تفسير نور:
سوره زخرف آيه 1
متن آيه :
حم
ترجمه :
حا . ميم .
توضيحات :
« حم » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره / 1 ) .
سوره زخرف آيه 2
متن آيه :
وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ
ترجمه :
سوگند به قرآن ! كه خود روشن و روشنگر ( عقائد و احكام آسماني ) است .
توضيحات :
« الْكِتَابِ الْمُبِينِ » : مراد قرآن است كه از الفاظ و عبارات روشني فراهم آمده است و روشنگر عقائد و احكام الهي و مفاهيم والاي اخلاقي است ( نگا : مائده / 15 ، يوسف / 1 ، شعراء / 2 ، نمل / 1 ) .
سوره زخرف آيه 3
متن آيه :
إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
ما قرآن را به زبان عربي فراهم آورده‌ايم تا شما ( بتوانيد پي به اعجاز آن ببريد و معاني و مفاهيم آن را ) درك كنيد .
توضيحات :
« قُرْءَاناً عَرَبِيّاً » : ( نگا : يوسف / 2 ، طه / 113 ، زمر / 28 ، فصّلت / 3 ، شوري / 7 ) .
سوره زخرف آيه 4
متن آيه :
وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ
ترجمه :
قرآن كه در لوح محفوظ در پيش ما است ، والا و استوار است .
توضيحات :
« أُمِّ الْكِتَابِ » : اصل هر كتابي ، مراد لوح محفوظ است ( نگا : رعد / 39 ، بروج / 22 ) . « عَلِيٌّ » : والا . در بالاترين مرتبه اعجاز است و ناسخ همه كتابهاي آسماني بوده و مقدّم بر جملگي آنها است . « حَكِيمٌ » : مستحكم و خلل‌ناپذير ( نگا : هود / 1 ) . پرحكمت . حاكم .
سوره زخرف آيه 5
متن آيه :
أَفَنَضْرِبُ عَنكُمُ الذِّكْرَ صَفْحاً أَن كُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِينَ
ترجمه :
آيا ما اين قرآن را ( كه مايه بيداري و راهيابي شما است ) از شما بازگيريم ( و شما را به خود واگذاريم و با آيات حيات‌بخش آن رهنمودتان نسازيم ) بدان خاطر كه شما مردمان متجاوز و اسرافكاريد ؟ ! ( هرگز چنين نمي‌كنيم . بلكه قرآن را بر شما نازل مي‌نمائيم تا دلهائي كه اندك آمادگي دارند ، تكان بخورند و به راه آيند ، و گمراهاني چون شما ، فرداي قيامت حجّتي در دست نداشته باشند ) .
توضيحات :
« اَفَنَضْرِبُ عَنكُمْ » : آيا از شما باز داريم ؟ آيا از شما به دور و منصرف داريم ؟ « الذِّكْرَ » : قرآن . پند دادن با سخنان گهربار قرآني ، و رهنمود با احكام آسماني . « صَفْحاً » : اعراض و روگرداني . در اين صورت مفعول مطلق و از غير لفظ فعل است . روگردانان . در اين صورت حال است . جانب و طرف چيزي . در اين صورت ظرف است و معني چنين است : آيا ما اين قرآن را از شما بازگيريم و به جانب ديگري ببريم ؟ « اَن كُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِينَ » : اصل آن ( لأنْ كُنتُمْ ) است و به معني ( لِكَوْنِكُمْ ) مي‌باشد . « مُسْرِفِينَ » : مراد متجاوزين از حدّ و افراد سخت گمراه است . معني ديگر آيه : آيا چون شما قوم متجاوزي هستيد ، از شما درگذريم ، و از عقاب و عذاب خود نترسانيم و فرداي قيامت حجّتي در دست داشته باشيد ؟
سوره زخرف آيه 6
متن آيه :
وَكَمْ أَرْسَلْنَا مِن نَّبِيٍّ فِي الْأَوَّلِينَ
ترجمه :
( فرستادن پيغمبري به سوي شما چرا بايد عجيب باشد ؟ قبلاً ) ما پيغمبران زيادي را به ميان ملّتهاي پيشين روانه كرده‌ايم .
توضيحات :
« كَمْ » : فراوان . چه زياد . مفعول به ( أَرْسَلْنا ) است .
سوره زخرف آيه 7
متن آيه :
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن نَّبِيٍّ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُون
ترجمه :
هيچ پيغمبري به پيش آنان نمي‌آمد ، مگر اين كه او را مورد استهزاء قرار مي‌دادند .
توضيحات :
« مَا يَأْتِيهِمْ . . . » : اشاره به اين حقيقت است كه مخالفتها و مسخره‌كردنها مانع اين نشده است كه خدا ارسال پيغمبران را قطع كند ، و مؤمنان راستين هم بدانند كه اين رويگردانيهاي از حقّ و مبارزه با آن ، و شكنجه خوبان و تمسخر ايشان ، سابقه طولاني دارد .
سوره زخرف آيه 8
متن آيه :
فَأَهْلَكْنَا أَشَدَّ مِنْهُم بَطْشاً وَمَضَى مَثَلُ الْأَوَّلِينَ
ترجمه :
( رويگردانيها و تمسخرها هم بي‌كيفر نمانده است ) و ما كساني را هلاك كرده‌ايم كه نيرومندتر از اينها هم بوده‌اند و قدرت بيشتري هم داشته‌اند . نمونه‌هائي از داستان پيشينيان ( بارها در قرآن به ميان آمده و ) گذشته است .
توضيحات :
« بَطْشاً » : نيرومندي ( نگا : قصص / 78 ، غافر / 21 ) دليري . حمله و يورش . تندي و تيزي . ( نگا : اعراف / 195 ، قصص / 19 ، شعراء / 130 ) . « مَثَلُ » : سرگذشت . نمونه زندگي . « مِنْهُمْ » : از قريشيان و مكّيان .
سوره زخرف آيه 9
متن آيه :
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ
ترجمه :
اگر از مشركان بپرسي كه چه كسي آسمانها و زمين را آفريده است ، قطعاً خواهند گفت : خداوند با عزّت و بس آگاه . ( چرا كه مي‌دانند بتهاي ايشان چنين كاري را نكرده‌اند و آنان به معبودان خود حقّ خالقيّت نمي‌دهند ) .
توضيحات :
« لَئِن سَأَلْتَهُمْ » : ( نگا : عنكبوت / 61 ، لقمان / 25 ، زمر / 38 ) .
سوره زخرف آيه 10
متن آيه :
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَجَعَلَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلاً لَّعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
كسي كه زمين را گاهواره ( زندگي و محلّ آرامش ) شما كرده است و در آن راه‌هائي براي شما به وجود آورده است تا اين كه رهنمود شويد .
توضيحات :
« مَهْداً » : گاهواره . مكان آماده . ( نگا : مجمع‌البيان الحديث ) . « جَعَلَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلاً » : ( نگا : نحل / 15 ، طه / 53 ، انبياء / 31 ) . « لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ » : تا به مقصدهاي خود رهنمود شويد . تا به نشانه‌هاي قدرت خدا پي ببريد .
سوره زخرف آيه 11
متن آيه :
وَالَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّيْتاً كَذَلِكَ تُخْرَجُونَ
ترجمه :
و آن كسي كه از سوي آسمان ، آبي به اندازه لازم باراند . ما با چنين آبي زمين مرده را زندگي بخشيديم ، همين گونه ( كه زمينهاي مرده با نزول باران زنده گردانده مي‌شوند ، شما نيز زنده گردانده مي‌شويد و ) بيرون آورده مي‌شويد ( و براي حساب و كتاب به محشر گسيل مي‌گرديد ) .
توضيحات :
« بِقَدَرٍ » : به اندازه لازم . به مقدار معيّن . « أَنشَرْنَا » : زنده گردانديم ( نگا : انبياء / 21 ) .
سوره زخرف آيه 12
متن آيه :
وَالَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ الْفُلْكِ وَالْأَنْعَامِ مَا تَرْكَبُونَ
ترجمه :
و همان كسي است كه همه جفتها ( و نرها و ماده‌ها ، اعم از انسانها و حيوانها و گياهها ) را آفريده است . و براي شما از كشتيها و چهارپايان مركبهائي تهيّه ديده است كه بر آنها سوار مي‌گرديد ( و راحت و سريع راه را طي مي‌كنيد و بدينجا و آنجا مي‌رويد ) .
توضيحات :
« الأزْوَاجَ » : جفتها . مراد نرها و ماده‌ها و مثبتها و منفيها و بالاخره همه جنسهاي مخالف است . ( نگا : يس / 36 ) . نوعها و صنفها ( نگا : حجّ / 5 ) .
سوره زخرف آيه 13
متن آيه :
لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ
ترجمه :
( خدا اين مراكب را آفريده است ) تا اين كه بر پشت آنها قرار بگيريد ، و هنگامي كه بر آنها سوار شديد نعمت پروردگار خود را ياد كنيد و بگوئيد : پاك و منزّه خدائي است كه او اينها را به زير فرمان ما درآورد ، و گرنه ما بر ( رام كردن و نگهداري ) آنها توانائي نداشتيم .
توضيحات :
« لِتَسْتَوُوا » : تا مستقرّ گرديد و جا خوش كنيد . « مُقْرِنينَ » : توانايان . به زير فرمان درآورندگان و نگاه‌دارندگان .
سوره زخرف آيه 14
متن آيه :
وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ
ترجمه :
و ما به سوي پروردگارمان بازمي‌گرديم ( و حساب و كتاب نحوه زندگي دنياي خود را بازپس مي‌دهيم ) .
توضيحات :
« مُنقَلِبُونَ » : برگردندگان ( نگا : اعراف / 125 ، شعراء / 50 ) . « وَ إِنَّآ إِلَيا رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ » : اين آيه اشاره دارد به اين كه : بعد از اين جهان معاد و محاسبه در ميان است و نبايد هنگام سوار شدن بر مركبهاي راهوار و داشتن زرق و برق دنيا مغرور شد و بر ديگران تكبّر نمود ، بلكه بايد به هنگام بهره‌گيري و بهره‌مندي از نعمتها ياد خدا كرد .
سوره زخرف آيه 15
متن آيه :
وَجَعَلُوا لَهُ مِنْ عِبَادِهِ جُزْءاً إِنَّ الْإِنسَانَ لَكَفُورٌ مُّبِينٌ
ترجمه :
مشركان از ميان بندگان يزدان ، برخي را پاره‌اي از او مي‌دانند ( چرا كه فرشتگان را دختران خدا قلمداد مي‌كنند و فرزند هم جزئي از وجود پدر و مادر است كه به صورت نطفه از آنان جدا مي‌شود ) . واقعاً انسان بس ناسپاس و كفرپيشه آشكاري است .
توضيحات :
« جُزْءًا » : بخش . تكّه و پاره . همتا و همگون ( نگا : أضواء البيان ) . مؤنّث و ماده ( نگا : همان مرجع ) . مراد فرزند است كه جزئي از وجود والدين است . مشركان معتقد بودند كه فرشتگان دختران خدايند ( نگا : انعام / 100 ، نحل / 57 ، صافّات / 149 ) . « كَفُورٌ » : بسيار كفرپيشه ، بس ناسپاس ( نگا : المصحف الميسّر ) .
سوره زخرف آيه 16
متن آيه :
أَمِ اتَّخَذَ مِمَّا يَخْلُقُ بَنَاتٍ وَأَصْفَاكُم بِالْبَنِينَ
ترجمه :
آيا از ميان چيزهائي كه خدا مي‌آفريند ، دختران را براي خود برگزيده است و پسران را ويژه شما كرده است ؟
توضيحات :
« إتَّخَذَ » : برگزيده است . برگرفته است . « أَصْفَاكُمْ » : براي شما انتخاب كرده است ( نگا : اسراء / 40 ) .
سوره زخرف آيه 17
متن آيه :
وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِمَا ضَرَبَ لِلرَّحْمَنِ مَثَلاً ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدّاً وَهُوَ كَظِيمٌ
ترجمه :
در حالي كه هرگاه يكي از آنان را به همان چيزي مژده دهند كه نظير و شبيه براي خداي مهربان مي‌سازد ، چهره‌اش ( از فرط ناراحتي ) سياه مي‌شود و مملوّ از خشم و كين مي‌گردد !
توضيحات :
« ضَرَبَ لِلرَّحْمنِ مَثَلاً » : براي خداوند مهربان همسان و همانند مي‌سازد . چرا كه فرزند از جنس والدين خود و نظير و شبيه ايشان در جنسيّت است . براي خداوند مهربان مثال مي‌آورد و مثل مي‌زند . « كَظِيمٌ » : پر از خشم و لبريز از غم و اندوه ( نگا : يوسف / 84 ، نحل / 58 ) .
سوره زخرف آيه 18
متن آيه :
أَوَمَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ
ترجمه :
آيا كسي را كه در لابلاي زينت و زيور پرورش مي‌يابد ، و به هنگام گفتگو و كشمكش در بحث و مجادله ( به خاطر حيا و شرم و عاطفه نازكي كه دارد ) نمي‌تواند مقصود خود را خوب و آشكار بيان و اثبات كند ، ( فرزند خدا مي‌دانيد و پسران را فرزند خود ؟ ! ) .
توضيحات :
« يُنَشَّأُ » : پرورش مي‌يابد و باليده مي‌گردد . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي به دنبال دارد . « الْحِلْيَةِ » : زينت . زيور . « مَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ . . . » : مراد اين است كه زنان غالباً علاقه شديدي به زينت‌آلات دارند ، و به هنگام جرّ و بحث ، به خاطر حيا و شرم و عطوفت زياد ، در اثبات مقصود و بيان منظور خود درمي‌مانند .
سوره زخرف آيه 19
متن آيه :
وَجَعَلُوا الْمَلَائِكَةَ الَّذِينَ هُمْ عِبَادُ الرَّحْمَنِ إِنَاثاً أَشَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُكْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَيُسْأَلُونَ
ترجمه :
آنان فرشتگان را كه بندگان خداي مهربانند ، مؤنّث بشمار مي‌آورند ( و دختران خدا قلمداد مي‌نمايند ! ) . آيا ايشان به هنگام آفرينش فرشتگان حضور داشته‌اند و خِلقتشان را مشاهده نموده‌اند ؟ ! اظهارنظر و گواهي ايشان ( بر اين عقيده بي‌اساس ، در نامه‌هاي اعمالشان ) ثبت و ضبط مي‌شود و ( در روز قيامت ، از سوي خدا ) بازخواست مي‌گردند .
توضيحات :
« جَعَلُوا الْمَلآئِكَةَ . . . إِنَاثاً » : ( نگا : اسراء / 40 ، صافّات / 150 ) .
سوره زخرف آيه 20
متن آيه :
وَقَالُوا لَوْ شَاء الرَّحْمَنُ مَا عَبَدْنَاهُم مَّا لَهُم بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ
ترجمه :
و مي‌گويند : اگر خدا مي‌خواست ما فرشتگان را پرستش نمي‌كرديم . آنان كمترين اطّلاع و كوچكترين خبري از اين ( رضايت الهي ) ندارند ! ايشان سخنانشان جز بر پايه حدس و گمان و تخمين نيست .
توضيحات :
« لَوْ شَآءَ الرَّحْمَانُ » : مشركان تنها براي توجيه عقائد فاسد و اعمال خرافي خود چنين سخني مي‌گفتند . درست است كه در عالم هستي چيزي بي‌اراده خدا واقع نمي‌شود ، ولي خدا خواسته است كه ما مختار و صاحب آزادي اراده باشيم . خود آنان اگر كسي حقوقي از ايشان را پايمال مي‌كرد ، هرگز از مجازات او چشم‌پوشي نمي‌كردند و نمي‌گفتند : چه مانعي است ، دست تقدير چنين كرده است . « يَخْرُصُونَ » : تخمين مي‌زنند و ناسنجيده مي‌گويند ( نگا : انعام / 116 و 148 ، يونس / 66 ) .
سوره زخرف آيه 21
متن آيه :
أَمْ آتَيْنَاهُمْ كِتَاباً مِّن قَبْلِهِ فَهُم بِهِ مُسْتَمْسِكُونَ
ترجمه :
يا اين كه ما كتابي را پيش از اين قرآن ، بدانان داده‌ايم و آنان بدان چنگ زده‌اند ( و آن كتاب افتراء ايشان را تأييد مي‌كند ؟ ) .
توضيحات :
« أَمْ » : ما بعد خود را عطف بر ( أَشَهِدُوا خَلْقَهُمْ ) مي‌سازد . « قَبْلِهِ » : پيش از قرآن .
سوره زخرف آيه 22
متن آيه :
بَلْ قَالُوا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّهْتَدُونَ
ترجمه :
بلكه ايشان مي‌گويند : ما پدران و نياكان خود را بر آئيني يافته‌ايم و ما نيز بر پي آنان مي‌رويم ( و راه بت‌پرستي را در پيش مي‌گيريم ) .
توضيحات :
« ءَاثَارَ » : جمع أَثَر . مراد راه و رسم است ( نگا : صافّات / 70 ) . « أُمَّةٍ » : دين و آئين .
سوره زخرف آيه 23
متن آيه :
وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ
ترجمه :
همين گونه در هيچ شهر و دياري پيش از تو ( پيغمبر ) بيم‌دهنده‌اي مبعوث نكرده‌ايم مگر اين كه متنعّمان ( خوشگذران و مغرور از ثروت و قدرت ) آنجا گفته‌اند : ما پدران و نياكان خود را بر آئيني يافته‌ايم ( كه بت‌پرستي را بر همگان واجب كرده است ) و ما هم قطعاً ( بر شيوه ايشان ماندگار مي‌شويم و ) به دنبال آنان مي‌رويم .
توضيحات :
« كَذلِكَ » : به همين منوال . همين گونه . يعني مشركان در همه ادوار ، وقتي كه از حجّت و برهان درمانده‌اند ، سلسله خصومت با حقيقت را جنبانده‌اند ، و دست به دامان تقليد زده‌اند . « قَرْيَةٍ » : ( نگا : اعراف / 94 ، فرقان / 51 ، شعراء / 208 ) . « مُتْرَفُوهَا » : ( نگا : اسراء / 16 ، مؤمنون / 64 ، سبأ / 34 ) . « أُمَّةٍ » : دين و آئين . « مُقْتَدُونَ » : اقتداءكنندگان . پيروي كنندگان . مقلّدان .
سوره زخرف آيه 24
متن آيه :
قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكُم بِأَهْدَى مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَيْهِ آبَاءكُمْ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ
ترجمه :
( پيغمبرشان بديشان ) مي‌گفت : آيا اگر من آئيني را هم براي شما آورده باشم كه از آئيني هدايت‌بخش‌تر باشد كه پدران و نياكان خود را بر آن يافته‌ايد ( باز هم از گذشتگان خود پيروي مي‌كنيد و بر بت‌پرستي‌خويش مي‌رويد و دست به دامان تقليد مي‌شويد ؟ ) مي‌گفتند : ( آري ! چنين است و ) اصلاً ما به چيزي كه ( با خود آورده‌ايد و ) بدان مأمور و مبعوث شده‌ايد ، باور نداريم .
توضيحات :
« أُرْسِلْتُم بِهِ » : همراه با آن فرستاده شده‌ايد و براي تبليغ آن برانگيخته شده‌ايد .
سوره زخرف آيه 25
متن آيه :
فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
ترجمه :
پس ما از ايشان انتقام گرفته‌ايم ( و آنان را به مجازات سخت دنيوي گرفتار ساخته‌ايم . اي مخاطب انديشمند ) بنگر عاقبت كار تكذيب‌كنندگان ( پيغمبران ، به كجا كشيده است و ) چگونه شده است .
توضيحات :
« فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ » : ( نگا : اعراف / 136 ، حجر / 79 ، روم / 47 ) . « فَانظُرْ » : مخاطب پيغمبر اسلام يا هر شنونده و خواننده‌اي است .
سوره زخرف آيه 26
متن آيه :
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ إِنَّنِي بَرَاء مِّمَّا تَعْبُدُونَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) براي تكذيب‌كنندگان معاصر بيان كن گوشه‌اي از داستان ابراهيم را . وقتي ابراهيم به پدر و قوم خود گفت : من از معبودهائي كه مي‌پرستيد بيزارم .
توضيحات :
« بَرَآءٌ » : بري ( نگا : انعام / 78 ، انفال / 48 ، ممتحنه / 4 ) . بيزار . در اصل مصدر است .
سوره زخرف آيه 27
متن آيه :
إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ
ترجمه :
بجز آن معبودي كه مرا آفريده است . ( او را خواهم پرستيد ) چرا كه او مرا ( به راه حق ) رهنمود خواهد كرد .
توضيحات :
« فَطَرَنِي » : مرا از نيستي به هستي آورده است . « سَيَهْدِينِ » : مرا هدايت خواهد كرد . ياء ضمير حذف شده است . فعل مضارع با وجود حرف استقبال ، در اينجا براي استمرار حال و آينده است . چرا كه همين واژه در سوره شعراء ، آيه 78 بدون آن آمده است و قصّه يكي است .
سوره زخرف آيه 28
متن آيه :
وَجَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ترجمه :
ابراهيم توحيد را به عنوان شعار يكتاپرستي در ميان قوم خود باقي گذاشت ، تا اين كه ايشان ( بدان ايمان آورده و ) برگردند .
توضيحات :
« جَعَلَهَا » : مرجع ضمير فاعلي فعل ( جَعَلَ ) خدا يا ابراهيم است . ضمير ( ها ) به كلمه توحيد ، يعني ( لآ إِلهَ إِلاَّ اللهُ ) برمي‌گردد كه مفهوم از مجموع ( الَّذِي فَطَرَنِي ) و ( إِنَّنِي بَرَآءٌ مِّمَّا تَعْبُدُونَ ) است . يا اين كه مرجع ( هذِهِ الْمَقَالَة ) است كه از فحواي كلام پيدا است .
سوره زخرف آيه 29
متن آيه :
بَلْ مَتَّعْتُ هَؤُلَاء وَآبَاءهُمْ حَتَّى جَاءهُمُ الْحَقُّ وَرَسُولٌ مُّبِينٌ
ترجمه :
( مشركان اميد ابراهيم را برآورده نكردند و برنامه‌اش را پياده ننمودند و من هم در عقوبت ايشان عجله‌اي نكردم ) بلكه من اينان و پدرانشان را از مواهب دنيا بهره‌مند ساختم تا ( قرآن فراخواننده مردمان به ) حق ( و حقيقت ) ، و پيغمبر روشنگري به نزدشان آمد .
توضيحات :
« مَتَّعْتُ » : بهره‌مند ساختم . مهلت دادم . « الْحَقُّ » : حقيقت . مراد قرآن است . « مُبِينٌ » : روشنگر و بيانگر . واضح و روشن . يعني پيغمبري كه رسالتش ثابت و روشن است . مراد حضرت محمّد است .
سوره زخرف آيه 30
متن آيه :
وَلَمَّا جَاءهُمُ الْحَقُّ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ وَإِنَّا بِهِ كَافِرُونَ
ترجمه :
هنگامي كه قرآن به پيش ايشان آمد ، گفتند : اين جادو است و ما بدان باور نداريم .
توضيحات :
« الْحَقُّ » : قرآن ( نگا : زخرف / 29 و 31 ) .
سوره زخرف آيه 31
متن آيه :
وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ هَذَا الْقُرْآنُ عَلَى رَجُلٍ مِّنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ
ترجمه :
گفتند : چرا اين قرآن بر مرد بزرگواري از يكي از دو شهر ( مكّه و طائف ) فرو فرستاده نشده است ؟ !
توضيحات :
« رَجُلٍ » : مرد بزرگوار . مرادشان مردي سرشناس و ثروتمند است . هرچند منظورشان چه بسا شخص معيّني نباشد ، ولي اغلب گفته‌اند مرادشان وليد پسر مغيره مخزومي از مكّه ، و عروه پسر مسعود ثقفي از طائف بود . « الْقَرْيَتَيْنِ » : دو شهر . مرادشان مكّه و طائف بود .
سوره زخرف آيه 32
متن آيه :
أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُم مَّعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِيّاً وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ
ترجمه :
آيا آنان رحمت پروردگار تو را تقسيم مي‌كنند ( و كليد رسالت را به هر كس كه بخواهند مي‌سپارند ؟ ) . اين مائيم كه معيشت آنان را در زندگي دنيا ميانشان تقسيم كرده‌ايم . و برخي را بر برخي ديگر برتريهائي داده‌ايم ، تا بعضي از آنان بعضي ديگر را به كار گيرند ( و به يكديگر خدمت كنند ) . و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع‌آوري مي‌كنند بهتر است ( كه نبوّت است و نبوّت از همه مقامات برتر است ) .
توضيحات :
« رَحْمَة » : در رسم‌الخطّ قرآني با تاء كشيده نوشته شده است . « مَعِيشَتَهُمْ » : قوت زندگي ايشان ، از قبيل : خوردني و نوشيدني . « دَرَجَاتٍ » : مراتب . مراد تفاوت در استعدادها و لياقتها و اعمال و ارزاق است . « سُخْرِيّاً » : مسخّر . زير فرمان . به كار گرفته شده . منسوب به ( سُخْرَه ) است . « لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِيّاً » : تسخير در اينجا به معني بهره‌كشي ظالمانه نيست ، بلكه منظور به كار گرفتن عموم مردم براي خدمت به يكديگر و چرخاندن زندگي تعاوني و ايجاد نظم در اجتماع است . چرخش زندگي و نظم بدون تفاوتها امكان‌پذير نيست . همه انسانها آزادند و بايد نيروهاي متفاوت و خلاّق خود را به كار گيرند و نبوغ جوراجور خود را شكوفا سازند و از نتايج فعّاليّتهاي خويش بي‌كم و كاست بهره گيرند و در رفع نارسائيها بكوشند . انسانها همچون ظروف يكدستي نيستند كه در يك كارخانه ، يك شكل و يك نواخت و يك اندازه و با يك نوع فايده ، ساخته شده باشند . همچنين انسانها مانند پيچ و مهره‌هاي يك ماشين هم نيستند كه سازنده مربوطه آنها را تنظيم كرده باشد و به گونه اجبار به كار معيّن خود ادامه دهند . بلكه انسانها در عين تفاوت استعدادها و لياقتها ، آزادي اراده و مسؤوليّت دارند . اگر جز اين بود ، زندگي براي انسانها ناممكن مي‌گرديد . « رَحْمَةُ » : مراد نبوّت ، و سعادت دارين مترتّب بر آن است .
سوره زخرف آيه 33
متن آيه :
وَلَوْلَا أَن يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَن يَكْفُرُ بِالرَّحْمَنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِّن فَضَّةٍ وَمَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ
ترجمه :
اگر ( بهره‌مند شدن كفّار از انواع مواهب مادي ) سبب نمي‌شد كه همه مردم ( تمايل به كفر پيدا كنند و در گمراهي ) ملّت واحدي گردند ، ما براي كساني كه به خداوند مهربان باور نمي‌داشتند خانه‌هائي با سقفهائي از نقره فراهم مي‌آورديم ، و براي آنان پلّه‌ها و نردبانهاي سيمين ترتيب مي‌داديم كه از آنها بالا روند . ( چرا كه نعمت چندروزه حيات بي‌ارزش است و در مقابل نعمت جاويدان آخرت چيزي به حساب نمي‌آيد ) .
توضيحات :
« أُمَّةً » : ملّت . مراد ملّت گمراه و بي‌دين است . « سُقُفاً » : جمع سَقْف ، آسمانه خانه . پوشش بالاي اطاق . « فِضَّةٍ » : نقره . « مَعَارِجَ » : جمع مَعْرَج ، پلّه . نردبان . بالارو . « يَظْهَرُونَ » : بالا روند . بر شوند .
سوره زخرف آيه 34
متن آيه :
وَلِبُيُوتِهِمْ أَبْوَاباً وَسُرُراً عَلَيْهَا يَتَّكِؤُونَ
ترجمه :
و براي خانه‌هايشان درهائي فراهم مي‌آورديم ، و تختهائي نقره‌اي كه بر آنها تكيه مي‌زنند و مي‌لمند ترتيب مي‌داديم .
توضيحات :
« سُرُراً » : جمع سَرير ، تختها .
سوره زخرف آيه 35
متن آيه :
وَزُخْرُفاً وَإِن كُلُّ ذَلِكَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةُ عِندَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ
ترجمه :
و زر و زيور و انواع وسائل تجمّلي و زينت‌آلات بديشان مي‌داديم . امّا همه اينها متاع زندگي اين جهاني است ، و آخرت در پيشگاه پروردگارت براي پرهيزگاران آماده است ( و نعمت سراي جاويدان كه از آن خداپرستان است ، با نعمت جهان گذران قابل مقايسه نيست ) .
توضيحات :
« زُخْرُفاً » : زر و زيور . زينت‌آلات و وسائل تجملي . بعضي ( زُخْرُفاً ) را عطف بر ( سُقُفاً ) دانسته ، و اشاره به وسائل زينتي مستقلّي مي‌دانند كه در اختيار اين گونه افراد گذارده مي‌شود . و برخي عطف بر ( مِن فِضَّةٍ ) دانسته و در اصل ( مِن زُخْرُفٍ ) بوده ، سپس منصوب به نزع خافض شده است . در اين صورت مفهوم جمله چنين مي‌شود : سقفها و درها و تختهاي خانه‌هاي آنان را بعضي از طلا و بعضي از نقره ترتيب مي‌داديم . « لَمَّا » : بجز . مگر . اين واژه به معني ( إِلاّ ) است .
سوره زخرف آيه 36
متن آيه :
وَمَن يَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ
ترجمه :
هر كس از ياد خدا غافل و روگردان شود ، اهريمني را مأمور او مي‌سازيم ، و چنين اهريمني همواره همدم وي مي‌گردد ( و گمراه و سرگشته‌اش مي‌سازد ) .
توضيحات :
« يَعْشُ » : غافل شود . رخ بتابد و روي بگرداند . كور شود . كم‌سو شود . « ذِكْرِ » : ياد . قرآن ( نگا : آل‌عمران / 58 ، اعراف / 63 ، حجر / 6 و 9 ) . « ذِكْرِ الرَّحْمنِ » : قرآن خدا . خدا را ياد كردن . تذكير و اندرز خدا . « نُقَيِّضْ » : آماده مي‌سازيم . فراهم مي‌آوريم . تهيّه مي‌بينيم . ( نگا : فصّلت / 25 ) « قَرِينٌ » : همنشين . همدم .
سوره زخرف آيه 37
متن آيه :
وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ
ترجمه :
شياطين اين گروه را از راه ( خدا ) بازمي‌دارند و ( به گونه‌اي گمراهي را در نظرشان مي‌آرايند كه ) گمان مي‌كنند ايشان هدايت‌يافتگان حقيقي هستند .
توضيحات :
« إِنَّهُمْ » : مرجع ( هُمْ ) شياطين است . اگرچه در آيه پيشين به صورت ( شَيْطاناً ) و مفرد آمده است ، در واقع معني جمعي دارد . « لَيَصُدُّونَهُمْ » : شياطين كفّار را باز مي‌دارند . يعني زشتيها را در نظرشان زيبا ، بيراهه را شاهراه ، گمراهي را هدايت ، حرام را حلال ، و بالاخره نادرست را درست جلوه مي‌دهند و ايشان را از راه به در مي‌كنند . « يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ » : ( نگا : اعراف / 30 ، كهف / 103 - 106 ) .
سوره زخرف آيه 38
متن آيه :
حَتَّى إِذَا جَاءنَا قَالَ يَا لَيْتَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ
ترجمه :
تا آن گاه كه چنين كسي ( همراه با چنان اهريمني ، در قيامت ) به پيش ما مي‌آيد ، ( رو بدين همنشين نفرت‌انگيز مي‌كند و نادمانه ) مي‌گويد : كاشكي ! ميان من و ميان تو ، به اندازه مشرِق و مغرب فاصله بود ! ( اي واي من ! ) چه همدم و همنشين بدي است !
توضيحات :
« بُعْدَ » : فاصله . اندازه . « الْمَشْرِقَيْنِ » : دو مشرِق ، مراد مشرِق و مغرب است . اين واژه ملحق به مثنّي است . همچون والِدَيْنِ ( نگا : بقره / 83 و 180 و 215 ) . أَبَوَيْنِ ( نگا : نساء / 11 ، كهف / 80 ، يوسف / 6 و 99 و 100 ) .
سوره زخرف آيه 39
متن آيه :
وَلَن يَنفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذ ظَّلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذَابِ مُشْتَرِكُونَ
ترجمه :
هرگز اين گفتگوها امروز به حال شما سودي نمي‌بخشد ، چرا كه شما ستم كرده‌ايد ، و حق اين است كه همگي در عذاب دوزخ مشترك باشيد .
توضيحات :
« إِذْ » : چرا كه . به علّت اين كه . « أَنَّكُمْ » : بيان علّت عدم نفع است . يعني : لِأَنَّ حَقَّكُمْ أَن تَشْتَرِكُوا .
سوره زخرف آيه 40
متن آيه :
أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَمَن كَانَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
ترجمه :
آيا تو مي‌تواني سخن خود را به گوش كران برساني ؟ و يا اين كه كوران و كساني را كه در گمراهي آشكاري هستند ، رهنمود گرداني ؟
توضيحات :
« اَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ . . . ؟ » ( نگا : يونس / 42 و43 ، نمل / 80 و 81 ) .
سوره زخرف آيه 41
متن آيه :
فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُم مُّنتَقِمُونَ
ترجمه :
هرگاه تو را بميرانيم و از ميان برداريم ( و ناظر بر مجازات ايشان نباشي ) قطعاً ما از آنان انتقام خواهيم گرفت ( و به مجازاتشان خواهيم رساند ) .
توضيحات :
« فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ . . . » : روي سخن به پيغمبر گرامي است و اين آيه و چند آيه بعدي ، براي تسلّي و آرامش خاطر مبارك او است .
سوره زخرف آيه 42
متن آيه :
أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِي وَعَدْنَاهُمْ فَإِنَّا عَلَيْهِم مُّقْتَدِرُونَ
ترجمه :
يا ( اگر زنده بماني ) آنچه را از عذاب بديشان وعده داده‌ايم ، به تو نشان خواهيم داد ، زيرا ما بر آنان مسلّط و توانائيم .
توضيحات :
« أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِي . . . » : ( نگا : غافر / 77 ) . در قيد حيات رسول ، چنين شد ، و همه سران قريش بعدها به پناه ايمان خزيدند . ( نگا : قاسمي )
سوره زخرف آيه 43
متن آيه :
فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ترجمه :
محكم چنگ بزن بدان چيزي كه به تو وحي شده است . چرا كه تو قطعاً بر راه راست قرار داري .
توضيحات :
« إسْتَمْسِكْ » : با تمام توان چنگ بزن و محكم برگير . مراد ماندگاري بر قرآن و كاملاً عمل بدان است . « الَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ » : مراد قرآن است .
سوره زخرف آيه 44
متن آيه :
وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَّكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ
ترجمه :
و قرآن مايه بيداري تو و قوم تو است ، و از شما ( درباره اين برنامه الهي ) پرسيده خواهد شد .
توضيحات :
« ذِكْرٌ » : يادآوري و بيداري ( نگا : قمر / 17 و 22 و 32 و 40 ) . آوازه و افتخار ( نگا : انبياء / 10 ) . در صورت اخير ، معني چنين است : قرآن مايه افتخار و سبب شهرت تو و قوم تو است . « سَوْفَ تُسْأَلُونَ » : از شما درباره عمل به قرآن و حركت در پرتو آن پرسيده مي‌شود .
سوره زخرف آيه 45
متن آيه :
وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رُّسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِن دُونِ الرَّحْمَنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ
ترجمه :
از ( پيروان راستين ) انبياي پيشين ما بپرس كه آيا ما معبودهائي بجز خدا را براي پرستش شدن پديدار كرده‌ايم ؟
توضيحات :
« إِسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا . . . » : از پيغمبراني كه پيش از تو فرستاده‌ايم بپرس . مراد پرسش از پيروان راستين پيغمبران و علماء فرزانه و پرهيزگار اديان الهي است كه در سوره آل‌عمران ، آيه‌هاي 113 و 114 بديشان اشاره شده است . يا اين كه مراد مطالعه كتابهاي آسماني پيشين و دقّت در شرائع پيغمبران راستين ايزد متعال است ( نگا : المنتخب ، المختصر ) . هدف آيه از مراجعه به پيروان مورد اطمينان پيعمبران پيشين يا بررسي كتابهاي آسماني ، نفي مذهب شرك‌آلود مشركان است ؛ نه آرامش روح پيغمبر . چرا كه پيغمبر در مسأله توحيد چنان غرق بود و از شرك بيزار كه نيازي به سؤال نداشت . برخي گفته‌اند كه سؤال‌كننده شخص پيغمبر است و سؤال‌شدگان خود انبياي پيشين هستند . اين موضوع در شب معراج تحقّق يافت ، و يا تماس روحاني پيغمبر با ارواح ساير انبياء در اوقات معمولي منظور است ! مگر مشركان معراج را قبول داشتند ؟ و يا اين كه خود پيغمبر را فرستاده خدا مي‌دانستند تا به تماس روحاني او قانع شوند ؟ !
سوره زخرف آيه 46
متن آيه :
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ
ترجمه :
ما موسي را همراه با معجزات خود ( كه دالّ بر حقّانيّت پيغمبري او بود ) به سوي فرعون و درباريانش روانه كرديم . ( موسي بديشان ) گفت : من فرستاده پروردگار جهانيانم .
توضيحات :
« مَلَئِهِ » : درباريان و بزرگان قوم فرعون .
سوره زخرف آيه 47
متن آيه :
فَلَمَّا جَاءهُم بِآيَاتِنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَضْحَكُونَ
ترجمه :
هنگامي كه معجزات ما را بديشان نمود ، ناگهان همگي بدانها خنديدند ( و موسي و كارهايش را به مسخره گرفتند تا به ديگران بفهمانند كه دعوت او ارزش برخورد جدّي را ندارد و قابل تأمّل و بررسي نيست ) .
توضيحات :
« مِنْهَا يَضْحَكُونَ » : به معجزات خنديدند . از آنها به خنده افتادند .
سوره زخرف آيه 48
متن آيه :
وَمَا نُرِيهِم مِّنْ آيَةٍ إِلَّا هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا وَأَخَذْنَاهُم بِالْعَذَابِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ترجمه :
هيچ معجزه‌اي بديشان نمي‌نموديم مگر اين كه يكي از ديگري بزرگ‌تر و مهمتر بود . و ( هنگامي كه به سركشي خود ادامه دادند و بر لجاجت خويش افزودند ) ايشان را به انواع بلايا گرفتار كرديم تا اين كه ( از گمراهي خود ) برگردند و توبه كنند .
توضيحات :
« هِيَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا » : اين از آن بزرگ‌تر و آن از اين مهمّتر بود . يعني همه معجزات بزرگ و مهم بودند . « الْعَذَابِ » : مراد بلاياي مذكور در آيه 133 سوره اعراف است . « أُخْت » : خواهر . مراد همرديف و همسنخ است .
سوره زخرف آيه 49
متن آيه :
وَقَالُوا يَا أَيُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَ إِنَّنَا لَمُهْتَدُونَ
ترجمه :
( هنگامي كه بلايا ايشان را فرا گرفت ، از موسي كمك طلبيدند ) و گفتند : اي جادوگر ! پروردگار خود را برايمان با توسّل به عهدي كه با تو كرده است به كمك بخوان ، ( تا ما را از اين درد و رنج و بلا و مصيبت رهائي بخشد ، و مطمئن باش كه ) ما راه هدايت را پيش خواهيم گرفت .
توضيحات :
« السَّاحِرُ » : جادوگر . از لحن آنان ، مثل ( رَبَّكَ ) و ( بِمَا عَهِدَ عِندَكَ ) پيدا است كه مستكبران مغرور و طاغوتهاي مستبد در آغاز موسي را ساحر مي‌خوانند ، و سپس دست به دامنش مي‌زنند ، و در پايان وعده قبول هدايت مي‌دهند . يا اين كه ساحر به معني عالم و ماهر است . چرا كه سحر و جادو در نظرشان مقبول و پسنديده ، و جادوگران مورد تعظيم و تكريم ايشان بوده‌اند . « بِمَا عَهِدَ عِندَكَ » : با توسّل به عهدي كه با تو كرده است . مراد اكرام پروردگار در حق موسي ، به وسيله پيغمبر نمودن او است ( نگا : اعراف / 134 ) . يا منظورشان اين است كه اگر ايمان بياوريم و از تو پيروي كنيم خدا عذاب را از ما برطرف مي‌سازد ( نگا : المختصر ) .
سوره زخرف آيه 50
متن آيه :
فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِذَا هُمْ يَنكُثُونَ
ترجمه :
امّا هنگامي كه عذاب و مصائب را از ايشان به دور داشتيم و برطرف ساختيم ، آنان هرچه زودتر عهدشكني كردند .
توضيحات :
« فَلَمَّا كَشَفْنَا . . . » : ( نگا : اعراف / 135 ، يونس / 98 ) .
سوره زخرف آيه 51
متن آيه :
وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ
ترجمه :
فرعون در ميان قوم خود ندا درداد و گفت : اي قوم من ! آيا حكومت و مملكت مصر ، و اين رودبارهائي كه در زير ( كاخها و قصرهاي ) من روانند ، از آن من نيست ؟ مگر ( ضعف موسي و شكوه مرا ) نمي‌بينيد ؟
توضيحات :
« مُلْكُ » : حكومت . مملكت . « مِن تَحْتِي » : زير كاخهاي من . تحت فرمان من . در صورت اخير ، معني اين بخش چنين مي‌شود : مگر اين رودبارها تحت فرمان و برابر دستور من جريان ندارند و آب آنها طبق مقرّرات من در ميان آباديها تقسيم نمي‌شود ؟ ( نگا : نمونه ) .
سوره زخرف آيه 52
متن آيه :
أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلَا يَكَادُ يُبِينُ
ترجمه :
اصلاً من برترم از اين مردي كه حقير و ضعيف ( و از خانواده پائين و از طبقه پستي ) است و هرگز نمي‌تواند گويا سخن بگويد و مراد خويش را روشن بيان دارد .
توضيحات :
« أَمْ » : بلكه . « مَهِينٌ » : حقير . پست . مراد فرعون ، فقير و بي‌پول و بي‌دار و دسته و عشيره و قبيله و لشكر و سپاه و جاه و مقام است . « لا يَكَادُ يُبِينُ » : نمي‌تواند فصيح صحبت كند و مراد خود را واضح و روشن به ديگران بگويد . اشاره به لكنت زبان موسي پيش از پيغمبري است ( نگا : طه / 27 - 36 ، قصص / 34 ) . و يا اين كه اشاره به اختلاف زبان عبري و قبطي است . چرا كه موسي داراي زبان عبري و فرعون و فرعونيان داراي زبان قبطي بودند ( نگا : قاسمي ) .
سوره زخرف آيه 53
متن آيه :
فَلَوْلَا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاء مَعَهُ الْمَلَائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ
ترجمه :
( اگر راست مي‌گويد كه پيغمبر خدا و داراي مقام والا است ) پس چرا دستبندهاي زرين بدو داده نشده است ( تا دستبندها نشانه عظمت و رياست او باشد ؟ ) و يا چرا فرشتگان همراه او نيامده‌اند ( تا صداقت گفتار و ادّعاي رسالت او را تأييد كنند و براي پيروزي او بكوشند و بجنگند ؟ ) .
توضيحات :
« فَلَوْ لا أُلْقِيَ عَلَيْهِ ؟ » : پس چرا براي او فرستاده نشده است ؟ « أَسْوِرَةٌ » : جمع سِوار ، دستبند ، النگو . در ميان آنان رسم بوده است كه چون يكي را رئيس مي‌كردند ، دستبند و النگوي زرين به دستش مي‌نمودند و گردن‌بند به گردنش مي‌آويختند . « مُقْتَرِنِينَ » : همراهان . همدمان . كساني كه در ركاب كسي و در كنار او خواهند بود .
سوره زخرف آيه 54
متن آيه :
فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْماً فَاسِقِينَ
ترجمه :
فرعون ( براي ادامه خودكامگي خود ) قوم خويش را فرومايه و ناآگاه بارآورد ( و آنان را در سطح پائيني از فرهنگ و رشد فكري نگاه داشت ) و ايشان هم از او فرمانبرداري و پيروي كردند . آنان قومي فاسق ( و خارج از اطاعت فرمان خدا و حكم عقل ) بودند .
توضيحات :
« إِسْتَخَفَّ » : سبكسر و فرومايه كرد . كم خرد و بي‌خبر نمود ( نگا : روم / 60 ) .
سوره زخرف آيه 55
متن آيه :
فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
هنگامي كه ما را ( با افراط در فساد و استمرار در طغيان ) بر سر خشم آوردند ، از آنان انتقام گرفتيم و به كيفرشان رسانديم و همه را ( در رودخانه درياگون نيل ) غرق كرديم .
توضيحات :
« ءَاسَفُونَا » : ما را خشمگين كردند . اين نكته قابل توجّه است كه نه خشم و كين درباره خداوند مهربان مفهومي‌دارد ، و نه رضايت و خوشنودي خدا بدان معني كه در ميان ما معروف است . بلكه خشم و كين او به معني اراده مجازات ، و رضايت و خوشنودي او به معني اراده اجر و ثواب است .
سوره زخرف آيه 56
متن آيه :
فَجَعَلْنَاهُمْ سَلَفاً وَمَثَلاً لِلْآخِرِينَ
ترجمه :
ما آنان را پيشگاماني ( در كفر و زندقه ) و پيشينياني ( براي كفّار و فسقه ) ، و مثالي عبرت‌انگيز و سرگذشتي پندآميز براي ديگران ساخته‌ايم .
توضيحات :
« سَلَفاً » : گذشتگان . يعني سردستگان و رهبراني كه در گذشته بوده‌اند و مقتدي و قدوه كافر و مثل سوء آيندگاني همچون خود شده‌اند . پيشگامان كفر و سركشي در دنيا ، و جلوداران ورود به عذاب دوزخ در آخرت . « مَثَلاً » : مثال . ضرب‌المثل . مايه پند و عبرت .
سوره زخرف آيه 57
متن آيه :
وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ
ترجمه :
هنگامي كه فرزند مريم به عنوان مثال ذكر شد ، قوم تو از آن خنديدند و سر و صدا به راه انداختند .
توضيحات :
« ضُرِبَ . . . مَثَلاً » : مشركان به هنگام شنيدن ( إنَّكُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ ) آيه 98 سوره انبياء ، مسخره‌كنان و خنده‌زنان گفتند : عيسي پسر مريم نيز پرستيده شده است ، و به حكم اين آيه بايد به دوزخ برود ، چه بهتر كه ما و بتهاي ما نيز با عيسي باشيم ! مگر نه اين است كه در طول تاريخ ، افراد پاكي چون « عيسي » و « عُزَير » و حتّي فرشتگان پرستش شده‌اند ؟ ما حاضريم در آخرت با چنين پاكان و معصوماني باشيم ! البتّه كفّار چنين گفتاري را به عنوان استهزاء و مجاب و مغلوب كردن حضرت محمّد مطرح مي‌كردند . پيدا است كه معبودهائي وارد دوزخ مي‌گردند كه راضي باشند از طرف ديگران عبادت و پرستش شوند . « يَصِدُّونَ » : مي‌خندند . سر و صدا به راه مي‌اندازند . رويگردان مي‌شوند . معني ديگر آيه : وقتي كه خدا فرزند مريم را به عنوان مثلي ذكر مي‌نمايد و مي‌گويد : عيسي كه بدون پدر آفريده شده است چرا بايد باعث جار و جنجال باشد و داستان او همچون داستان آدم است كه بدون پدر و مادر آفريده شد ، قوم تو آن را نمي‌پذيرند و رويگردان مي‌شوند .
سوره زخرف آيه 58
متن آيه :
وَقَالُوا أَآلِهَتُنَا خَيْرٌ أَمْ هُوَ مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ
ترجمه :
( مشركان ادامه دادند ) و گفتند : آيا ( به نظر شما ) معبودهاي ما بهترند يا عيسي ؟ ( به عقيده شما او به دوزخ مي‌رود ، پس بگذار ما و معبودهايمان كه از او هم بدترند به دوزخ برويم ! ) . آنان اين مثال را جز از روي جدال بيان نمي‌دارند . بلكه ايشان گروهي كينه‌توز و پرخاشگرند ( و براي مبارزه با تو و جلوگيري از حق ، به استدلال باطل متوسّل مي‌شوند ) .
توضيحات :
« أَ ءَالِهَتُنَا خَيْرٌ أَمْ هُوَ » : آيا معبودهاي ما بهترند يا عيسي ؟ دو چيز مراد است : الف - شما كه بتهاي ما را بدتر از عيسي مي‌دانيد . ب - عيسي بدون پدر متولّد شده ، بتهاي ما كه دختران خدا و فرشتگان اويند بدون پدر و مادر آفريده شده‌اند و بهترند . « جَدَلاً » : جدال و خصومت . كشمكش و نزاع باطل ( نگا : كهف / 54 ) . مفعولٌ‌له و يا اين كه حال است و به معني مُجَادِلينَ مي‌باشد . « خَصِمُونَ » : جمع خَصِم ، دشمن سرسخت . معني ديگر آيه : مشركان مي‌گويند : آيا معبودهاي ما بهترند يا عيسي ؟ ( عيسي چون پدر نداشته از طرف مسيحيان پرستش شده و كارشان بجا است ، ما هم معبودهاي خود را مي‌پرستيم ، چرا كه هُبَل و لات و منات و عزّي دختران خدا و فرشتگان اويند ، و چون بدون پدر و مادر آفريده شده‌اند معلوم است كه بهترند ) و . . .
سوره زخرف آيه 59
متن آيه :
إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنَا عَلَيْهِ وَجَعَلْنَاهُ مَثَلاً لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ
ترجمه :
عيسي بنده‌اي بيش نبود كه ما بدو نعمت خود را ارزاني داشتيم و او را نمونه و الگوئي براي بني‌اسرائيل كرديم .
توضيحات :
« أَنْعَمْنَا عَلَيْهِ » : مراد نعمت نبوّت است . « مَثَلاً » : نشانه‌اي از قدرت و عظمت خدا . چرا كه تولّدش از مادر ، بدون پدر ، آيتي از قدرت و نشانه بارزي از عظمت خداوند بود و بني‌اسرائيل همچون مَثَل ، آن را روايت مي‌كردند . نمونه و الگوي عفّت و پاكي و تقوا ، و اسوه خداشناسي و يكتاپرستي .
سوره زخرف آيه 60
متن آيه :
وَلَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَا مِنكُم مَّلَائِكَةً فِي الْأَرْضِ يَخْلُفُونَ
ترجمه :
اگر ما بخواهيم از شما فرزندان صالح و فرشته‌گوني پديدار و در زمين جايگزين شما مي‌سازيم .
توضيحات :
« مِنكُمْ » : به جاي شما . از خود شما . « مَلآئِكَةً » : فرشتگان . فرزندان پاك فرشته‌گونه . « يَخْلُفُونَ » : فرشتگان جايگزين فرشتگان شوند . فرشتگان جايگزين فرزندان شما گردند . فرشتگان به جاي پيغمبران قرار گيرند و به عنوان پيغمبراني به سوي شما فرستاده شوند . فرزندان فرشته‌گون ، جايگزين شما شوند « وَ لَوْ نَشَآءُ . . . » : اين آيه برداشت معاني گوناگوني دارد : الف - اگر ما بخواهيم به جاي شما ، فرشتگاني در زمين قرار مي‌دهيم كه جانشين شما گردند . ب - اگر ما بخواهيم به جاي شما فرشتگاني در زمين پديد مي‌آوريم تا در آن زندگي كنند و جانشين يكديگر گردند . ج - اگر ما بخواهيم از شما - با تغيير خلقت - فرشتگاني به وجود مي‌آوريم تا در زمين جايگزين شما شوند . د - اگر ما بخواهيم از شما فرزنداني فرشته‌گون و پرهيزگار پديدار و در زمين جايگزين شما مي‌نمائيم ( نگا : محمّد / 38 ) . ه - اگر ما بخواهيم به جاي شما انسانها ، پيغمبراني از فرشتگان ترتيب و به ميان شما گسيل مي‌داريم و در زمين جايگزين پيغمبران مي‌سازيم .
سوره زخرف آيه 61
متن آيه :
وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَاتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ
ترجمه :
قطعاً وجود عيسي خبر از وقوع قيامت مي‌دهد ، و هرگز درباره قيامت شكّ و ترديد نداشته باشيد ، و از من پيروي كنيد كه راه راست اين است .
توضيحات :
« إِنَّهُ » : مرجع ضمير ( ه ) مي‌تواند ( عيسي ) يا ( قرآن ) باشد . در صورت اوّل ، داراي دو معني است : تولّد عيسي بدون پدر ، دليلي است بر قدرت و توانائي خدا براي برپائي قيامت و ايجاد زندگي بعد از مرگ . تولّد عيسي پيش از خاتم‌الانبياء ، نشانه نزديكي فرا رسيدن قيامت است . در صورت دوم نيز ، داراي دو معني است : قرآن درباره قيامت اطّلاعاتي در دسترس قرار مي‌دهد . نزول قرآن نشانه قريب‌الوقوع بودن وقوع قيامت است . « لا تَمْتَرُنَّ » : شكّ نكنيد . دودلي به خود راه ندهيد .
سوره زخرف آيه 62
متن آيه :
وَلَا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطَانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ
ترجمه :
( به هوش باشيد ) شيطان شما را ( از راه خدا و از توجّه به سرنوشتتان در رستاخيز ) بازندارد . او دشمن آشكار شما است . ( پس مواظب وي باشيد ) .
توضيحات :
« لايَصُدَّنَّكُمْ » : ( نگا : طه / 16 ، قصص / 87 ) .
سوره زخرف آيه 63
متن آيه :
وَلَمَّا جَاء عِيسَى بِالْبَيِّنَاتِ قَالَ قَدْ جِئْتُكُم بِالْحِكْمَةِ وَلِأُبَيِّنَ لَكُم بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ
ترجمه :
هنگامي كه عيسي با در دست داشتن معجزات آشكار و آيات روشن ( به پيش بني‌اسرائيل ) آمد ، گفت : من شريعت حكيمانه‌اي را ( درباره مبدأ و معاد و نيازهاي زندگي بشر ) براي شما آورده‌ام ، و آمده‌ام تا برايتان برخي از امور ( ديني ) را روشن گردانم كه در آنها اختلاف مي‌ورزيد . پس از خدا بترسيد و از من پيروي كنيد .
توضيحات :
« الْبَيِّنَاتِ » : معجزات . آيه‌هاي روشن . « الْحِكْمَةِ » : نبوّت . شريعت حكيمانه . برنامه راستين و عقائد درست ( نگا : آل‌عمران / 48 ) . « بَعْضَ الَّذِي . . . » : احكام مورد اختلاف تورات . بخشهائي از اختلافات كه در سرنوشت انسانها از نظر اعتقاد و عمل ، و از نظر فرد و جامعه مؤثّرند ؛ نه اختلافات در اموري كه سرنوشت‌ساز نيستند ، همچون نظرات مختلفي كه درباره منظومه شمسي و ساير كرات ، و ماهيّت روح آدمي ، و حقيقت حيات و مانند اينها است .
سوره زخرف آيه 64
متن آيه :
إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ
ترجمه :
به طور قطع خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را پرستش كنيد ، راه راست اين است .
توضيحات :
« رَبِّي وَ رَبُّكُمْ » : تكرار واژه ( رَبّ ) براي اين است كه تأكيد شود عيسي نيز همچون ساير انسانها انسان ، و نيازمند پروردگاراست و پرستش را نسزد .
سوره زخرف آيه 65
متن آيه :
فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ يَوْمٍ أَلِيمٍ
ترجمه :
گروهها و دسته‌ها ( ي اهل كتاب نسبت به عيسي ) در ميان خود به اختلاف پرداختند ( و هر يك او را به نامي‌خواندند و راه افراط و تفريط در پيش گرفتند ) . واي بر كساني كه ستم كردند ! چه عذاب دردناكي در روز قيامت گريبانگيرشان مي‌گردد !
توضيحات :
« الأحْزَابُ » : ( نگا : مريم / 37 ) .
سوره زخرف آيه 66
متن آيه :
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ
ترجمه :
آيا منتظر همين هستند كه قيامت ناگهاني و در حالي كه از آن بي‌خبرند به سروقتشان بيايد ؟
توضيحات :
« هَلْ يَنظُرُونَ . . . » : مراد آيه ، بيان حال واقعي كافران و مذمّت ايشان است . « السَّاعَةَ » : قيامت . « بَغْتَةً » : ناگهاني . ( نگا : انعام / 31 و 47 ) .
سوره زخرف آيه 67
متن آيه :
الْأَخِلَّاء يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ
ترجمه :
دوستان ، در آن روز ، دشمنان يكديگر خواهند شد ، مگر پرهيزگاران .
توضيحات :
« الأخِلآّءُ » : جمع خَليل ، دوستان . رفيقان . مراد دوستان بي‌دين دنيائي است . امّا دوستان ديندار دنيائي ، در قيامت نيز دوستان و عزيزان يكديگرند .
سوره زخرف آيه 68
متن آيه :
يَا عِبَادِ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَلَا أَنتُمْ تَحْزَنُونَ
ترجمه :
اي بندگان ( پرهيزگار ) من ! امروز نه بيمي بر شما است ( كه عذاب و عقابي گريبانگيرتان شود ) و نه غم و اندوهي داريد .
توضيحات :
« يَا عِبَادِي » : مراد بندگان مؤمن و متّقي است .
سوره زخرف آيه 69
متن آيه :
الَّذِينَ آمَنُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا مُسْلِمِينَ
ترجمه :
آن بندگاني كه به آيه‌هاي ما ايمان آورده‌اند و مسلمان و مطيع فرمان ( آفريدگار خود ) بوده‌اند .
توضيحات :
« مُسْلِمِينَ » : مسلمانان . تسليم‌شدگان اوامر يزدان . منقادان .
سوره زخرف آيه 70
متن آيه :
ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنتُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ تُحْبَرُونَ
ترجمه :
شما و همسرانتان به بهشت درآئيد ، در آنجا شادمان و شادكام و مكرّم و محترم خواهيد بود .
توضيحات :
« تُحْبَرُونَ » : غرق شادماني مي‌گرديد . مكرّم و محترم مي‌شويد ( نگا : روم / 15 ) .
سوره زخرف آيه 71
متن آيه :
يُطَافُ عَلَيْهِم بِصِحَافٍ مِّن ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَأَنتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
برايشان كاسه‌ها و جامهاي زرين به گردش انداخته مي‌شود ، و هرچه دل بخواهد و هرچه چشم از آن لذّت ببرد ، در بهشت وجود دارد ، و شما در آنجا جاودانه خواهيد بود .
توضيحات :
« صِحَافٍ » : جمع صَحْفَة ، كاسه . ظرف . « أَكْوَابٍ » : جمع كُوب ، ليوان . فنجان . جام . كوزه و تُنگ بي‌دسته ( نگا : المصحف الميسّر ) .
سوره زخرف آيه 72
متن آيه :
وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
اين بهشتي است كه به سبب كارهائي كه مي‌كرده‌ايد ، بدان دست يافته‌ايد .
توضيحات :
« أُورِثْتُمُوهَا » : مال شما شده است و به شما رسيده است ( نگا : اعراف / 42 ، مريم / 63 ) .
سوره زخرف آيه 73
متن آيه :
لَكُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ كَثِيرَةٌ مِنْهَا تَأْكُلُونَ
ترجمه :
در آنجا برايتان ميوه‌هاي فراوان و جوراجوري است كه از آنها مي‌خوريد و استفاده مي‌كنيد .
توضيحات :
« مِنْهَا » : براي تبعيض است و اين واقعيّت را بيان مي‌دارد كه ميوه‌هاي بهشتي آن اندازه فراوان است كه شما تنها جزئي از آنها را مي‌توانيد بخوريد ، چرا كه درختان بهشت هميشه پربار و پرثمر است و مجموعه فناناپذيري است ( نگا : رعد / 35 ) .
سوره زخرف آيه 74
متن آيه :
إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ
ترجمه :
بزهكاران ، جاودانه در عذاب دورخ مي‌مانند .
توضيحات :
« الْمُجْرِمِينَ » : مراد بزهكاران و گناهكاران كفرپيشه است . به قرينه مقابله با مؤمناني كه در آيه‌هاي قبلي سخن از آنان بود .
سوره زخرف آيه 75
متن آيه :
لَا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَهُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ
ترجمه :
عذابشان كاسته نمي‌گردد و سبك نمي‌شود ، و آنان در ميان عذاب ، اندوهناك و نوميد و خاموش مي‌مانند .
توضيحات :
« لايُفَتَّرُ » : كاسته نمي‌گردد و سبك نمي‌شود . تخفيف داده نمي‌شود . « مُبْلِسُونَ » : نااميدشدگان . اندوهگينان . خاموشان از فرط اندوه و از شدّت گرفتاري ( نگا : انعام / 44 ، مؤمنون / 77 ، روم / 12 و 49 ) .
سوره زخرف آيه 76
متن آيه :
وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن كَانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
ما بديشان ستم نكرده‌ايم ( كه آنان را بدين عذاب گرفتار ساخته‌ايم ) وليكن خودشان به خويشتن ستم كرده‌اند ( كه با انجام كارهاي زشت و بيراهه رفتن ، خود را به دوزخ انداخته‌اند ) .
توضيحات :
« وَ مَا ظَلَمْنَاهُمْ . . . » : ( نگا : هود / 101 ، نحل / 118 ) .
سوره زخرف آيه 77
متن آيه :
وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُم مَّاكِثُونَ
ترجمه :
آنان فرياد مي‌زنند : اي مالك ! پروردگارت ما را بميراند و نابودمان گرداند ( تا بيش از اين رنج نبريم و از اين عذاب دردناك آسوده شويم . او بديشان ) مي‌گويد : شما ( اينجا ) مي‌مانيد ( و مرگ و مير و نيستي و نابودي در كار نيست ) .
توضيحات :
« مَالِكُ » : نام فرشته‌اي است كه رئيس فرشتگان نگهبان دوزخ است . « لِيَقْضِ عَلَيْنَا . . . » : ما را نابود گرداند و بميراند ( نگا : فاطر / 36 ) . « مَاكِثُونَ » : درنگ‌كنندگان . توقّف‌كنندگان .
سوره زخرف آيه 78
متن آيه :
لَقَدْ جِئْنَاكُم بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ
ترجمه :
( خداوند بديشان پيام مي‌دهد كه ) ما حق را براي شما آورديم ( و توسّط پيغمبران برايتان فرو فرستاديم ) ولي اكثر شما حق را نپسنديديد و آن را دشمن داشتيد .
توضيحات :
« لَقَدْ جِئْنَاكُم بِالْحَقِّ » : ما حق را برايتان آورديم . گوينده مي‌تواند خدا ، مالك و ساير دستياران او باشد . مراد از حق ، دين راستين و همه حقايق سرنوشت‌ساز است .
سوره زخرف آيه 79
متن آيه :
أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ
ترجمه :
بلكه ، آنان تصميم محكمي ( بر توطئه قتل محمّد ) گرفتند و ما نيز اراده محكم و تغييرناپذيري كرديم ( درباره مجازات سخت و كيفر دادنشان در دنيا و آخرت ) .
توضيحات :
« أَبْرَمُوا » : عزم را جزم كردند . تصميم محكمي‌گرفتند . « أَمْراً » : مراد حيله و نيرنگ و توطئه قتل پيغمبر اسلام است . « مُبْرِمُونَ » : تصميم‌گيرندگان . عزم را جزم‌كنندگان .
سوره زخرف آيه 80
متن آيه :
أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ
ترجمه :
آيا گمان مي‌برند كه ما اسرار پنهاني و سخنان درگوشي آنان را نمي‌شنويم ؟ ! آري ! ( ما آگاه از راز و رمز ايشان و شنواي نجواي آنان بوده و ) گذشته از اين ، فرشتگان مأمور ما در كنارشان حاضر و بر اعمالشان ناظرند و ( همه كردار و گفتارشان را ) مي‌نويسند وثبت و ضبط مي‌كنند .
توضيحات :
« رُسُلُنَا » : فرستادگان ما . مراد فرشتگان مأمور ضبط و ثبت اعمال است ( نگا : / 18 ، انفطار / 10 ) .
سوره زخرف آيه 81
متن آيه :
قُلْ إِن كَانَ لِلرَّحْمَنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعَابِدِينَ
ترجمه :
بگو : اگر خداوند مهربان فرزندي مي‌داشت ، من نخستين كسي بودم كه چنين ( فرزندي را ) پرستش مي‌كردم ( چرا كه من ايمان و اعتقادم به خدا بيشتر و شناخت و آگاهيم فزونتر است . امّا خدا نيازي به فرزند ندارد ، و بندگاني چون عُزَير و عيسي و فرشتگان كي خود را فرزند خدا ناميده‌اند ؟ ! ) .
توضيحات :
« الْعَابِدِينَ » : پرستندگان . عبادت‌كنندگان .
سوره زخرف آيه 82
متن آيه :
سُبْحَانَ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ
ترجمه :
خداوندگار آسمانها و زمين و عرش ( و تخت سلطنت مجموعه عالم هستي ) پاك و منزّه از اين توصيفهائي است كه ( درباره او ) مي‌كنند .
توضيحات :
« رَبِّ » : مالك و مدبّر . خداوندگار . « الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف / 54 ، توبه / 129 ، يونس / 3 ) .
سوره زخرف آيه 83
متن آيه :
فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ
ترجمه :
آنان را به حال خود واگذار تا در باطل غوطه‌ور گردند و سرگرم بازي شوند ، تا برخورد مي‌كنند به روز قيامتي كه بديشان وعده داده مي‌شود ( و سرانجام تلخ اعمال زشت و افكار پلشت خود را مي‌بينند ) .
توضيحات :
« ذَرْهُمْ » : ( نگا : انعام / 91 و 112 و 137 ، حجر / 3 ، مؤمنون / 54 ) . « يَخُوضُوا » : فرو روند . سرگرم ياوه و بيان اباطيل شوند ( نگا : نساء / 140 ، انعام / 68 ) .
سوره زخرف آيه 84
متن آيه :
وَهُوَ الَّذِي فِي السَّمَاء إِلَهٌ وَفِي الْأَرْضِ إِلَهٌ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ
ترجمه :
خدا آن كسي است كه در آسمان معبود است و در زمين معبود ، و او حكيم و عليم است .
توضيحات :
« إِلهٌ » : معبود . « الْحَكِيمُ » : كسي كه تمام كارهايش از روي حساب و حكمت است . « الْعَلِيمُ » : كسي كه از همه چيز آگاه و باخبر است .
سوره زخرف آيه 85
متن آيه :
وَتَبَارَكَ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَعِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
بزرگوار و داراي خير و بركت آن كسي است كه شاهي و مملكت آسمانها و زمين ، و هر آنچه ميان آن دو است از آن او است ، و آگاهي از وقوع قيامت ويژه او ، و همه شما ( در آخرت ، براي حساب و كتاب و جزا و سزا ) به سوي او برگردانده مي‌شويد .
توضيحات :
« تَبَارَكَ » : ( نگا : اعراف / 54 ، مؤمنون / 14 ، فرقان / 1 و 10 و 61 ) . « عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ » : آگاهي از قيامت ويژه او است و تنها او از وقوع رستاخيز و شروع قيامت مطّلع است و بس .
سوره زخرف آيه 86
متن آيه :
وَلَا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
معبودهائي كه مشركان بجز خدا به فرياد مي‌خوانند و مي‌پرستند قدرت و توانائي هيچ گونه شفاعت و ميانجيگري را ندارند ، مگر كساني كه آگاهانه بر حق شهادت و گواهي داده ( و خدا را به يگانگي پرستيده ) باشند ( همچون عيسي و عُزَير و فرشتگان ) .
توضيحات :
« يَدْعُونَ » : به فرياد مي‌خوانند . مي‌پرستند . « الْحَقِّ » : توحيد . وحدانيّت خدا . « وَ هُمْ يَعْلَمُونَ » : در حالي كه مي‌دانند . يعني گواهي و شهادتشان از روي علم و آگاهي بوده ، يا اين كه مي‌دانند اگر خدا بديشان اجازه دهد ، شفاعت مي‌كنند ، و مي‌دانند براي چه كسي يا كساني شفاعت كنند . ذكر ( شَهِدَ ) به صورت مفرد ، و ( يَعْلَمُونَ ) به صورت جمع ، با توجّه به لفظ و معني ( مَنْ ) است .
سوره زخرف آيه 87
متن آيه :
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ
ترجمه :
اگر از مشركان بپرسي ، چه كسي آنان را آفريده است ؟ مؤكّدانه مي‌گويند : خدا ! پس چگونه ( از عبادت حق تعالي ) منحرف مي‌شوند ( و متوجّه پرستش چيزهاي ديگري مي‌گردند ؟ ! ) .
توضيحات :
« أَنَّي » : چگونه ؟ « يُؤْفَكُونَ » : بازگردانده مي‌شوند . از حق منصرف و به سوي چيزهاي ديگري رهنمود مي‌شوند . « أَنّي يُؤْفَكُونَ » : ( نگا : مائده / 75 ، توبه / 30 ، عنكبوت / 61 ) .
سوره زخرف آيه 88
متن آيه :
وَقِيلِهِ يَارَبِّ إِنَّ هَؤُلَاء قَوْمٌ لَّا يُؤْمِنُونَ
ترجمه :
و ( خدا آگاه است ) از گفتار محمّد كه گفت : پروردگارا ! اينها قومي هستند كه ايمان نمي‌آورند .
توضيحات :
« قِيلِهِ » : قيل و قَول و مَقال ، مصدر ثلاثي مجرّدند و به معني گفته و سخن هستند . برخي واژه ( قيل ) را عطف بر ( السَّاعَة ) در سه آيه قبل مي‌دانند كه معني چنين مي‌شود : خدا از قيامت آگاه است و از شكايت پيغمبر نيز درباره ايمان نياوردن قوم خود آگاه است . بعضي هم واو پيش از آن را حرف جر و براي قسم مي‌دانند ، و چيزي را كه قسم بر آن ياد شده است ( يَارَبِّ إِنَّ هؤُلآءِ قَوْمٌ لاّ يُؤْمِنُونَ ) و يا اين كه محذوف مي‌دانند . مرجع ضمير ( ه ) پيغمبر است كه از ( لَئِن سَأَلْتَهُمْ ) در آيه پيش پيدا است .
سوره زخرف آيه 89
متن آيه :
فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَقُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
پس از آنان روي بگردان و بگو : بدرود ! بعدها خواهند دانست ( كه براي خود چه آشي پخته‌اند و چه آتش سوزاني و عذاب دردناكي را فراهم ساخته‌اند ! ) .
توضيحات :
« إصْفَحْ » : روي بگردان ( نگا : بقره / 109 ، مائده / 13 ، حجر / 85 ) . « سَلامٌ » : بدرود . اين سلام ، براي جدائي بوده و نشانه بي‌اعتنائي است ( نگا : فرقان / 63 ، قصص / 55 ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها