تفسير نور:
سوره معارج آيه 1
متن آيه :
سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ
ترجمه :
خواستاري ( از روي تمسخر ) درخواست عذابي كرد كه به وقوع مي‌پيوندد .
توضيحات :
« سَأَلَ » : درخواست كرد . تقاضا كرد . « سَآئِلٌ » : خواستار . تقاضا كننده . تنوين آن براي تحقير است . « عَذَابٍ وَاقِعٍ » : عذاب رخ دهنده . مراد عذاب استيصال دنيوي و يا عذاب دردناك و سرمدي اخروي است . يعني فرد حقيري از مستكبران گفت : اگر راست مي‌گوئي كه بلا و مصيبت دنيوي ، و يا عذاب شديد اخروي حق است ، هم اينك از خدا بخواه كه ما را بدان گرفتار كند ( نگا : انفال / 32 ، ص / 16 ) . معني ديگر آيه : پرسنده‌اي درباره عذاب محقّق الوقوع اخروي پرسش كرد كه : كي مي‌آيد ؟ مرادش اين بود كه هرگز نمي‌آيد .
سوره معارج آيه 2
متن آيه :
لِّلْكَافِرينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ
ترجمه :
( اين عذاب ) گريبانگير كافران مي‌گردد ، و هيچ كس نمي‌تواند آن را از ايشان باز دارد .
توضيحات :
« لِلْكَافِرِينَ » : واژه ( لِ ) مي‌تواند به معني ( عَلي ) باشد .
سوره معارج آيه 3
متن آيه :
مِّنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ
ترجمه :
از ناحيه خدائي به وقوع مي‌پيوندد كه صاحب درجات و مقامات عالي است .
توضيحات :
« ذِي‌الْمَعَارِجِ » : داراي درجات والا و مقامات بالا ( نگا : روح المعاني ، في ظِلال‌القرآن ) . در معني ، برابر با ( رَفِيعُ‌الدَّرَجاتِ ) است ( نگا : غافر / 15 ) . « الْمَعَارِجِ » : جمع مَِعْرَج ، محلّ صُعود . جاي بالا رفتن ( نگا : زخرف / 33 ) . مراتب و منازل و درجات عظمت و رفعت و قدرت .
سوره معارج آيه 4
متن آيه :
تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ
ترجمه :
فرشتگان و جبرئيل به سوي او ( پر مي‌كشند و ) بالا مي‌روند در مدّتي كه پنجاه هزار سال ( معمولي براي انسانها ) طول مي‌كشد .
توضيحات :
« تَعْرُجُ » : بالا مي‌رود . صعود مي‌كند . « الرُّوحُ » : جبرئيل . ذكر آن به خاطر اهمّيّت ويژه جبرئيل در ميان سائر فرشتگان است . اصلاً جبرئيل نماد بزرگي بوده و جنبه سردستگي فرشتگان را دارد . « يَوْمٍ » : مراد مدّت و زمان است . برخي آن را روز قيامت دانسته‌اند . « خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ » : پنجاه هزار سالِ اينجا ، و يا هزار سالِ سوره سجده ، آيه 5 ، براي تكثير است . روي هم رفته بيانگر اين واقعيّت است كه برابر الفباي انسانها ، صدرنشيني خدا ، آن اندازه بالا است كه اگر انسانها بخواهند با وسائل معمولي و ساختار علمي خود به سوي او رهسپار شوند ، هزار سال و چه بسا پنجاه هزار سال و بيشتر و كمتر طول بكشد . خلاصه خدا بر تخت سلطنت كائنات است و رفيع‌الدرجات است ، و اين ما را بس .
سوره معارج آيه 5
متن آيه :
فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِيلاً
ترجمه :
صبر جميل داشته باش ( و جزع و فزع و يأس و نوميدي به خود راه مده ) .
توضيحات :
« صَبْراً جَمِيلاً » : شكيبائي زيبا و قابل توجّه ( نگا : يوسف / 18 و 83 ) .
سوره معارج آيه 6
متن آيه :
إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً
ترجمه :
آنان آن روز را بعيد و دور مي‌دانند .
توضيحات :
« يَرَوْنَهُ » : آن را مي‌بينند . ديدن ، به معني دانستن ، يا انگاشتن است .
سوره معارج آيه 7
متن آيه :
وَنَرَاهُ قَرِيباً
ترجمه :
و ما آن را ممكن و نزديك مي‌دانيم .
توضيحات :
« نَرَاهُ » : آن را مي‌بينيم . ديدن ، در اينجا به معني دانستن است و بس .
سوره معارج آيه 8
متن آيه :
يَوْمَ تَكُونُ السَّمَاء كَالْمُهْلِ
ترجمه :
روزي ، آسمان ، همسان فلز گداخته‌اي مي‌شود .
توضيحات :
« الْمُهْلِ » : ( نگا : كهف / 29 ، دخان / 45 ) .
سوره معارج آيه 9
متن آيه :
وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ
ترجمه :
و كوهها همسان پشم رنگين مي‌گردد .
توضيحات :
« الْعِهْنِ » : پشم رنگين .
سوره معارج آيه 10
متن آيه :
وَلَا يَسْأَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً
ترجمه :
هيچ دوست صميمي و خويشاوند نزديكي ، سراغ دوست صميمي و خويشاوند نزديكي را نمي‌گيرد و از او نمي‌پرسد !
توضيحات :
« حَمِيمٌ » : دوست صميمي و گرم . خويشاوند نزديك و گرم ( نگا : المصحف‌الميسّر ) .
سوره معارج آيه 11
متن آيه :
يُبَصَّرُونَهُمْ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ
ترجمه :
( دوستان صميمي و خويشاوندان نزديك ) به همديگر نشان داده مي‌شوند و معرّفي مي‌گردند ( امّا هر كس گرفتار كار خويشتن است ، و هول و هراس بيش از آن است كه كسي بتواند به ديگري بينديشد . وضع چنان است كه ) شخص گناهكار آرزو مي‌كند كاش مي‌شد براي رهائي خود از عذاب آن روز ، پسران خود را فدا سازد .
توضيحات :
« يَفْتَدِي » : فدا سازد و خويشتن را باز رهاند . از ماده ( فداء ) به معني حِفْظ كردن خود از مصائب و مشكلات ، به وسيله پرداخت چيزي .
سوره معارج آيه 12
متن آيه :
وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِيهِ
ترجمه :
همچنين همسر و برادرش را .
توضيحات :
« صَاحِبَة » : همسر . زن .
سوره معارج آيه 13
متن آيه :
وَفَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْويهِ
ترجمه :
همچنين فاميل و قبيله و عشيره‌اي كه او را در پناه خود مي‌گرفتند .
توضيحات :
« فَصِيلَة » : قوم و قبيله . خانواده و فاميل . خويشاوندان نزديك . « تُؤْوِيهِ » : او را در پناه خود مي‌گيرد . او را منزل و مأوي مي‌دهد .
سوره معارج آيه 14
متن آيه :
وَمَن فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً ثُمَّ يُنجِيهِ
ترجمه :
و حتّي تمام كساني را كه در روي زمين هستند ( همگي را فدا كند ) تا اين كه مايه نجاتش شود .
توضيحات :
« يُنجِيهِ » : او را رستگار كند و مايه نجاتش شود . فاعل اين فعل ضمير مستتر است و به فداء بر مي‌گردد .
سوره معارج آيه 15
متن آيه :
كَلَّا إِنَّهَا لَظَى
ترجمه :
هرگز ! ( اين تمنّاها و آرزوها بر آورده نمي‌گردد ، و هيچ فديه و فدائي پذيرفته نمي‌شود ) . اين ، آتش سوزان و سراپا شعله ( دوزخ ) است .
توضيحات :
« إِنَّهَا ) » : ضمير ( هَا ) به ( نَار ) بر مي‌گردد كه عذاب بيانگر آن است . « لَظي » : زبانه صِرف و شعله خالص . نامي از نامهاي دوزخ .
سوره معارج آيه 16
متن آيه :
نَزَّاعَةً لِّلشَّوَى
ترجمه :
پوست بدن را مي‌كند و با خود مي‌برد .
توضيحات :
« نَزَّاعَةً » : سخت جدا كننده . به چابكي كننده و بَرنده . « الشَّوي » : پوست بدن . اعضاء و اندامهائي همچون دست و پا و گوش و بيني كه به منزله شاخ و برگ درخت بدن هستند ، چرا كه آتش سوزان و شعله‌ور وقتي كه به چيزي مي‌رسد ، اوّل اطراف و جوانب و شاخ و برگ آن را مي‌سوزاند و جدا مي‌كند . بعضي هم اين واژه را جمع شَواء يا شَواة دانسته‌اند . كه پوست سر است .
سوره معارج آيه 17
متن آيه :
تَدْعُو مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
به سوي خود مي‌خواند ( و نام مي‌برد ) كسي را كه پشت ( به فرمان خدا ) كرده است و ( از اطاعت او ) روي‌گردان بوده است .
توضيحات :
« تَدْعُو » : صدا مي‌زند . نام مي‌برد . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي در آخر دارد .
سوره معارج آيه 18
متن آيه :
وَجَمَعَ فَأَوْعَى
ترجمه :
و دارائي را جمع آورده است و در خزينه‌ها نگاهداري كرده است ( و در خيرات و حسنات آن را مصرف ننموده است ) .
توضيحات :
« أَوْعي » : در گنجينه‌ها نگاه داشته است . يعني ثروت را فقط انباشته و نگاه داشته و در راه خدا مصرف نكرده است .
سوره معارج آيه 19
متن آيه :
إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً
ترجمه :
آدمي كم‌طاقت و ناشكيبا ، آفريده شده است .
توضيحات :
« هَلُوعاً » : كم طاقت . ناشكيبا . آيه‌هاي 20 و 21 تفسير و تبيين ( هَلُوع ) است .
سوره معارج آيه 20
متن آيه :
إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً
ترجمه :
هنگامي كه بدي بدو رو مي‌كند ، سخت بي‌تاب و بيقرار مي‌گردد .
توضيحات :
« جَزُوعاً » : بسيار بي‌تاب و بيقرار . كسي كه بسيار داد و فرياد و جزع و فزع به راه مي‌اندازد . حال است .
سوره معارج آيه 21
متن آيه :
وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً
ترجمه :
و زماني كه خوبي بدو رو مي‌كند ، سخت ( از حسنات و خيرات دست باز مي‌دارد و ) دريغ مي‌ورزد .
توضيحات :
« مَنُوعاً » : بسيار دريغ كننده . بسيار دست باز دارنده .
سوره معارج آيه 22
متن آيه :
إِلَّا الْمُصَلِّينَ
ترجمه :
مگر نمازگزاران .
توضيحات :
. . .
سوره معارج آيه 23
متن آيه :
الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ
ترجمه :
نمازگزاراني كه هميشه نماز خود را به موقع مي‌خوانند و بر آن مداومت و مواظبت دارند .
توضيحات :
« دَآئِمُونَ » : جمع دائم ، هميشه ماندگار . مراد اين نيست كه نمازگزار هميشه در حال نماز باشد ، بلكه منظور اين است كه در اوقات معيّن خود نماز را انجام دهد ، و هميشه چنين بوده و دائماً مواظب و متوجّه باشد كه نماز او فوت نشود .
سوره معارج آيه 24
متن آيه :
وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ
ترجمه :
همان كساني كه در دارائي ايشان سهم مشخّصي است .
توضيحات :
« حَقٌّ مَّعْلُومٌ » : مراد سهمي است غير از زكات كه صدقه و بذل و بخشش مي‌كند ( نگا : قاسمي ) .
سوره معارج آيه 25
متن آيه :
لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ
ترجمه :
براي دادن به گدا و بي‌چيز .
توضيحات :
« الْمَحْرُوم » : بي‌بهره از دارائي . بي‌چيز . مراد نيازمندي است كه گدائي نمي‌كند و دست نياز به سوي كسي دراز نمي‌نمايد . كسي كه درآمدش كفاف زندگيش را نمي‌كند .
سوره معارج آيه 26
متن آيه :
وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ
ترجمه :
آن كساني كه به روز جزا و سزا ايمان دارند .
توضيحات :
« يَوْمِ الدِّينِ » : ( نگا : فاتحه / 4 ) . روز قيامت .
سوره معارج آيه 27
متن آيه :
وَالَّذِينَ هُم مِّنْ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ
ترجمه :
كساني كه از عذاب پروردگارشان بيمناك و ترسانند .
توضيحات :
« مُشْفِقُونَ » : جمع مُشْفِق ، هراسان و ترسان ( نگا : كهف / 49 ، انبياء / 28 و 49 ، مؤمنون / 57 ) .
سوره معارج آيه 28
متن آيه :
إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ
ترجمه :
آخر ، عذاب پروردگارشان امان نمي‌دهد ( كسي را كه در آن بيفتد ) .
توضيحات :
« غَيْرُ مَأْمُونٍ » : بي‌امان . معني ديگر آيه : آخر از عذاب پروردگارشان ايمن نتوان بود .
سوره معارج آيه 29
متن آيه :
وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ
ترجمه :
و آن كساني كه عورت خود را محافظت مي‌دارند .
توضيحات :
« الَّذِينَ . . . حَافِظُونَ » : ( نگا : مؤمنون / 5 ، نور / 30 ، احزاب / 35 ) .
سوره معارج آيه 30
متن آيه :
إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ
ترجمه :
مگر از زنان و كنيزان خود ، كه در اين صورت لومه و سرزنشي بر ايشان نيست .
توضيحات :
« إِلاّ عَلي . . . غَيْرُ مَلُومِينَ » : ( نگا : مؤمنون / 5 و 6 ) .
سوره معارج آيه 31
متن آيه :
فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاء ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ
ترجمه :
آنان كه فراتر از اين را بطلبند ، متعدّي و متجاوز بشمارند ( و از حلال به حرام گرائيده‌اند ) .
توضيحات :
« الْعَادُونَ » : تجاوز پيشگان . ( نگا : مؤمنون / 7 ) .
سوره معارج آيه 32
متن آيه :
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ
ترجمه :
و كساني كه امانتدار بوده و نگاهدارنده عهد و پيمان خود هستند .
توضيحات :
« وَ الَّذِينَ . . . رَاعُونَ » : ( نگا : مؤمنون / 8 ) .
سوره معارج آيه 33
متن آيه :
وَالَّذِينَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ
ترجمه :
و كساني كه گواهيهائي را كه بايد بدهند ، چنان كه بايد اداء مي‌كنند ( و شهادت لازم را پنهان و كتمان نمي‌كنند ) .
توضيحات :
« شَهَادَات » : گواهيها . « قَآئِمُونَ » : چنان كه بايد اداء كنندگان . يعني گواهي دهندگاني كه گواهي را دادگرانه و بدون گرايش به اين و آن اداء مي‌كنند ، و شهادت را قائم بر اركان و اصول خود به جاي مي‌آورند ( نگا : بقره / 140 و 283 ، مائده / 106 و 108 ) .
سوره معارج آيه 34
متن آيه :
وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ
ترجمه :
و كساني كه مواظب و مراقب ( اوقات و اركان ) نمازهاي خود مي‌باشند .
توضيحات :
« عَلي صَلاتِهِمْ يُحَافِظُونَ » : در آيه 23 اشاره به تداوم نماز ، و در اين آيه سخن از حفظ اوقات و آداب و شرائط و اركان آن است . به هرحال ذكر مجدّد نماز به خاطر اهمّيّتي است كه دارد .
سوره معارج آيه 35
متن آيه :
أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ
ترجمه :
آنان ( كه داراي چنين صفاتي باشند ) در باغهاي بهشت مورد احترام و اكرام هستند .
توضيحات :
« مُكْرَمُونَ » : اشخاص مورد احترام و اكرام . كساني كه گرامي و عزيزند .
سوره معارج آيه 36
متن آيه :
فَمَالِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ
ترجمه :
كافران را چه شده است كه به سوي تو شتابان مي‌آيند ( و گردن مي‌كشند و به سخنان تو گوش فرا مي‌دهند ؟ ) .
توضيحات :
« مَا لِلَّذِينَ كَفَرُوا ؟ » : كافران را چه خبر است ؟ بي‌دينان را چه مي‌شود ؟ در رسم‌الخطّ قرآني ( مالِ الَّذينَ كَفَرُوا ) نوشته شده است . « مُهْطِعِينَ » : جمع مُهْطِع ، در شتاب ، شتابنده ( نگا : ابراهيم / 43 ، قمر / 8 ) . كافران با عجله به خدمت پيغمبر مي‌آمدند تا كلام او را بشنوند و كسب خبر كنند ، و آن را وسيله استهزاء و مايه تمسخر كنند ( نگا : المصحف‌الميسّر ) .
سوره معارج آيه 37
متن آيه :
عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ عِزِينَ
ترجمه :
دسته دسته ، در راست و چپ ( تو حلقه مي‌زنند و ) قرار مي‌گيرند .
توضيحات :
« عِزِينَ » : گروه گروه . دسته‌هاي پراكنده . مفرد آن ( عِزَة ) از ماده ( عزو ) ( نگا : مجمع البيان الحديث ) . حال است .
سوره معارج آيه 38
متن آيه :
أَيَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ أَن يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ
ترجمه :
آيا هر يك از ايشان اميدوارند كه به بهشت پر نعمت وارد شوند ( چرا كه خويشتن را در پيشگاه خدا بالاتر و گرامي‌تر از مؤمنان مي‌دانند ؟ ) .
توضيحات :
« أَيَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ » : كافران و مشركان خودخواه و خودپرست ، دارا و مرفه بودن خود را نشانه عزّت و احترام در پيشگاه خدا مي‌دانستند ، و قدرت مادي دنيوي را دليل بر بلندي مقام و محبوبيت اخروي خود مي‌گرفتند ( نگا : روح المعاني ، روح البيان ) .
سوره معارج آيه 39
متن آيه :
كَلَّا إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّمَّا يَعْلَمُونَ
ترجمه :
هرگز ! ( اين همه غرور بيجا چيست ؟ ) . ما ايشان را از چيزي كه خودشان مي‌دانند ( از قطره آب گنديده و بدبوئي ، مني نام ) آفريده‌ايم .
توضيحات :
« كَلاّ ! » : نه چنين است كه مي‌پندارند ! « مِمَّا » : از چيزي كه مراد مني و نطفه است .
سوره معارج آيه 40
متن آيه :
فَلَا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ
ترجمه :
سوگند به پروردگار خاورها و باخترها كه توانائيم !
توضيحات :
« الْمَشَارِقِ و الْمَغَارِبِ » : ( نگا : رحمن / 17 ، صافّات / 5 ) .
سوره معارج آيه 41
متن آيه :
عَلَى أَن نُّبَدِّلَ خَيْراً مِّنْهُمْ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
ترجمه :
توانائيم بر اين كه جاي ايشان را به كساني بدهيم كه از آنان بهترند ، و ما هيچ وقت مغلوب و شكست خورده نخواهيم بود .
توضيحات :
« أَن نُّبَدِّلَ » : ( نگا : محمّد / 38 ) . « بِمَسْبُوقِينَ » : ( نگا : واقعه / 60 ) .
سوره معارج آيه 42
متن آيه :
فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ
ترجمه :
آنان را به حال خود واگذار تا به باطل خود فرو روند و به بازيچه بنشينند ، تا زماني كه به روزي مي‌رسند كه بديشان وعده داده شده است ، ( آن وقت مي‌دانند كه چه كار كرده‌اند ) .
توضيحات :
« فَذَرْهُمْ . . . يُوعَدُونَ » : ( نگا : زخرف / 83 ) .
سوره معارج آيه 43
متن آيه :
يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعاً كَأَنَّهُمْ إِلَى نُصُبٍ يُوفِضُونَ
ترجمه :
آن روزي كه از گورها شتابان بيرون مي‌شوند ، گوئي كه به سوي بتهايشان مي‌دوند !
توضيحات :
« الأجْدَاثِ » : جمع جَدَث ، گورها . ( نگا : يس / 51 ، قمر / 7 ) . « سِرَاعاً » : جمع سَرِيع ، شتابان . « نُصُبٍ » : بتها ( نگا : مائده / 3 و 90 ) . نشانه راه . علائم راهنمائي . در اين صورت معني آيه چنين مي‌شود : آن روزي كه از گورها شتابان بيرون مي‌آيند ، گوئي ( سرگشتگاني هستند كه راه را گم كرده‌اند و هم اينك چشمانشان به علائم و نشانه‌هاي راه افتاده است و ) به سوي علائم و نشانه‌هاي راه مي‌دوند . « يُوفِضُونَ » : شتاب مي‌گيرند . سرعت مي‌گيرند . مي‌دوند .
سوره معارج آيه 44
متن آيه :
خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذَلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ
ترجمه :
در حالي كه چشمانشان ( از هول و هراس ) به زير افتاده است ، و خواري و پستي ايشان را فرو گرفته است . ( بديشان گفته مي‌شود : ) اين همان روزي است كه به شما وعده داده مي‌شد .
توضيحات :
« خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ » : ( نگا : قلم / 43 ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها