تفسير نور:
سوره قيامة آيه 1
متن آيه :
لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ
ترجمه :
به روز قيامت سوگند !
توضيحات :
« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه / 75 ، حاقّه / 38 ، معارج / 40 ) .
سوره قيامة آيه 2
متن آيه :
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
ترجمه :
و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( كه پس از مرگ زنده مي‌گرديد و رستاخيز حق است ) .
توضيحات :
« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجيد از سه نفْس نام برده شده است : الف - نفس امّاره ، كه پيوسته انسان را به بديها و زشتيها فرا مي‌خواند ، و پلشتيها را براي او مي‌آرايد ( نگا : يوسف / 53 ) ب - نفس لوّامه ، كه از آن به عنوان وجدان اخلاقي نيز ياد مي‌كنند ، نفس بيدار و آگاهي است كه هنوز در برابر گناه مصونيّت نيافته است و گاه‌گاهي لغزش پيدا مي‌كند و به دامان گناه مي‌افتد ، امّا هرچه زودتر به خود مي‌آيد و به مسير سعادت باز مي‌گردد و به ملامت و سرزنش آدمي مي‌پردازد و او را توبه مي‌دهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تكامل يافته‌اي است كه نفس امّاره را رام خود كرده است و به مقام تقواي كامل و احساس مسؤوليّت رسيده است و به آساني لغزش براي او امكان پذير نيست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس لوّامه ، بعد از وقوع كار نيك يا بد ، بلافاصله دادگاهي در درون انسان تشكيل مي‌دهد و به عنوان قاضي و شاهد مُجري حكم ، به حساب و كتاب او مي‌رسد ( نگا : نمونه ) . يادآوري : جواب قسم محذوف است و از سياق آيات بعد ، مطالب روشن مي‌شود . يعني : سوگند به روز قيامت ، و به نفس لوّامه كه همه شما در قيامت برانگيخته مي‌شويد و به سزاي اعمالتان مي‌رسيد .
سوره قيامة آيه 3
متن آيه :
أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ
ترجمه :
آيا انسان مي‌پندارد كه ما استخوانهاي ( پوسيده و پراكنده ) او را گرد نخواهيم آورد !
توضيحات :
« الإِنسَانُ » : مراد انسان كافر است .
سوره قيامة آيه 4
متن آيه :
بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَن نُّسَوِّيَ بَنَانَهُ
ترجمه :
آري ! ( آنها را گرد مي‌آوريم ) ما حتّي مي‌توانيم سر انگشتان او را ( كه يكي از دقائق اندام بدن است ) كاملاً همسان خودش بيافرينيم ( و به حال اوّل بازگردانيم ) .
توضيحات :
« قَادِرِينَ » : حال فاعل فعل محذوفي است . بَلي نَجْمَعُهَا قَادِرِينَ . « نُسَوِّيَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهيم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانيم . « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال / 12 ) .
سوره قيامة آيه 5
متن آيه :
بَلْ يُرِيدُ الْإِنسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ
ترجمه :
( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده كردن مردگان ترديدي ندارد ) بلكه هدف انسان ( از انكار ) اين است كه مي‌خواهد در مدّت زماني كه در پيش دارد ( تا زنده است ) گناه كند .
توضيحات :
« لِيَفْجُرَ » : تا گناه كند . علل گرايش به ماديگري و انكار مبدأ و معاد ، غير مقيّد بودن به چيزي ، يعني كسب آزادي براي انجام گناهان ، و گريز از مسؤوليّتها ، و اقناع كاذب وجدان است . وگرنه كسي براي نفي مبدأ و معاد ، ادلّه و براهيني در دست ندارد ، و از درون به ماديگري خود قانع و راضي نمي‌باشد . « أُمَامَهُ » : آينده‌اي را كه در پيش دارد . يعني مادام كه زنده است .
سوره قيامة آيه 6
متن آيه :
يَسْأَلُ أَيَّانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ
ترجمه :
مي‌پرسند : روز قيامت كي خواهد بود ؟ !
توضيحات :
« اَيَّانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ » : روز قيامت كي خواهد بود ؟ ! استفهام انكاري است . پرسش ايشان براي بعيد بودن قيامت ، و عدم وجود آن است . يعني : قيامت هرگز نخواهد بود .
سوره قيامة آيه 7
متن آيه :
فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ
ترجمه :
( پاسخ ايشان اين است : ) هنگامي كه چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسيمه و آشفته مي‌شود .
توضيحات :
« بَرِقَ » : حيران و سراسيمه شد . آشفته و پريشان گرديد ( نگا : ابراهيم / 42 ، انبياء / 97 ) .
