزرگي دارد كه او را به خود سرگرم مي‌كند و از هر چيز ديگري باز مي‌دارد .
توضيحات :
« شَأْن » : وضع و حال . كاروبار . « يُغْنِيهِ » : او را بسنده است . يعني مجالي براي او باقي نمي‌گذارد تا امكان و فرصت اين را داشته باشد به ديگران بپردازد . او را به خود مشغول مي‌كند و بي‌خبر از ديگران مي‌سازد .
سوره عبس آيه 38
متن آيه :
وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز ، چهره‌هائي شاد و درخشانند .
توضيحات :
« مُسْفِرَةٌ » : شادان و خندان . درخشان و بشّاش .
سوره عبس آيه 39
متن آيه :
ضَاحِكَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ
ترجمه :
خندان و مسرورند .
توضيحات :
« ضَاحِكَةٌ » : خندان . « مُسْتَبْشِرَةٌ » : مسرور . خوش و خرّم .
سوره عبس آيه 40
متن آيه :
وَوُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ عَلَيْهَا غَبَرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز چهره‌هائي غبار ( غم و اندوه ) بر آنها نشسته است .
توضيحات :
« غَبَرَةٌ » : گرد و خاك برخاسته و در هوا پراكنده . مراد غبار غم و اندوه و كدورت و افسردگي است .
سوره عبس آيه 41
متن آيه :
تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ
ترجمه :
ابر تيره و سياه ( هراس و اندوه ) آن رخسارها را مي‌پوشاند .
توضيحات :
« قَتَرَةٌ » : ابر تيره و سياه ( نگا : المصحف الميسّر ) . دودگونه‌اي از هول و هراس و غم و اندوه ، رخساره را مي‌پوشاند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الكريم ) . همچنين ( نگا : يونس / 26 ) .
سوره عبس آيه 42
متن آيه :
أُوْلَئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ
ترجمه :
آنان ، كافران بزهكار و بدكردارند .
توضيحات :
« الْفَجَرَةُ » : جمع فاجِر ، كسي كه آشكارا به فسق و فجور دست مي‌يازد ، و بر ضدّ شرع مي‌شورد ( نگا : المصحف الميسّر ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها