تفسير نور:
سوره ق آيه 1
متن آيه :
ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ
ترجمه :
قاف . سوگند به قرآن مجيد ( تو فرستاده خدائي ! )
توضيحات :
« ق » : از حروف مقطعه است ( نگا : بقره / 1 ) . « الْمَجِيدِ » : بزرگوار . مراد كثيرالفوائد ، و داراي ظاهري آراسته و محتوائي ارزشمند ، و دستورهائي عالي ، و برنامه‌هائي آموزنده و حيات‌بخش است . « وَالْقُرْءَانِ الْمَجِيدِ » : مقسوم‌له يا جواب قسم ( إِنَّكَ رَسُولُ اللهِ ) محذوف است .
سوره ق آيه 2
متن آيه :
بَلْ عَجِبُوا أَن جَاءهُمْ مُنذِرٌ مِّنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا شَيْءٌ عَجِيبٌ
ترجمه :
( اهل مكه نه‌تنها ايمان نياورده‌اند ) بلكه آنان در شگفت هم هستند از اين كه پيغمبر بيم‌دهنده‌اي از خودشان به سويشان بيايد . اين است كه كافران مي‌گويند : اين ، چيز شگفتي است ( كه كسي بيايد و بگويد : دوباره زنده مي‌شويد ، و حساب و كتابي ، و بهشت و دوزخي در ميان است ) .
توضيحات :
« أَن جَآءَهُمْ . . . » : از اين كه به سوي ايشان آمده است .
سوره ق آيه 3
متن آيه :
أَئِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَاباً ذَلِكَ رَجْعٌ بَعِيدٌ
ترجمه :
آيا هنگامي كه ما مرديم و خاك شديم ( دوباره به زندگي برمي‌گرديم ؟ ! ) چنين بازگشتي بعيد ( و دور از عقل ) است .
توضيحات :
« إِذَا . . . » : جواب آن محذوف است ، و از جمله بعد فهميده مي‌شود ، و در تقدير چنين است : أَإِذَا مِتْنَا وَ كُنَّا تُرَاباً ، نُرْجَعُ وَ نُرَدُّ حَيّاً . « رَجْعٌ » : بازگشت . بازگرداندن ( نگا : طارق / 8 ) .
سوره ق آيه 4
متن آيه :
قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَعِندَنَا كِتَابٌ حَفِيظٌ
ترجمه :
ما مي‌دانيم ( بعد از اين كه مردند ) زمين چه اندازه از ( پيكر ) آنان را ( مي‌خورد و ) مي‌كاهد ، و نزد ما كتابي است ( به نام لوح محفوظ كه همه چيز را ) دقيقاً حساب مي‌كند .
توضيحات :
« كِتَابٌ » : مراد لوح محفوظ است ( نگا : انعام / 59 ، يس / 12 ) . « حَفِيظٌ » : صيغه مبالغه است و به معني بسيار نگاهدارنده تفصيلات و دقائق هر چيزي است ( نگا : هود / 57 ) و يا اين كه فَعيل به معني فاعِل ، يعني حافِظ است ( نگا : انعام / 104 ) . يا فَعيل به معني مَفْعول ، يعني مَحْفوظ از خطر اشتباه و بدور از دسترس است ( نگا : بروج / 22 ) .
سوره ق آيه 5
متن آيه :
بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ فَهُمْ فِي أَمْرٍ مَّرِيجٍ
ترجمه :
بلكه آنان ( درباره حق و حقيقتي كه پيغمبر براي ايشان آورده است نمي‌انديشند و ) حق و حقيقت همين كه بديشان برسد فوراً دروغش مي‌نامند و تكذيبش مي‌كنند . اصلاً آنان داراي حال پريشان و كارنابساماني هستند .
توضيحات :
« الْحَقِّ » : قرآن كه حق و حقيقت محض است ( نگا : يونس / 108 ) . دين حق كه اسلام است ( نگا : توبه / 33 ، فتح / 28 ) . « لَمَّا » : همين كه . زماني كه . « أَمْرٍ » : شأن و حال ( نگا : نحل / 77 ، مائده / 52 ، محمد / 21 ) . كار و بار ( نگا : بقره / 210 ، آل‌عمران / 109 و 186 ) . « مَرِيجٍ » : مختلط و مضطرب . آميخته و آشفته . « فِي أَمْرٍ مَّرِيجٍ » : داراي حال آشفته و كار پريشاني هستند . يعني گاهي پيغمبر را ساحر ، گاهي شاعر ، وقتي مجنون ، وقتي كاهن ، و . . . مي‌نامند و بر يك حال نمي‌مانند .
سوره ق آيه 6
متن آيه :
أَفَلَمْ يَنظُرُوا إِلَى السَّمَاء فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٍ
ترجمه :
آيا آنان ( تاكنون سر بلند نكرده‌اند و ) به آسمان ننگريسته‌اند كه ما چگونه آن را بنا كرده‌ايم و آراسته‌ايم و هيچ گونه خلل و شكافي در آن نيست ؟
توضيحات :
« زَيَّنَّاهَا » : آن را با ستارگان زينت داده‌ايم ( نگا : صافات / 6 ، ملك / 5 ) . « فُرُوجٍ » : شقوق . درزها و شكافها . مراد خلل و ناموزوني است .
سوره ق آيه 7
متن آيه :
وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ
ترجمه :
و زمين را گسترانيده‌ايم ، و در آن كوههاي محكم و پابرجائي را فرو افكنده‌ايم ، و از هر نوع گياه بهجت‌انگيز و مسرت‌بخش در آن رويانده‌ايم .
توضيحات :
« مَدَدْنَاهَا » : گسترانيده‌ايم . گسترش داده‌ايم ( نگا : حجر / 19 ) . « زَوْجٍ بَهِيجٍ » : نوع و صنف و جفت مسرت‌بخش و بهجت‌انگيز . ( نگا : حج / 5 ) .
سوره ق آيه 8
متن آيه :
تَبْصِرَةً وَذِكْرَى لِكُلِّ عَبْدٍ مُّنِيبٍ
ترجمه :
( همه اينها را آفريده‌ايم ) به منظور بينش و بيداري بخشيدن به جملگي بندگان توبه‌كار ( ي كه بخواهند به سوي آفريدگارشان برگردند ) .
توضيحات :
« تَبْصِرَةً » : بينا كردن . بينش بخشيدن . مفعول‌له يا مفعول مطلق است . « ذِكْري » : بيدار كردن . يادآور شدن . ياد كردن ( نگا : انعام / 68 و 69 و 90 ) . « مُنِيبٍ » : توبه‌كار . برگردنده ( نگا : هود / 75 ، سبأ / 9 ، زمر / 8 ) .
سوره ق آيه 9
متن آيه :
وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُّبَارَكاً فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ
ترجمه :
و از آسمان آب پربركتي را بارانده‌ايم ، و بدان باغها رويانده‌ايم ، و دانه‌هاي كشتزارهائي را برآورده‌ايم كه درو مي‌گردد .
توضيحات :
« نَزَّلْنَا . . . » : ( نگا : بقره / 22 و 164 ، انفال / 11 ) . « الْحَصِيدِ » : درو شده . « حَبَّ الْحَصِيدِ » : دانه‌هاي كشتزارهائي كه درويده مي‌شوند .
سوره ق آيه 10
متن آيه :
وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَّهَا طَلْعٌ نَّضِيدٌ
ترجمه :
و درختان خرماي بلندي را كه داراي شكوفه‌هاي متراكم و چين‌چين هستند .
توضيحات :
« بَاسِقَاتٍ » : طولاني و دراز . بلندبالا و سركشيده . حال است . « طَلْعٌ » : ( نگا : انعام / 99 ، شعراء / 148 ، صافات / 65 ) . « نَضِيدٌ » : چين‌چين چيده شده . در كنار هم مرتب و منظم قرار گرفته . فعيل به معني مفعول است ( نگا : هود / 82 ، واقعه / 29 ) .
سوره ق آيه 11
متن آيه :
رِزْقاً لِّلْعِبَادِ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّيْتاً كَذَلِكَ الْخُرُوجُ
ترجمه :
( همه اينها ) به منظور بخشيدن روزي به بندگان است . ما به وسيله آب باران ، سرزمين مرده را زنده گردانده‌ايم . ( آري ! زنده شدن مردگان ، و ) از گورها سربرآوردن آنان نيز همين گونه است .
توضيحات :
« رِزْقاً » : مفعول‌به فعل محذوف و يا مفعول‌له است ، و يا حال و به معني اسم مفعول ، يعني مرزوق است . « بَلْدَةً » : سرزمين . ناحيه . « الْخُرُوجُ » : بيرون آمدن از گورها در روز قيامت .
سوره ق آيه 12
متن آيه :
كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ
ترجمه :
پيش از اينان ، قوم نوح ، و اصحاب الرّسّ ، و قوم ثمود ( پيغمبران را ) تكذيب كرده‌اند .
توضيحات :
« أَصْحَابُ الرَّسِّ » : همان اصحاب اخدود مذكور در ( بروج / 4 ) است كه در سرزمين يمن زندگي مي‌كردند .
سوره ق آيه 13
متن آيه :
وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ
ترجمه :
و همچنين قوم عاد و فرعون و قوم لوط .
توضيحات :
« إِخْوَانُ لُوطٍ » : قوم لوط ( نگا : اعراف / 65 و 73 و 85 ، هود / 50 و 61 و 84 ) .
سوره ق آيه 14
متن آيه :
وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ
ترجمه :
و اصحاب اَيكه ، و قوم تبّع ، هر يك از آنان ، فرستادگان الهي را تكذيب كردند و وعده عذاب من درباره ايشان تحقق يافت .
توضيحات :
« أَصْحَابُ الأيْكَةِ » : قوم شعيب هستند ( نگا : حجر / 78 ، شعراء / 176 و 177 ) . « قَوْمُ تُبَّعٍ » : گروهي از مردم يمن كه پيرو پادشاه خوبي به نام تُبّع الْحِمْيَري بودند . ( نگا : دخان / 37 ) .
سوره ق آيه 15
متن آيه :
أَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ
ترجمه :
آيا ما از آفرينش نخستين ، درمانده و ناتوان بوده‌ايم ( كه قادر بر آفرينش دوم ، يعني رستاخيز نباشيم ؟ ! آنان در آفرينش نخستين ترديد ندارند ؛ زيرا خالق انسانها را خدا مي‌دانند . ) ولي ايشان درباره آفرينش مجدد ( بعد از مرگ ، يعني رستاخيز مردگان ) ترديد دارند !
توضيحات :
« أَفَعَيِينَا » : آيا ناتوان و درمانده بوده‌ايم ؟ ( نگا : احقاف / 33 ) . « بِالْخَلْقِ الأوَّلِ » : در آفرينش نخستين . يعني آفرينش آسمانها و زمين و همه موجودات ديگر در آغاز . « لَبْسٍ » : شك و ترديد . مراد سرگشتگي حاصل از عدم انديشه و بررسي مسائل و ادلّه و براهين دالّ بر قدرت نامحدود و بي‌پايان خدا است . كسي كه معتقد باشد كه خدا انسانها را از خاك آفريده است ، چرا بايد در آفرينش مجدد انسانها از خاك متردد باشد . « خَلْقٍ جَديدٍ » : مراد آفرينش دوباره و رستاخيز مردگان است .
سوره ق آيه 16
متن آيه :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ
ترجمه :
ما انسان را آفريده‌ايم و مي‌دانيم كه به خاطرش چه مي‌گذرد و چه انديشه‌اي در سر دارد ، و ما از شاهرگ گردن بدو نزديكتريم .
توضيحات :
« تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ » : ضمير ( ه ) اگر به انسان برگردد ، معني چنين است : چيزهائي كه نفس بدو مي‌گويد . اگر به ( ما ) برگردد ، معني بدين شكل است : خواستهاي دل و انديشه‌هاي مغز . « حَبْلِ الْوَرِيدِ » : شاهرگ گردن . اضافه ( حَبْلِ ) به ( الْوَرِيدِ ) بيانيه است . يعني رشته‌اي كه وريد نام دارد . وريدها دو رگ هستند كه در دو طرف گردن قرار دارند و به دو استخوان پشت گوش متصلند و با قطع هر يك انسان مي‌ميرد ( نگا : المصحف الميسر ) . « نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ . . . » : قرب خدا قرب علمي است ؛ نه مكاني .
سوره ق آيه 17
متن آيه :
إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ
ترجمه :
بدانگاه كه دو فرشته‌اي كه در سمت راست و در طرف چپ انسان نشسته‌اند و اعمال او را دريافت مي‌دارند ( ما از همه چيز و همه كس - حتي از اين دو فرشته - به او نزديكتريم ) .
توضيحات :
« إِذْ » : معمول واژه اقرب است ، يا مفعول به فعل محذوف ( أُذْكُرْ ) . « يَتَلَقّي » : دريافت مي‌دارند . « الْمُتَلَقِّيَانِ » : دو دريافت‌كننده . مراد دو فرشته‌اي است كه همراه هر انساني بوده ، يكي در طرف راست مأمور ثبت و ضبط اعمال نيك است ، و ديگري در طرف چپ مأمور ثبت و ضبط اعمال بد است . « قَعِيدٌ » : نشسته . همدم . فعيل به معني فاعِل ، يعني قَعيد به معني قاعِد ، مثل جَليس به معني جالِس است ، و يا اين كه فَعيل به معني مُفاعِل ، يعني قَعيد به معني مُقاعِد است . مثل جَليس به معني مُجالِس يا نَديم به معني مُنادِم . مبتداي مؤخر است . « عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ » : در اصل عَنِ الْيَمِينِ قَعِيدٌ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ است كه به قرينه ( قَعِيدٌ ) اوّل حذف شده است .
سوره ق آيه 18
متن آيه :
مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
ترجمه :
انسان هيچ سخني را بر زبان نمي‌راند مگر اين كه فرشته‌اي ، مراقب و آماده ( براي دريافت و نگارش ) آن سخن است .
توضيحات :
« مَا يَلْفِظُ » : نمي‌اندازد . به بيرون پرت نمي‌كند . مراد از انداختن و پرت كردن ، گفتن است . « لَدَيْهِ » : در كنار آن . نزد او . ضمير ( ه ) به قول برمي‌گردد . اين احتمال نيز وجود دارد كه به گوينده بازگردد . « رَقِيبٌ » : مراقب و مواظب . « عَتِيدٌ » : مهياي انجام مأموريت و آماده انجام كار . در اينجا مراد آماده براي دريافتن و نوشتن است .
سوره ق آيه 19
متن آيه :
وَجَاءتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذَلِكَ مَا كُنتَ مِنْهُ تَحِيدُ
ترجمه :
سكرات مرگ ( سرانجام فرا مي‌رسد و ) واقعيت را بهمراه مي‌آورد ( و دريچه قيامت را به رويتان باز مي‌كند ، و حوادث و صحنه‌هاي دنياي جديد را كم و بيش نشانتان خواهد داد . بدين هنگام انسان را فرياد مي‌زنند كه ) اين همان چيزي است كه از آن كناره مي‌گرفتي و مي‌گريختي .
توضيحات :
« سَكْرَةُ الْمَوْتِ » : مستي و منگي مرگ . مراد بيهوشيها و سختيهائي است كه به هنگام وداع با اين جهان به انسان دست مي‌دهد . چرا كه در اين لحظه بي‌ثباتي و ناچيزي جهان را با چشم خود مي‌بيند و جهان بقا را دورادور مي‌نگرد و وحشتي عظيم سرتاپاي او را فرا مي‌گيرد و حالتي شبيه به مستي پيدا مي‌كند . « جَآءَتْ . . . بِالْحَقِّ » : به راستي فرا مي‌رسد . واقعيت را مي‌آورد و نشان مي‌دهد . « كُنتَ . . . تَحِيدُ » : كناره‌گيري مي‌كردي . مي‌گريختي .
سوره ق آيه 20
متن آيه :
وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ذَلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ
ترجمه :
و ( سرانجام براي دومين بار ) در صور دميده مي‌شود . آن ( روز ) روز ( تحقق و پياده شدن ) بيم‌دادنها ( ي الهي به كافران ) است .
توضيحات :
« نُفِخَ فِي‌الصُّورِ » : مراد نفخه دوم است ( نگا : زمر / 68 ) . « يَوْمُ الْوَعِيدِ » : روز تحقق بيم‌دادنهاي الهي است . يعني وقوع آن چيزهائي است كه در جهان كافران از آنها بيم داده مي‌شدند .
سوره ق آيه 21
متن آيه :
وَجَاءتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِيدٌ
ترجمه :
در آن روز هر انساني ( اعم از نيكوكار و بدكار ، به ميدان محشر ) مي‌آيد همراه با راهنمائي ( كه او را رهبري و رهنمود مي‌كند ) و همراه با گواهي ( كه بر پندار و گفتار و كردار او شهادت مي‌دهد ) .
توضيحات :
« سَآئِقٌ » : راننده و سوق‌دهنده . مراد فرشته‌اي است كه او را به سوي جايگاه محشر مي‌برد و رهنمون او مي‌شود ( نگا : روح‌المعاني ) . « شَهِيدٌ » : گواه . شاهد . مراد فرشته‌اي است كه بر اعمال او گواهي مي‌دهد ( نگا : روح‌المعاني ) . البته جز اين فرشته ، شاهدان ديگري از قبيل : فرشتگان موكل ، پيغمبران ، اندامهاي بدن ، نامه‌هاي اعمال وجود دارند ( نگا : نساء / 41 ، فصّلت / 20 و 21 ، نور / 24 ، جاثيه / 29 ) . كه به شيوه‌هاي مختلف گواهي مي‌دهند ، ليكن در مضمون و محتوي با همديگر هم‌آوا و هم‌صدا هستند ( نگا : التفسير القرآني للقرآن ) .
سوره ق آيه 22
متن آيه :
لَقَدْ كُنتَ فِي غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنكَ غِطَاءكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ
ترجمه :
( سپس به انسان بي‌باور خطاب مي‌شود : ) تو از اين ( دادگاه بزرگ و چيزهائي كه مي‌بيني و خواهي ديد ) غافل بودي ، و ما پرده از جلو چشمان تو به كنار زده‌ايم و امروز چشمانت كاملاً تيزبين شده‌اند .
توضيحات :
« غِطَآءَ » : پوشش . پرده . مراد پرده‌هاي جهان مادي و علائق دنيوي است كه انسان را از ديدن حقائق بازمي‌دارند . « حَدِيدٌ » : تيزبين و قوي .
سوره ق آيه 23
متن آيه :
وَقَالَ قَرِينُهُ هَذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ
ترجمه :
فرشته همدم او مي‌گويد ، اينها چيزهائي است كه در پيش من آماده است ( و من آنها را ثبت و ضبط كرده‌ام . پروردگارا ! خود داني كه برابر اينها در حق او چكار مي‌كني ) .
توضيحات :
« قَرِينُهُ » : همدم او . مراد فرشته موكل مذكور در آيه 18 است . برخي هم گفته‌اند ، مراد اهريمن و اهريمنان مذكور در ( زخرف / 36 ، فصّلت / 25 ) است ! ليكن مقبول به نظر نمي‌رسد در آن روز شياطين جرأت بكنند به خود بنازند و بگويند : ما اين را گمراه و از راه بدر كرده‌ايم . چرا كه شياطين در آن روز منكر كارهاي خود مي‌گردند ( نگا : آيه 27 ) . « هذا » : مراد پرونده اعمال است كه توسط فرشته موكّل ثبت و ضبط و فراهم آمده است .
سوره ق آيه 24
متن آيه :
أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ
ترجمه :
( خدا به دو فرشته مأمور ثبت و ضبط اعمال دستور مي‌دهد : ) هر كافر سركش و كينه‌توزي را به دوزخ بيندازيد !
توضيحات :
« أَلْقِيَا » : پرت كنيد و بيندازيد . مخاطب دو فرشته ثبت و ضبط اعمال و يا دو فرشته راهنما و گواه است . « عَنِيدٍ » : سركش . كينه‌توز .
سوره ق آيه 25
متن آيه :
مَّنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُّرِيبٍ
ترجمه :
آن كسي را كه سخت از انجام كارهاي نيك دست بازداشته ( و ديگران را ) نيز از انجام خوبيها بازداشته است ، و متجاوز ( از حدود احكام الهي ) و متعدي ( به حقوق ديگران ) بوده است ، و ( در دين خود ) شك داشته است و ( ديگران را نيز راجع به دين ) به شك انداخته است و بدبين كرده است .
توضيحات :
« مَنَّاعٍ » : كسي كه خويشتن را از انجام خوبيها بدور داشته است ، و يا مانع ديگران از انجام خوبيها بوده است . « مُعْتَدٍ » : تجاوزپيشه . كسي كه از قوانين آسماني سرپيچي كند و از حدود مقررات بگذرد ، و يا به حقوق ديگران تجاوز كند . « مُرِيبٍ » : متردد . شك‌انداز . از مصدر ( إِرَابَة ) كه به صورت لازم و متعدي آمده است ( نگا : هود / 62 و 110 ، ابراهيم / 9 ، سبأ / 54 ) .
سوره ق آيه 26
متن آيه :
الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ فَأَلْقِيَاهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ
ترجمه :
آن كسي كه با خدا ، معبود ديگري را برگزيده است . پس او را به عذاب سخت ( دوزخ ) بيندازيد .
توضيحات :
« أَلْقِيَا » : تكرار اين واژه براي تأكيد مطلب است .
سوره ق آيه 27
متن آيه :
قَالَ قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ وَلَكِن كَانَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ
ترجمه :
( شيطاني كه در دنيا پيوسته ) همدم او ( بوده است ) مي‌گويد : پروردگارا ! من او را به طغيان و سركشي ( از فرمان يزدان ) وا نداشته‌ام ، بلكه او خود در گمراهي ژرف ( و دور از ساحل نجاتي ) بوده است .
توضيحات :
« قَرِينُهُ » : اهريمن همدم و همراه او در دنيا كه پيوسته وي را به گمراهي و بدكرداري مي‌خوانده است ( نگا : زخرف / 36 ، فصّلت / 25 ) . « مَآ أَطْغَيْتُهُ » : او را به سركشي و تجاوز وا نداشته‌ام و به نافرماني نكشانده‌ام . مراد اين است كه خودش به وسوسه‌هاي من گوش فرا داده است و من قدرت بر اجبار و اكراه نداشته‌ام ( نگا : ابراهيم / 22 ، نحل / 100 ) .
سوره ق آيه 28
متن آيه :
قَالَ لَا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَقَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُم بِالْوَعِيدِ
ترجمه :
خدا مي‌فرمايد : در پيشگاه من ستيزه مكنيد . من پيش از اين شما را ( از اين سرنوشت شوم ) بيم داده بودم .
توضيحات :
« قَدَّمْتُ إِلَيْكُم بِالْوَعِيدِ » : توسط پيغمبران قبلاً به شما اخطار كرده‌ام و شما را از چنين روزي و سرنوشتي ترسانده‌ام .
سوره ق آيه 29
متن آيه :
مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ
ترجمه :
سخن من ( مبني بر عذاب دادن كافران و نعمت رساندن به مؤمنان ) تغييرناپذير است و دگرگون نمي‌شود ، و من كمترين ستمي به بندگان نمي‌كنم .
توضيحات :
« الْقَوْلُ » : منظور تهديدها و وعيدها و مژده‌ها و بشارتهاي فراوان در آيات مختلف است . « ظَلاّمٍ » : ( نگا : آل‌عمران / 182 ، انفال / 51 ، حج / 10 ، فصّلت / 46 ) .
سوره ق آيه 30
متن آيه :
يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَتَقُولُ هَلْ مِن مَّزِيدٍ
ترجمه :
روزي به دوزخ خواهيم گفت : آيا پر شده‌اي ؟ ( قطعاً كه پر شده‌اي و ما به وعده خود وفا كرده‌ايم ) . و دوزخ مي‌گويد : مگر افزون بر اين هم هست ؟ !
توضيحات :
« هَلِ امْتَلاَتِ » : آيا پر شده‌اي ؟ حرف استفهام ، تقريري است . يعني بگو كه پر شده‌اي و ما به وعده خود ( نگا : سجده / 13 ، ص / 85 ) وفا كرده‌ايم . « هَلِ امْتَلاَتِ . . . مَزِيدٍ » : معني ديگر : آيا پر شده‌اي ؟ دوزخ مي‌گويد : آيا افزون بر اين هم هست ؟ در اين صورت افزون‌طلبي دوزخ بر اثر خشم بر دوزخيان و تقاضاي تضييق مكان بر آنان و رويهم متراكم شدن ايشان است .
سوره ق آيه 31
متن آيه :
وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ
ترجمه :
و بهشت به پرهيزكاران نزديك گردانده مي‌شود و فاصله چنداني از آنان نخواهد داشت .
توضيحات :
« أُزْلِفَتْ » : نزديك گردانده شد ( نگا : شعراء / 64 و 90 ) . « غَيْرَ » : ظرف يا حال است . « غَيْرَ بَعِيدٍ » : براي تأكيد معني ( أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ ) است .
سوره ق آيه 32
متن آيه :
هَذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ
ترجمه :
اين همان چيزي است كه به شما وعده داده مي‌شد ، و به همه كساني كه ( از معاصي دست بكشند و به سوي اطاعت خدا ) برگردند ، و ( فرائض خدا و قوانين و عهدها و پيمانهاي او را ) مراعات بدارند .
توضيحات :
« لِكُلِّ . . . » : بدل از ( لِلْمُتَّقِينَ ) است با اعاده جار و مجرور . « أَوَّابٍ » : ( نگا : ص / 17 و 19 و 30 و 44 ) . توّاب . « حَفِيظٍ » : محافظ دين خدا ، و حافظ فرائض او .
سوره ق آيه 33
متن آيه :
مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِيبٍ
ترجمه :
همان كسي كه در نهان از خداوند مهربان بترسد و با دلي توبه‌كار ( به محضر او ) بيايد .
توضيحات :
« مَنْ » : بدل از ( كُلِّ ) است . « مُنِيبٍ » : توبه‌كار . متوجه خدا و روي‌آرنده به طاعت او .
سوره ق آيه 34
متن آيه :
ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ
ترجمه :
( فرشتگان بديشان مي‌گويند : ) به سلامت وارد بهشت شويد . امروز ، روز جاودانگي است . ( جاودانگي بهشت با تمام مواهب و نعمتهايش ، روز بقاء و ماندگاري هميشگي ) .
توضيحات :
« أُدْخُلُوهَا » : داخل بهشت شويد . « بِسَلامٍ » : با درود ما بر شما ، با سلامت از هرگونه بدي و ناراحتي و آفت و بلا و كيفر و عذاب . با سلامت كامل از نظر جسم و جان . در امن و امان . « يَوْمُ الْخُلُودِ » : روزي كه خدا وعده جاودانه زيستن در آن را به شما داده بود .
سوره ق آيه 35
متن آيه :
لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ
ترجمه :
هرچه بخواهند در بهشت براي آنان هست ، و افزون بر آن نزد ما نعمتهاي ديگري وجود دارد ( كه هرگز به فكر انساني نرسيده است و به دل كسي نگذشته است ) .
توضيحات :
« مَا يَشَآؤُونَ » : بهشتيان هرچه بخواهند . « مَزِيدٌ » : افزون بر آن ، علاوه از آن .
سوره ق آيه 36
متن آيه :
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُم بَطْشاً فَنَقَّبُوا فِي الْبِلَادِ هَلْ مِن مَّحِيصٍ
ترجمه :
ما پيش از آنان ( يعني جلوتر از قريشيان ) اقوام زيادي را هلاك ساخته‌ايم . اقوامي كه از ايشان بسي قويتر و نيرومندتر بوده‌اند و در جهان پيشروي كرده‌اند و كشورها را گشوده‌اند و بر شهرها تسلط يافته‌اند ، ( اما بر اثر كفر و ظلم و بيدادگري و فسق و فجور ، عاقبت به خشم خود گرفتارشان ساخته‌ايم ) و نابودشان نموده‌ايم . آيا اين گونه افراد راه فراري ( از مرگ و كيفر الهي ) داشته‌اند ( تا قريشيان هم داشته باشند ؟ ! ) .
توضيحات :
« وَ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ . . . » : ( نگا : انعام / 6 ، مريم / 74 و 98 ، ص / 3 ) . « بَطْشاً » : گرفتن چيزي با قوت و قدرت . يورش و ستيز ( نگا : زخرف / 8 ، دخان / 16 ، شعراء / 130 ) . « نَقَّبُوا » : راهها را شكافته‌اند و كشورها را گشوده‌اند . در جهان حركت كرده‌اند و پيشروي نموده‌اند . « نَقَّبُوا فِي الْبِلادِ » : كشورها و شهرها را گشوده‌اند و در آنجاها گشته‌اند . به كاوش نواحي و كندوكاو مكانها پرداخته‌اند . كشورها و شهرها را جستجو كرده‌اند تا جاودانه بمانند و از مرگ ، خويشتن را در پناه كاخها و دژها دارند . « مَحِيصٍ » : راه فرار . گريزگاه ( نگا : ابراهيم / 21 ، فصّلت / 48 ، شوري / 35 ) .
سوره ق آيه 37
متن آيه :
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ
ترجمه :
به راستي در اين ( سرگذشت پيشينيان ) بيدارباش و اندرز بزرگي است براي آن كه دلي ( آگاه ) داشته باشد ، يا با حضور قلب گوش فرا دارد .
توضيحات :
« ذِكْري » : پند و اندرز . به خود آمدن . بيداري ( نگا : انعام / 68 و 69 و 90 ، شعراء / 209 ، عنكبوت / 51 ) . « شَهِيدٌ » : حاضر . در اينجا مراد كسي است كه حضور قلب دارد ، و به اصطلاح دلش در مجلس است ، و با دقت به سخنان گوش مي‌دهد و مطالب را پيگيري مي‌كند .
سوره ق آيه 38
متن آيه :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَمَا مَسَّنَا مِن لُّغُوبٍ
ترجمه :
ما آسمانها و زمين را در شش دوره آفريده‌ايم و هيچ گونه درماندگي و خستگي به ما نرسيده است ( و كمترين مشكلي براي ما نداشته است . پس چگونه زنده گرداندن مردگان براي ما رنج‌آور و مشكل خواهد بود ؟ ) .
توضيحات :
« سِتَّةِ أَيّامٍ » : ( نگا : اعراف / 54 ، يونس / 3 ، هود / 7 ) . « لُغُوبٍ » : درماندگي و خستگي ( نگا : فاطر / 35 ) .
سوره ق آيه 39
متن آيه :
فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ
ترجمه :
( حال كه چنين است ) پس در برابر چيزهائي كه مي‌گويند پايدار و شكيبا باش ، و ستايش و سپاس پروردگارت را پيش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن بجاي آور . ( چرا كه عبادت در آن اوقات ، بزرگ و ارزشمنداست ) .
توضيحات :
« فَاصْبِرْ عَلي . . . » : ( نگا : طه / 130 ) .
سوره ق آيه 40
متن آيه :
وَمِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ
ترجمه :
و نيز در پاره‌اي از شب و بدنبال نمازها ، او را بستاي و تسبيح و تقديسش نماي .
توضيحات :
« أَدْبَارَ » : جمع دُبُر ، عقب . دنبال . آخر ( نگا : آل‌عمران / 111 ، انفال / 15 ) . « السُّجُودِ » : مراد نمازها است .
سوره ق آيه 41
متن آيه :
وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ
ترجمه :
( اي محمد ! اين سخن را ) بشنو ! روزي منادي از مكان نزديكي ندا درمي‌دهد ( و در صور مي‌دمد و فرياد رستاخيز برمي‌كشد ، و همگان را به زنده شدن فرا مي‌خواند ) .
توضيحات :
« إِسْتَمِعْ » : بشنو . گوش فرادار . مفعول آن محذوف است و تقدير چنين است : إِسْتَمِعْ حَدِيثَ رَبِّكَ گوش فرادار . اخبار روزي را بشنو . مفعول در اين صورت ( يَوْمَ ) است . « الْمُنَادِي » : ندادهنده . مراد اسرافيل است كه براي بار دوم در صور مي‌دمد كه نشانه زنده شدن مردگان و آغاز رستاخيز است . « مَكَانٍ قَرِيبٍ » : اشاره به اين است كه صداي صور او در فضا پخش مي‌شود بگونه‌اي كه گوئي بيخ گوش همگان است .
سوره ق آيه 42
متن آيه :
يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ
ترجمه :
روزي فرياد ( رستاخيز ) را راست و درست و چنانكه بايد مي‌شنوند ، آن روز ، روز بيرون آمدن ( مردگان از ميان قبورشان ) است .
توضيحات :
« الصَّيْحَةَ » : فرياد رستاخيز كه نفخه دوم مذكور در آيه 20 است .
سوره ق آيه 43
متن آيه :
إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَإِلَيْنَا الْمَصِيرُ
ترجمه :
ما ، بلي فقط ما زنده مي‌گردانيم و مي‌ميرانيم ، و بازگشت مردمان به سوي ما است و بس .
توضيحات :
« إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي . . . » : ( نگا : حجر / 23 ) .
سوره ق آيه 44
متن آيه :
يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعاً ذَلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ
ترجمه :
روزي زمين از روي مردمان مي‌شكافد و كنار مي‌رود ، و ايشان به سرعت ( از ميان خاكها ) بيرون مي‌آيند . آن روز ، روز گردهمآئي است و براي ما سهل و آسان است ( و كمترين رنج و زحمتي براي ما در بر ندارد ) .
توضيحات :
« سِرَاعاً » : جمع سَريع ، شتابان . حال براي فاعل ( يَخْرُجُونَ ) محذوف است ، و تقدير چنين است : يَخْرُجُونَ سِرَاعاً . يا حال ضمير ( هُمْ ) در ( عَنْهُمْ ) است . « يَسِيرٌ » : ساده و آسان ( نگا : نساء / 30 و 169 ، حج / 70 ، عنكبوت / 19 ) .
سوره ق آيه 45
متن آيه :
نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ
ترجمه :
ما از آنچه ( درباره رسالت تو ) مي‌گويند ، آگاه‌تر ( از هر كس ديگري ) هستيم . تو مأمور نيستي كه آنان را وادار ( به ايمان ) كني ( و با قهر و اجبار به سوي اسلام بكشاني ) . چون چنين است ، كساني را به وسيله قرآن پند و اندرز بده كه از بيم دادن و تهديد كردن من مي‌ترسند .
توضيحات :
« جَبَّارٍ » : غالب و چيره . ( نگا : مائده / 22 ) . « فَذَكِّرْ بِالْقُرْءَانِ » : با قرآن پند بده و موعظه كن .
بازگشت به لیست سوره‌ها