سوره قيامة آيه 8
متن آيه :
وَخَسَفَ الْقَمَرُ
ترجمه :
و ماه بي‌نور و روشنائي مي‌گردد .
توضيحات :
« خَسَفَ » : خسوف كرد . روشنائي را از دست داد .
سوره قيامة آيه 9
متن آيه :
وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ
ترجمه :
و خورشيد و ماه گردآوري مي‌گردد .
توضيحات :
« جُمِعَ » : جمع‌آوري گرديد . مراد درهم پيچيدن و گردآوري كردن است ( نگا : تكوير / 1 ) .
سوره قيامة آيه 10
متن آيه :
يَقُولُ الْإِنسَانُ يَوْمَئِذٍ أَيْنَ الْمَفَرُّ
ترجمه :
انسان در آن روز خواهد گفت : راه گريز كجا است ؟ ( گريز ميسّر نيست ) .
توضيحات :
« الْمَفَرُّ » : گريزگاه . گريز . اين واژه مي‌تواند اسم مكان يا مصدر ميمي‌باشد . « أَيْنَ الْمَفَرُّ » : گريزگاه كجا است ؟ ! گريز كجا ميسّر است ؟ !
سوره قيامة آيه 11
متن آيه :
كَلَّا لَا وَزَرَ
ترجمه :
خير ! ( اصلاً گريزگاهي در ميان نيست ، و گريز ممكن نيست و ) هيچ گونه پناهگاهي وجود ندارد .
توضيحات :
« وَزَرَ » : پناهگاه .
سوره قيامة آيه 12
متن آيه :
إِلَى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ
ترجمه :
در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .
توضيحات :
« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار يافتن و جايگزين شدن . معني ديگر آيه : در آن روز قرارگاه همگان در پيش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوي خداوند بندگان است . او است كه فرمان مي‌دهد و جا و مكان تعيين مي‌كند . « رَبِّكَ » : مرجع ضمير ( كَ ) پيغمبر اسلام است و برخي آن را به انسان برمي‌گردانند .
سوره قيامة آيه 13
متن آيه :
يُنَبَّأُ الْإِنسَانُ يَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ
ترجمه :
در آن روز انسان را آگاه مي‌سازند از چيزهائي كه پيشاپيش فرستاده است و از چيزهائي كه برجاي گذاشته است .
توضيحات :
« يُنَبَّأُ » : باخبر گردانده مي‌شود . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي در آخر دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چيزهائي كه پيشاپيش فرستاده است و برجاي گذاشته است . همه كارهائي كه كرده است و نكرده است .
سوره قيامة آيه 14
متن آيه :
بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ
ترجمه :
اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دليل بر خويشتن است ) .
توضيحات :
« عَلي نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هركس ديگري مي‌داند كه چه كارهائي كرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا كه اعضاء او گواهي بر اعمال او مي‌دهند ( نگا : فصّلت / 20 ، يس / 65 ) . « بَصِيرَةٌ » : بينا و آگاه . حجّت و دليل و برهان . حرف ( ة ) براي مبالغه است .
سوره قيامة آيه 15
متن آيه :
وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِيرَهُ
ترجمه :
در حالي كه ( به زبان ) عذرهائي براي ( دفاع از ) خود مي‌آورد .
توضيحات :
« وَ لَوْ أَلْقي . . . » : حرف واو ، حاليّه است ( نگا : اعراب القرآن درويش ، روح‌المعاني ) . « مَعَاذِير » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذكر بيگناهيها ( نگا : اعراف / 164 ، روم / 57 ، غافر / 52 ) .
سوره قيامة آيه 16
متن آيه :
لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ
ترجمه :
( به هنگام وحي قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آيات را عجولانه و آزمندانه تكرار مگردان ) .
توضيحات :
« لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ » : با عجله عجله زبان خود را براي خواندن آن به حركت در نياور . ضمير ( ه ) به قرآن برمي‌گردد ( نگا : طه / 114 ) . از اين آيه تا پايان آيه 19 معترضه است .
سوره قيامة آيه 17
متن آيه :
إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ
ترجمه :
چرا كه گردآوردن قرآن ( در سينه تو ) و ( توانائي بخشيدن به زبان تو ، براي ) خواندن آن ، كار ما است . ( پس از ناحيه حفظ قرآن در ميان دل و جان خود ، و روان خواندن و درست تلاوت كردن آن با زبان خويش ، نگران مباش ) .
توضيحات :
« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سينه پيغمبر . « قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده مي‌فرمايند كه تمام آيات را در سينه پيغمبر جمع و حفظ نمايد ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاري فرمايد . به عبارت ديگر ، همان گونه كه حفظ قرآن در همه دوران در ميان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداري آن در سينه پيغمبر و جاري كردن آن بر زبان آن حضرت نيز بر عهده خدا است ( نگا : حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معني قرائت است .
سوره قيامة آيه 18
متن آيه :
فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ
ترجمه :
پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئيل بر تو ) خوانديم ، تو خواندن آن را ( آرام و آهسته ) پيگيري و پيروي كن . ( وظيفه تو پيروي از تلاوت پيك وحي ، و ابلاغ رسالت آسماني است و بس ) .
توضيحات :
« إتَّبِعْ » : دنبال كن . مراد ساكت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به پيام وحي ، و پس از آن تكرار و تمرين آن است .
سوره قيامة آيه 19
متن آيه :
ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ
ترجمه :
گذشته از اينها ، ( در صورتي كه بعد از نزول آيات قرآن مشكلي پيدا كردي ) بيان و توضيح آن بر ما است .
توضيحات :
« بَيَانَهُ » : توضيح درباره قرآن . رفع اشكال احكام و معاني و تفصيل مجمل آن ( نگا : روح‌المعاني ) .
سوره قيامة آيه 20
متن آيه :
كَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ
ترجمه :
نه چنين است ( كه شما درباره معاد مي‌پنداريد ) ! اصلاً شما دنياي گذرا را دوست مي‌داريد .
توضيحات :
« الْعَاجِلَةَ » : دنياي زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .
سوره قيامة آيه 21
متن آيه :
وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ
ترجمه :
و آخرت را رها مي‌سازيد .
توضيحات :
« تَذَرُونَ » : ترك مي‌كنيد . رها مي‌سازيد .
سوره قيامة آيه 22
متن آيه :
وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز چهره‌هائي شاداب و شادانند .
توضيحات :
« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهره‌هاي مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » : شاداب . شادان .
سوره قيامة آيه 23
متن آيه :
إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ
ترجمه :
به پروردگار خود مي‌نگرند .
توضيحات :
« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معني ديگر آيه : چشم به الطاف پروردگار خود دوخته‌اند . با توجّه به معني اوّل ، بايد گفت كه نيروي ديد در جهان ديگر همچون نيروي ديد در اين جهان نمي‌باشد . مثلاً بهشتيان دوزخيان را در قعر آتش سوزان مشاهده مي‌كنند و با ايشان به سخن مي‌پردازند ( نگا : صافّات / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا همچون همه چيزهاي ديگر آخرت ، با نحوه مشاهده اينجا فرق دارد . احاديث پيغمبر نشان مي‌دهد كه نگاه كردن آخرت بدون كيفيّت و چگونگي و حدود و جهات و مسافات و صفات است ( نگا : المنتخب ، نمونه ) .
سوره قيامة آيه 24
متن آيه :
وَوُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز ، چهره‌هائي در هم كشيده و عَبوسند .
توضيحات :
« وُجُوهٌ » : مراد چهره‌هاي كافران و منافقان و بزهكاران است . « بَاسِرَةٌ » : درهم كشيده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .
سوره قيامة آيه 25
متن آيه :
تَظُنُّ أَن يُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ
ترجمه :
چرا كه آنان مي‌دانند كه به بلا و عذاب كمرشكني گرفتار مي‌آيند .
توضيحات :
« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائي كه ستون فقرات را در هم مي‌شكند .
سوره قيامة آيه 26
متن آيه :
كَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِيَ
ترجمه :
چنين نيست كه گمان مي‌برند . هنگامي كه جان به گلوگاه برسد .
توضيحات :
« بَلَغَتْ » : رسيد . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است كه از قرينه پيدا است . « التَّرَاقِيَ » : جمع ترقوّه ، به معني استخوانهائي است كه گرداگرد گلو را گرفته‌اند . رسيدن جان به گلوگاه ، كنايه از آخرين لحظات عمر است .
سوره قيامة آيه 27
متن آيه :
وَقِيلَ مَنْ رَاقٍ
ترجمه :
( از طرف حاضران و اطرافيان سراسيمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأيوسانه ) گفته مي‌شود : آيا كسي هست كه ( براي نجات او ) افسون و تعويذي بنويسد ؟ !
توضيحات :
« رَاقٍ » : تعويذ نويس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد اين است هنگام نوميدي گفته مي‌شود : چه كسي مي‌تواند او را شفاء دهد و دردش را دوا كند ؟ !
سوره قيامة آيه 28
متن آيه :
وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ
ترجمه :
و ( محتضر ) يقين پيدا مي‌كند كه زمان فراق فرا رسيده است .
توضيحات :
« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسيده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و ياران . بدرود كردن .
سوره قيامة آيه 29
متن آيه :
وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ
ترجمه :
ساق پائي به ساق پائي مي‌پيچد و پاها جفت يكديگر مي‌گردد .
توضيحات :
« إلْتَفَّتْ » : درهم پيچيد . جفت يكديگر شد و در كنار هم قرار گرفت . به هنگام جان دادن ، و يا در داخل كفن .
سوره قيامة آيه 30
متن آيه :
إِلَى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ
ترجمه :
در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوي پروردگارت خواهد بود .
توضيحات :
« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسير .
سوره قيامة آيه 31
متن آيه :
فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى
ترجمه :
( انسانِ منكر معاد ) هرگز نه زكاتي داده است و نه نمازي خوانده است .
توضيحات :
« لا صَدَّقَ » : زكات نداده است . تصديق حق و حقيقت ، از جمله قرآن و پيغمبر نكرده است .
سوره قيامة آيه 32
متن آيه :
وَلَكِن كَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
بلكه راه تكذيب ( حق و حقيقت ) را در پيش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت كرده است .
توضيحات :
« كَذَّبَ وَ تَوَلّي » : ( نگا : طه / 48 ) .
سوره قيامة آيه 33
متن آيه :
ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ يَتَمَطَّى
ترجمه :
گذشته از اين ، مغرورانه و متكبّرانه ( از كفر و عناد خود ) نزد خانواده و كسانش برگشته است .
توضيحات :
« يَتَمَطّي » : مي‌نازد و بزرگي مي‌فروشد . تفرعُن و تكبّر مي‌كند .
سوره قيامة آيه 34
متن آيه :
أَوْلَى لَكَ فَأَوْلَى
ترجمه :
مرگ بر تو ! مرگ !
توضيحات :
« أَوْليَا » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودي است . بعضي گفته‌اند : فعل ماضي است ؛ يعني خدا مرگ تو را نزديك گرداند و نابودت كند !
سوره قيامة آيه 35
متن آيه :
ثُمَّ أَوْلَى لَكَ فَأَوْلَى
ترجمه :
باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !
توضيحات :
« أَوْليَا » : تكرار براي تأكيد است .
سوره قيامة آيه 36
متن آيه :
أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن يُتْرَكَ سُدًى
ترجمه :
آيا انسان ( منكر معاد ) مي‌پندارد كه او بيهوده به حال خود رها شود ( و قوانين و مقرّرات الهي ، و حساب و كتاب و سزا و جزاي دنيوي و اخروي نداشته باشد ؟ ! ) .
توضيحات :
« سُديً » : بيهوده . رها . يعني انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حيوان بي‌صاحب ، به حال خود واگذاشته شود ، و تكاليف و وظائف و همچنين سزا و جزائي نداشته باشد . حال است .
سوره قيامة آيه 37
متن آيه :
أَلَمْ يَكُ نُطْفَةً مِّن مَّنِيٍّ يُمْنَى
ترجمه :
آيا او نطفه ناچيزي از مني نيست كه ( به رحم مادر ) پرت و ريخته مي‌گردد ؟
توضيحات :
« يُمْني » : پرت مي‌شود و ريخته مي‌گردد . « مِن مَّنِيٍّ يُمْني » : ( نگا : نجم / 46 ، واقعه / 37 ) .
سوره قيامة آيه 38
متن آيه :
ثُمَّ كَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى
ترجمه :
سپس به صورت خون لخته و دَلَمه‌اي درآمده است ، و خداوند او را آفرينش تازه‌اي بخشيده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است ؟
توضيحات :
« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ / 5 ، مؤمنون / 14 ، غافر / 67 ) . « سَوّي » : اندام او را همآهنگ كرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره / 29 ، كهف / 37 ، حجر / 29 ) .
سوره قيامة آيه 39
متن آيه :
فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنثَى
ترجمه :
و از اين ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .
توضيحات :
« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَيْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40 ، رعد / 3 ، نجم / 45 ) . « الذَّكَرَ وَ الأُنثي » : بدل است .
سوره قيامة آيه 40
متن آيه :
أَلَيْسَ ذَلِكَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن يُحْيِيَ الْمَوْتَى
ترجمه :
آيا چنين خدائي نمي‌تواند مردگان را زنده گرداند ؟ !
توضيحات :
« أَلَيْسَ ذلِكَ . . . » : ( نگا : يس / 81 ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها