تفسير نور:
سوره شورى آيه 1
متن آيه :
حم
ترجمه :
حا . ميم .
توضيحات :
« حم » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره / 1 ) .
سوره شورى آيه 2
متن آيه :
عسق
ترجمه :
عين . سين . قاف .
توضيحات :
« عسق » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره / 1 ) .
سوره شورى آيه 3
متن آيه :
كَذَلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
خداي نيرومند و فرزانه ، به تو و به كساني كه پيش از تو ( پيغمبر ) بوده‌اند اين چنين ( معاني و مقاصدي كه در اين سوره است ) وحي مي‌كند . ( سرچشمه وحي همه جا و همه وقت يكي است كه پروردگار جهان است ، و محتواي وحي نيز در اصول و كلّيّات براي جملگي پيغمبران يكي است ) .
توضيحات :
« كَذلِكَ » : همان گونه كه در اين سوره است . اين چنين كه مي‌بيني . « يُوحِي إِلَيْكَ » : در ساير سوره‌هاي قرآن به تو وحي مي‌كند . « إِلَي الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ » : به ساير پيغمبران كتابهاي آسماني را با همين اصول و كلّيّات وحي كرده است . « اللهُ » : فاعل فعل ( يُوحِي ) است .
سوره شورى آيه 4
متن آيه :
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ
ترجمه :
آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است ، از آن خدا است ، و او والا و بزرگوار است .
توضيحات :
« لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ . . . » : مجموعه عالم هستي از آن او است .
سوره شورى آيه 5
متن آيه :
تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
ترجمه :
( خدا كه مالكيّت عالم هستي از آن او است ، بقدري عظيم است كه ) آسمانها ( با همه عظمتي كه دارند ) نزديك است ( در برابر جلالت و عظمت او كرنش‌كنان ) از بالا درهم بشكافند . و فرشتگان ( با همه قدرتي كه دارند دائماً ) به تسبيح و تقديس پروردگارشان مشغول و براي كساني كه در زمين هستند درخواست آمرزش مي‌كنند . هان ! ( اي انسانِ غافل از اطاعت آسمانها و افلاك و عبادت فرشتگان پاك ! بدان كه ) يزدان آمرزگار و مهربان است . ( اگر از سر صدق سر بندگي بر آستانه او بگذاري و دست دعا به سويش برداري ، با عالم علوي هم‌آوا شده‌اي ، و قلم عفو الهي بر گناهانت كشيده مي‌شود ) .
توضيحات :
« يَتَفَطَّرْنَ » : از هم مي‌شكافند . « مِن فَوْقِهِنَّ » : از قسمت بالاي خود . « يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ » : از هم شكافتن آسمانها به خاطر علوّ شأن و هيبت و عظمت آفريدگار جهان است ( نگا : صفوة‌البيان لمعاني القرآن ، المنتخب ) . بعضي هم شكافتن آسمانها را به خاطر شرك و بت‌پرستي مشركان مي‌دانند و آيات 90 و 91 سوره مريم را هم‌معني با اين آيه مي‌شمارند .
سوره شورى آيه 6
متن آيه :
وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَولِيَاء اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ
ترجمه :
افرادي كه جز خدا ( كساني و چيزهاي ديگري را ) مددكار و ياور خود مي‌گيرند ، خداوند مراقب ايشان است ( و اقوال و افعال آنان را زير نظر دارد و حساب گفتار و كردارشان را نگاه مي‌دارد و در موقع خود كيفر لازم را بديشان مي‌دهد ) و تو مأمور و مسؤول حسابرسي و پاييدن كار و بار آنان نيستي . ( بلكه بر رسولان پيام باشد و بس ) .
توضيحات :
« اللهُ » : مبتدا است . « حَفِيظٌ » : مراقب اعمال و پاينده اقوال ( نگا : انعام / 104 ، هود / 57 و 86 ، سبأ / 21 ) . « وَكِيلٍ » : كسي كه كار و بار مردم بدو موكول و واگذار مي‌شود ( نگا : انعام / 66 و 102 و 107 ، يونس / 108 ) .
سوره شورى آيه 7
متن آيه :
وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيّاً لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ
ترجمه :
اين چنين ( روشن و گويا ) قرآن بزرگواري را كه به زبان عربي است به تو وحي مي‌كنيم تا اهل مكّه و دور و بر آن را ( از خشم خدا و عذاب دوزخ ) بترساني و ( همه مردمان را ) از روز گردهم‌آيي ( قيامت ) كه شكّ و ترديدي در وقوع آن نيست بيم دهي . ( در آن روز ، مردمان دو گروه بيش نيستند ) گروهي در بهشت بسر مي‌برند و دسته‌اي در آتش دوزخ .
توضيحات :
« قُرْءَاناً عَرَبِيّاً » : ( نگا : يوسف / 2 ، طه / 113 ، زمر / 28 ، فصّلت / 3 ) . « أُمَّ الْقُري » : مكّه ( نگا : انعام / 92 ) . مراد اين نيست كه اسلام دين جهاني نيست . بلكه بيان ( امّ القري ) ذكر خاصّ است كه در موارد ديگر رسالت جهاني اسلام به طور عام بيان شده است ( نگا : فرقان / 1 ) . « يَوْمَ الْجَمْعِ » : روز گردهمآئي كه قيامت است ( نگا : هود / 103 ، تغابن / 9 ، واقعه / 50 ) . « فَرِيقٌ » : دسته . جماعت ( نگا : بقره / 75 و 100 و 101 ، آل‌عمران / 23 ) .
سوره شورى آيه 8
متن آيه :
وَلَوْ شَاء اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِن يُدْخِلُ مَن يَشَاءُ فِي رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمُونَ مَا لَهُم مِّن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
ترجمه :
اگر خدا مي‌خواست ، همه مردمان را يك دين و يك آئين مي‌كرد ( و به جملگي ايشان يك نوع طرز تفكّر مي‌داد و به يك راه رهبري مي‌نمود ) امّا خدا ( به انسانها آزادي داده است ، تا در پرتو آن راه يزدان يا راه شيطان را برگزينند ، و بر اثر اين انتخاب ، به بهشت يا به دوزخ روند . . . او ) هر كه را بخواهد غرق رحمت خود مي‌كند ( كه مؤمنانند ، و هر كه را بخواهد وارد عذاب خود مي‌گرداند كه كافرانند ) و كافران ( در قيامت ) نه دوستي دارند و نه ياوري .
توضيحات :
« وَ لَوْ شَآءَ اللهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً . . . » : ( نگا : مائده / 48 ، هود / 118 ) . « وَلِيٍّ » : دوست . سرپرست . « نَصِيرٍ » : ياور . مددكار ( نگا : بقره / 107 ) . « الظَّالِمُونَ » : كافران ( نگا : اعراف / 44 ، هود / 18 ) .
سوره شورى آيه 9
متن آيه :
أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي المَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
( چنين ستمگران كفرپيشه‌اي خدا را به سرپرستي نمي‌گيرند ) و بلكه جز او را به سرپرستي گرفته‌اند ، در صورتي كه سرپرست او است و او مردگان را زنده مي‌گرداند و او بر همه چيز توانا است .
توضيحات :
« أَمْ » : بلكه . اين واژه براي انتقال از كلام سابق و پرداختن به سرزنش مشركان به خاطر گزينش سرپرستان جز خدا است ( نگا : بقره / 214 ) . بعضي ( أَمْ ) را براي استفهام انكاري دانسته‌اند . در اين صورت معني آيه چنين است : آيا آنان جز خدا كساني و چيزهائي را به سرپرستي گرفته‌اند ؟ در حالي كه سرپرست تنها او است ، و او است كه مردگان را زنده مي‌كند ، و او است كه بر هر چيزي توانا است .
سوره شورى آيه 10
متن آيه :
وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِن شَيْءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبِّي عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ
ترجمه :
در هر چيزي كه اختلاف داشته باشيد ، داوري آن به خدا واگذار مي‌گردد ( و كتاب قرآن قانون دادگاه يزدان است و در پرتو آن كشمكشها بايد فيصله پيدا كند ) . چنين داوري خدا است كه پروردگار من است و من بدو پشت مي‌بندم ، ( و براي قضاوت در منازعات ، و رفع اختلافات ، و حل مشكلات ) به ( كتاب ) او مراجعه مي‌كنم .
توضيحات :
« فَحُكْمُهُ إِلَي اللهِ » : داوري آن به خدا واگذار مي‌گردد . مراد مراجعه به قرآن و رهنمود گرفتن از آن است . البتّه پس از قرآن ، مراجعه به سنّت نبوي است ( نگا : نساء / 59 ) . « أُنِيبُ » : مراجعه مي‌كنم ( نگا : هود / 88 ، رعد / 27 ، زمر / 54 ) .
سوره شورى آيه 11
متن آيه :
فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجاً يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ
ترجمه :
او آفريننده آسمانها و زمين است . او شما را به صورت مرد و زن ، و چهارپايان را به شكل نر و ماده درآورده است و بدين وسيله بر آفرينش شما ( انسانها و توليد و تكثير نسل حيوانها ) مي‌افزايد . هيچ چيزي همانند خدا نيست ( و نه او در ذات و صفات به چيزي از چيزهاي آسمان و زمين مي‌ماند ، و نه چيزي از چيزهاي آسمان و زمين در ذات و صفات بدو مي‌ماند ) و او شنوا و بينا است ( و پيوسته بر كارگاه جهان نظارت مي‌نمايد ، و از جمله زاد و ولد انسانها و حيوانها را مي‌پايد ) .
توضيحات :
« مِنْ أَنفُسِكُمْ » : از جنس و نوع خودتان ( نگا : نحل / 72 ، روم / 21 ) . « مِنَ الأنْعَامِ أزْوَاجاً » : از جنس و نوع چهارپايان ماده‌هائي را آفريده است . « يَذْرَؤُكُمْ » : شما را به وفور مي‌آفريند . از ماده ( ذَرْء ) به معني آفريدن و پراكندن ( نگا : انعام / 136 ، نحل / 13 ، مؤمنون / 79 ، اعراف / 179 ) . در اينجا مراد توليد نسل و تكثير مثل و تداوم وجود است . ضمير ( كم ) خطاب به انسان است و از راه تغليب شامل چهارپايان هم مي‌باشد . « فيهِ » : با آن . يعني به وسيله اين كار كه تدبير يا خلق جفتها است . واژه ( فيهِ ) به معني ( بِهِ ) است ( نگا : معاني القرآن ) و استعمال آن بدين شكل اشاره دارد به اين كه چنين تدبيري و يا آفرينشي انگار منبع افزايش و معدن پخش است ( نگا : قاسمي ) . « لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ » : اين قسمت از آيه ، بيانگر اين واقعيّت است كه خدا در ذات و صفات جداي از مخلوقات است . مثلاً او محيط بر هر چيز است ( نگا : نساء / 126 ، فصّلت / 54 ) و انسانها غيرمحيط . مفاهيم آسان و سخت ، دور و نزديك ، و گذشته و حال و آينده ، اوّل و آخر ، ظاهر و باطن ، و . . . نسبت به خدا معني ندارد ( نگا : بقره / 20 ، آل‌عمران / 29 ، حديد / 3 ) ولي در مورد غير خدا ثابت است .
سوره شورى آيه 12
متن آيه :
لَهُ مَقَالِيدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
ترجمه :
كليدهاي آسمانها و زمين در دست او است . براي هر كس كه بخواهد روزي را فراوان و يا كم مي‌گرداند . او از همه چيز كاملاً آگاه است .
توضيحات :
« مَقَالِيدُ » : كليدها . ( نگا : زمر / 63 ) . « يَقْدِرُ » : تنگ مي‌گرداند . كم و ناچيز مي‌نمايد ( نگا : رعد / 26 ، اسراء / 30 ، قصص / 82 ) .
سوره شورى آيه 13
متن آيه :
شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحاً وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَن يُنِيبُ
ترجمه :
خداوند آئيني را براي شما ( مؤمنان ) بيان داشته و روشن نموده است كه آن را به نوح توصيه كرده است و ما آن را به تو وحي و به ابراهيم و موسي و عيسي سفارش نموده‌ايم ( به همه آنان سفارش كرده‌ايم كه اصول ) دين را پابرجا داريد و در آن تفرّقه نكنيد و اختلاف نورزيد . اين چيزي كه شما مشركان را بدان مي‌خوانيد ( كه پابرجا داشتن اصول و اركان دين است ) بر مشركان سخت گران مي‌آيد . خداوند هر كه را بخواهد براي اين دين برمي‌گزيند و هر كه ( از دشمنانگي با دين دست بكشد و ) به سوي آن برگردد ، بدان رهنمودش مي‌گرداند .
توضيحات :
« شَرَعَ » : بيان داشته است . روشن نموده است . « الَّذِي » : ذكر چنين موصولي اشاره به اهمّيّت دين اسلام دارد كه جامع همه اصول و اركان اديان آسماني است . چرا كه ( الَّذِي ) در ميان موصولات اصل ، و آئين اسلام نيز در ميان اديان خدا اصل است . « يَجْتَبِي إِلَيْهِ » : براي تبليغ دين به عنوان پيغمبر برمي‌گزيند . براي گزينش دين خود انتخاب مي‌نمايد ، مرجع ضمير ( ه ) خدا يا دين خدا است . « يَهْدي إِلَيْهِ » : به سوي خود يا آئين خود هدايت مي‌كند . مرجع ضمير ( ه ) باز هم خدا يا دين خدا است . « يُنِيبُ » : ( نگا : غافر / 13 ) .
سوره شورى آيه 14
متن آيه :
وَمَا تَفَرَّقُوا إِلَّا مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى لَّقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتَابَ مِن بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مُرِيبٍ
ترجمه :
( پيروان پيغمبران پيشين ، درباره دين ) گروه گروه و دسته دسته نشده‌اند ( و راه اختلاف در پيش نگرفته‌اند ) مگر بعد از علم و آگاهي ( از برنامه و اصول و اركان دين و پي بردن به حقّانيّت آئين ) . و اين تفرقه‌جوئي تنها به خاطر ستمگري و كجروي در ميان خودشان بوده است . اگر فرماني از سوي پروردگارت صادر نشده بود كه آنان تا سرآمد معيّني ( كه قيامت است ، زنده و آزاد ) باشند ، ميانشان ( با مجازات و نابودي ) داوري مي‌گرديد . آناني كه ( در روزگار تو اهل كتاب بشمارند و ) كتابهاي آسماني بعد از گذشتگان به دستشان رسيده است ، درباره آنها دچار شكّ و گمان توأم با بدبيني و سوءظنّ شده‌اند . ( والاّ اگر به كتابهاي خود ايمان كامل داشتند ، پي مي‌بردند كه تو حقيقةً فرستاده خدائي ) .
توضيحات :
« مَا تَفَرَّقُوا » : فرقه فرقه و دسته دسته نشده‌اند و اختلاف پيدا نكرده‌اند ( نگا : بيّنه / 4 ) . « الْعِلْمُ » : آگاهي ، مراد دلائل صحيح و براهين يقيني بر حقّانيّت دين و آئيني است كه خدا بديشان ابلاغ فرموده بوده است . « لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ . . . » : ( نگا : يونس / 19 ، هود / 110 ، طه / 129 ، فصّلت / 45 ) « مِن بَعْدِهِمْ » : بعد از اسلاف و گذشتگان . « مُرِيبٍ » : به شكّ و ترديد اندازنده ( نگا : هود / 62 و 110 ، ابراهيم / 9 ، سبأ / 54 ، فصّلت / 45 ) .
سوره شورى آيه 15
متن آيه :
فَلِذَلِكَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَقُلْ آمَنتُ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِن كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ لَا حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ
ترجمه :
تو نيز مردمان را به سوي آن ( آئين واحد الهي دعوت كن كه اسلام است ) و آن گونه كه به تو فرمان داده شده است ( بر دعوت مردمان به دين يزدان ماندگار باش و در اين راه ) ايستادگي كن و از خواستها و هوسهاي ايشان پيروي مكن ، و بگو : من به هر كتابي كه از سوي خدا نازل شده باشد ايمان دارم ، و به من دستور داده شده است كه در ميان شما دادگري كنم . خدا پروردگار ما و پروردگار شما است . اعمال ما از آن ما است ( نه از آن شما ) و اعمال شما از آن شما است ( نه از آن ما ، و هر كسي در مقابل كارهايش مسؤول است ) . ميان ما و شما خصومت و مجادله‌اي نيست ( چرا كه حق را بيان و آشكار كردم و از اين به بعد نيازي به جدال و استدلال نمي‌باشد ) . خداوند ( سرانجام در قيامت در يكجا ) ما را جمع خواهد كرد ، و بازگشت ( همه در آن روز ، براي داوري و حساب و كتاب ) به سوي او است ( و هر كسي آن درود عاقبت كار كه كشت ) .
توضيحات :
« فَلِذلِكَ » : به سوي آن آئين يگانه آسماني كه دين همه انبياء پيشين بوده و اسلام نام دارد . براي رفع آن اختلافات ملّتها . لام ( لِذلِكَ ) به معني ( إِلي ) و يا براي تعليل است . « حُجَّةً » : دليل آوردن . جدال كردن .
سوره شورى آيه 16
متن آيه :
وَالَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ
ترجمه :
كساني كه درباره ( دين ) خدا به مخاصمه و مجادله مي‌پردازند و ( عليه آن ) دليل و برهان ( بي‌اساس و پوسيده ) ذكر مي‌كنند ، آن هم زماني كه ( به سبب وضوح و روشني ، از سوي مردم ) پذيرفته شده است ، خصومت آنان بيهوده و دلائل و براهين ايشان در پيشگاه پروردگارشان باطل و ناپذيرفتني است ، و خشم شديد ( خدا در قيامت ) گريبانگيرشان مي‌گردد و عذاب سختي خواهند داشت .
توضيحات :
« يُحَآجُّونَ فِي اللهِ » : درباره دين خدا به ستيز مي‌پردازند و استدلالهاي بي‌اصل و اساسي بيان مي‌دارند . « لَهُ » : مرجع ضمير ( هُ ) مي‌تواند ( الله ) يا پيغمبر و يا دين باشد ( نگا : آلوسي ) . « حُجَّتهُمْ » : دليل و برهانشان . ستيز و جدالشان . « دَاحِضَةٌ » : باطل و زائل ( نگا : كهف / 56 ، غافر / 5 ) .
سوره شورى آيه 17
متن آيه :
اللَّهُ الَّذِي أَنزَلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَالْمِيزَانَ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ
ترجمه :
خدا است كه كتاب ( قرآن ) را نازل كرده‌است كه مشتمل بر حق و حقيقت است ( و جنبه ذهني و پنداري ندارد ، و در قرآن ، براي ارزيابي ارزشها ، ضوابط و قواعد ) و معيار و ميزان ايجاد كرده است . تو چه مي‌داني ، شايد قيامت نزديك باشد ( و هرچه زودتر به حساب همگان رسيدگي شود ) .
توضيحات :
« الْمِيزَانَ » : معيار و ميزان ارزيابي و ارزشها . مراد قواعد و ضوابطي است كه در قرآن ، يا در كتابهاي آسماني ديگر گنجانده شده است و جداكننده حق از باطل است ( نگا : حديد / 25 ) . مراد از انزال ميزان در اينجا ، ايجاد آن و رهنمود بدان است . « قَرِيبٌ » : علّت مذكّر آمدن قَريبٌ ، بدان خاطر است كه در اصل خبر ( إتيان ) است كه مضاف محذوفي است . يا اين كه به‌معني ذاتُ قُرْبٍ بوده و از باب تامِرو لابِن مي‌باشد ( نگا : اعراف / 56 ) .
سوره شورى آيه 18
متن آيه :
يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلَا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ
ترجمه :
كساني كه به قيامت ايمان ندارند ، در فرا رسيدن آن شتاب مي‌ورزند ( و مسخره‌كنان بيان مي‌دارند : اين قيامتي كه شما مي‌گوييد ، كي خواهد آمد ؟ ) و امّا كساني كه ايمان آورده‌اند ، به سبب ( اعتقاد به وقوع ) آن در خوف و هراسند و مي‌دانند كه قيامت حق است ( و چه دير و چه زود قطعاً فرا مي‌رسد ) . هان ! مسلّماً كساني كه نسبت به قيامت شكّ و ترديد دارند و ( تمسخركنان درباره آن ) به جدال و ستيز مي‌پردازند ، در گمراهي سخت ژرف و بسيار دور ( از راستاي راه رستگاري ) قرار دارند .
توضيحات :
« يَسْتَعْجِلُ بِهَا » : زود فرا رسيدن قيامت را خواستارند . البتّه كافران و مشركان از روي استهزاء و تمسخر چنين تقاضائي داشته‌اند . « مُشْفِقُونَ مِنْهَا » : از آن مي‌ترسند . به سبب قيامت ترسان و هراسانند . مراد اين است كه براي حفظ خود از عذاب و شر و بلاي آن ، به عبادات و حسنات دست مي‌يازند و عمرشان را در تلاش و كوشش و پرستش بسر مي‌برند ( نگا : مؤمنون / 60 ) . « يُمَارُونَ » : مي‌ستيزند و كشمكش مي‌كنند . در شكّ و ترديد بسر مي‌برند ( نگا : روح المعاني ، نمونه ) .
سوره شورى آيه 19
متن آيه :
اللَّهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْقَوِيُّ العَزِيزُ
ترجمه :
خداوند نسبت به بندگانش بسيار لطف و مرحمت دارد ، و به هر كس كه خود بخواهد روزي مي‌رساند ( و بدو نعمت فراوان مي‌دهد و خوبي مي‌كند ) ، و او نيرومند و چيره است ( و قادر بر انجام هر كاري ، و وفاي به عهدها و وعده‌هاي خويش است ) .
توضيحات :
« لَطِيفٌ » : كسي كه داراي لطف و مرحمت بسيار است . كسي كه بس دقيق و آگاه است . « يَرْزُقُ مَن يَشَآءُ » : منظور توسعه روزي و نعمت است ، والاّ همگان روزي‌خواران يزدانند ( نگا : رعد / 26 )
سوره شورى آيه 20
متن آيه :
مَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِن نَّصِيبٍ
ترجمه :
( گروهي براي آخرت كشت مي‌كنند و گروهي براي دنيا ) . هركس كه كشت آخرت را بخواهد ، به كشت او فزوني و بركت مي‌دهيم ، و هر كس كه كشت دنيا را بخواهد ، مقداري از دنيا بدو مي‌دهيم ، و ديگر در آخرت كمترين بهره‌اي ندارد .
توضيحات :
« حَرْثَ » : كشت‌وكار ( نگا : بقره / 71 و 205 و 223 ، آل‌عمران / 14 و 117 ) . مراد متاع و كالا و خوشيها است . « مِنْهَا » : از دنيا . حرف ( مِنْ ) براي تبعيض است و بيانگر مقدار اندك و بخش ناچيزي است . « مِن نَّصِيبٍ » : هيچ بهره‌اي . حرف ( مِنْ ) و نكره آمدن ( نَصِيبٍ ) هر دو براي تأكيد نفي است .
سوره شورى آيه 21
متن آيه :
أَمْ لَهُمْ شُرَكَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
شايد آنان انبازها و معبودهائي دارند كه براي ايشان ديني را پديد آورده‌اند كه خدا بدان اجازه نداده است ( و از آن بي‌خبر است ؟ ) اگر اين سخنِ قاطعانه و داورانه ( خدا ، مبني بر مهلت كافران و تأخير قيامت تا وقت معيّن آن ) نبود ، ميانشان ( با اهلاك كافران و ابقاء مؤمنان ) داوري مي‌گرديد ( و دستور عذاب دنيوي يا اخروي صادر مي‌گشت و مجالي به كافران نمي‌داد . در عين حال آنان نبايد اين حقيقت را فراموش كنند كه ) قطعاً ستمگران عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« أَمْ » : آيا . شايد كه . بلكه ( نگا : بقره / 214 ) « شَرَعُوا » : قانونگذاري كرده‌اند . پي افكنده‌اند . پديد آورده‌اند . « الْفَصْلِ » : حكم كردن . فيصله دادن . جدا كردن حق از باطل . مراد همان چيزي است كه در آيه 14 همين سوره از آن سخن رفته است .
سوره شورى آيه 22
متن آيه :
تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا كَسَبُوا وَهُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي رَوْضَاتِ الْجَنَّاتِ لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ عِندَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الكَبِيرُ
ترجمه :
ستمكاران ( كفرپيشه ) را ( در روز قيامت ) خواهي ديد كه از ( كيفر ) كارهائي كه كرده‌اند سخت بيمناكند ، ولي ( عذاب و عقاب ) آن حتماً ايشان را فرو مي‌گيرد ، و كساني را خواهي ديد كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند ، در باغهاي بهشت بسر مي‌برند و هرچه بخواهند نزد پروردگارشان برايشان فراهم است . واقعاً فضل بزرگ و لطف سترگ اين است .
توضيحات :
« الظَّالِمِينَ » : كافرين . « هُوَ » : كيفر كارهائي كه كرده‌اند . وبال . « وَاقِعٌ بِهِمْ » : بديشان مي‌رسد و ايشان را فرا مي‌گيرد . « رَوْضَاتِ » : باغهاي خرم و سرسبز . « الْفَضْلُ » : عطيه . لطف .
سوره شورى آيه 23
متن آيه :
ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ
ترجمه :
اين همان چيزي است كه خداوند بندگان خود را بدان نويد مي‌دهد ، بندگاني كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند . بگو : در برابر آن ( همه نعمت كه در پرتو دعوت اسلام به شما خواهد رسيد ) از شما پاداش و مزدي نمي‌خواهم جز عشق و علاقه نزديكي ( به خدا ) را ( كه سود آن هم عايد خودتان مي‌گردد ) . هر كس كار نيكي انجام دهد ، بر نيكي عمل او مي‌افزائيم ( و دست كم يك خوبي را ده خوبي بشمار مي‌آوريم ) . خداوند آمرزگار و شكرگزار است ( و گناهان بندگان را مي‌بخشد و كارهاي خوبشان را به بهترين وجه پاداش مي‌دهد ) .
توضيحات :
« عَلَيْهِ » : در برابر آن همه فضل و لطفي كه در آخرت نصيب مؤمنان نيكوكار مي‌شود . در برابر تبليغ رسالت و رنج دعوت . « إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبي » : مگر شور و شوق تقرّب به خدا با انجام حسنات و دوري از سيّئات . يعني آنچه از شما مي‌خواهم در پيش گرفتن راه خدا است ( نگا : فرقان / 57 ) . « الْقُرْبي » : تقرّب . « يَقْتَرِفْ » : كسب كند . به دست آورد . « حُسْناً » : زيبائي . « نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْناً » : بر زيبائي حسنه او مي‌افزائيم . يعني آن را جزاي مضاعف مي‌دهيم و ده برابر و بيشتر بشمار مي‌آوريم ( نگا : انعام / 160 ، بقره / 261 ) .
سوره شورى آيه 24
متن آيه :
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَإِن يَشَأِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
آيا مي‌گويند : ( محمّد ) بر خدا دروغ و افتراء بسته است ( و خدا بدو چيزي وحي نكرده است و زائيده انديشه خود را به او نسبت داده است ؟ ) اگرخدا بخواهد بر دل تو مهر مي‌نهد ( و قدرت حفظ آيات خود را از تو مي‌گيرد ) . خداوند با سخنان ( قرآني ) خود باطل را از ميان برمي‌دارد و حق را پابرجا مي‌دارد . مسلّماً او بسيار آگاه از همه چيزهائي است كه در درون سينه‌ها است .
توضيحات :
« أَمْ » : يا . آيا . بلكه . « يَخْتِمْ عَلي قَلْبِكَ » : بر دل تو مهر مي‌زند و از دريافت آيات و حفظ قرآن محرومت مي‌كند . مراد بيان قدرت مطلقه خدا و دلداري رسول است . « يَمْحُ » : اصل آن ( يَمْحُو ) و فعل مضارع مرفوع است ، و عربها گاهي براي تخفيف واو يا ياء را از آخر فعل مضارع حذف مي‌كنند . در رسم‌الخطّ قرآني واو را ننوشته‌اند . مانند : يَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ ( اسراء / 11 ) . وَ سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ : ( علق / 18 ) . ذكر واژه ( الله ) به دنبال آن ، و ذكر فعل مضارع مرفوع ( يُحِقُّ ) با وجود عطف بر آن ، نشانه‌هاي ديگري بر اين امر است . « بِكلّماتِهِ » : با سخنان خود . مراد وحي آسماني و آيات قرآني است . « إِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ » : ( نگا : آل‌عمران / 119 و 154 ، مائده / 7 . . . ) .
سوره شورى آيه 25
متن آيه :
وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ
ترجمه :
تنها خدا است كه توبه را از بندگانش مي‌پذيرد ، و گناهان را مي‌بخشد ، و آنچه را انجام مي‌دهيد مي‌داند .
توضيحات :
« يَعْفُو » : در رسم‌الخطّ قرآني ، الف زائدي به دنبال دارد .
سوره شورى آيه 26
متن آيه :
وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ
ترجمه :
و دعا و درخواست كساني را اجابت مي‌كند كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند ، و از فضل خود بديشان بيشتر ( از آن چيزهائي كه درخواست نموده‌اند و به فكرشان نيامده است ) عطاء مي‌كند . امّا كافران ( به جاي لطف و احسان يزدان ) عذاب سخت و شديدي دارند .
توضيحات :
« مِن فَضْلِهِ » : از روي لطف و مرحمت خود . از نعمت و عطيّه خود .
سوره شورى آيه 27
متن آيه :
وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ
ترجمه :
اگر خداوند رزق و روزي را براي همه بندگانش ( بدان گونه كه خودشان مي‌خواهند ) توسعه و گسترش دهد ، قطعاً در زمين سركشي و ستمگري مي‌كنند ، و لذا بدان اندازه كه خود مي‌خواهد روزي را مي‌رساند . چرا كه او بندگانش را مي‌بيند و با ( اوضاع و احوال ) ايشان كاملاً آشنا است .
توضيحات :
« بَسَطَ » : گسترش داد . فراوان كرد . « لَبَغَوْا » : قطعاً سركشي و نافرماني مي‌كنند . حتماً ستمگري مي‌نمايند . « يُنَزِّلُ » : مراد از تنزيل رزق ، تهيّه كردن و در اختيار قرار دادن آن است « بِقَدَرٍ » : به اندازه معيّن . به مقدار لازم ( نگا : حجر / 21 ، مؤمنون / 18 ، قمر / 49 ) .
سوره شورى آيه 28
متن آيه :
وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ
ترجمه :
و او است كه باران را مي‌باراند بعد از آن كه ( مردمان از بارش آن ) نااميد مي‌گردند ، و رحمت خود را مي‌گستراند ( و دامنه باران را به اينجا و آنجا مي‌كشاند و فراگيرش مي‌گرداند ) . او سرپرست ستوده ( بندگان و عهده‌دار پسنديده كارهاي ايشان ) است .
توضيحات :
« الْغَيْثَ » : باران ( نگا : لقمان / 34 ، حديد / 20 ) « قَنَطُوا » : مأيوس و نوميد گشتند . مراد نااميدي مردمان از نيامدن باران و خشكي زمين ، و به پايان رسيدن فصل آن است . « رَحْمَتَهُ » : لطف و مرحمت خود . مراد ثمرات و محصولات حاصل از باران است . ( رَحْمَة ) را باران هم معني كرده‌اند ( نگا : اعراف / 57 ، فرقان / 48 ، نمل / 63 ) .
سوره شورى آيه 29
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ
ترجمه :
برخي از نشانه‌هاي ( پي بردن به خدا و قدرت ) او ، آفرينش آسمانها و زمين و همه جنبندگاني است كه در آن دو پديدار و پراكنده كرده است ، و او هر وقت كه بخواهد مي‌تواند آنها را گرد آورد .
توضيحات :
« خَلْقُ » : آفرينش . آفريده‌ها . « بَثَّ » : پخش و پراكنده كرده است . مراد پديد آوردن و افزايش و پراكندن است . « دَآبَّةٍ » : جنبنده . اين واژه شامل انسانها و موجودات ريز ذرّه‌بيني و حيوانات غول‌پيكر و تمام چيزهاي زنده مي‌باشد . ( نگا : بقره / 164 ، انعام / 38 ، فاطر / 45 ) . « مَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَآبَّةٍ » : اين آيه و آيه 49 سوره نحل ، با صراحت بيان مي‌دارند كه در پهنه آسمان نيز جنبندگان زنده موجود و فراوانند . « جَمْعِهِمْ » : گرد آوردن ذوي‌العقول ، يعني انسانها ، براي حساب و كتاب قيامت . مراد گرد آوردن انسانها ( نگا : نساء / 87 ، انعام / 12 ، مرسلات / 38 ) و ساير حيوانات ( تكوير / 5 ) در هنگامه قيامت است . « هُوَ عَلَيا جَمْعِهِمْ إذَا يَشَآءُ قَدِيرٌ » : برخي اين جمله را دالّ بر اين مي‌دانند كه چه بسا روزي و روزگاري ، موجودات ذوي‌الشعور آسمانها و زمين با يكديگر تماس حاصل كنند و جهانيان با يكديگر ارتباط پيدا نمايند .
سوره شورى آيه 30
متن آيه :
وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ
ترجمه :
آنچه از مصائب و بلا به شما مي‌رسد ، به خاطر كارهائي است كه خود كرده‌ايد . تازه خداوند از بسياري ( از كارهاي شما ) گذشت مي‌كند ( كه شما از آنها توبه نموده‌ايد و يا با كارهاي نيك آنها را از نامه اعمال زدوده و پاك كرده‌ايد ) .
توضيحات :
« بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ » : ( نگا : نساء / 79 ، انفال / 53 ) . « يَعْفُو » : در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي به دنبال دارد . « كَثِيرٍ » : مراد گناهان فراواني است كه انسان مرتكب مي‌گردد ( نگا : نحل / 61 ، فاطر / 45 ) . از مردمان زيادي صرف نظر مي‌كند ( نگا : شوري / 34 ) . يادآوري : قاعده « ارتكاب گناه موجب ابتلاء بلا است » هرچند حتمي و قطعي است ، ولي در دنيا مُطّرد و همگاني نيست ، و استثناهائي وجود دارد . بلاها براي بعضيها آزمايش الهي است ، و گاهي در فراسوي آنها حكمتهائي نهفته است كه از ديد انسانها پنهان است . به هر حال انسان در مقابل هر كاري كه مي‌كند ، پاداش يا پادافره خود را مي‌گيرد . اگر هم در اين جهان كه دار مكافات جزئي است ، به خاطر استدراج و املاء و ديگر چيزها جزا و سزائي نبيند ، در آخرت كه دار مكافات كلّي است ، قطعاً جزا و سزاي كامل مي‌بيند .
سوره شورى آيه 31
متن آيه :
وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
ترجمه :
شما هرگز نمي‌توانيد ( از چنگال قدرت خداوند ) در زمين ( فرار كنيد و خداي را از دستيابي به خود ) ناتوان سازيد ، و سواي خدا هيچ گونه سرپرست و ياوري نداريد ( تا به كمك شما بشتابند و شما را از مصائب و بلاياي نازله برهانند ) .
توضيحات :
« مَآ أَنتُم بِمُعْجِزِينَ » : شما نمي‌توانيد درمانده و ناتوان كنيد و به ستوه بياوريد ( نگا : انعام / 134 ، يونس / 53 ، توبه / 2 و 3 ) .
سوره شورى آيه 32
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ الْجَوَارِ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلَامِ
ترجمه :
و از جمله نشانه‌هاي ( شناخت خدا و قدرت ) او كشتيهائي است همچون كوهها كه بر صفحه درياها به حركت درمي‌آيند .
توضيحات :
« الْجَوارِي » : جمع جَارِيَة ، كشتيهاي روان . صفت به جاي موصوف استعمال شده كه ( سُفُن ) است و در اصل السُّفُنُ الْجَوارِي است . در رسم‌الخطّ قرآني ياء آخر جَواري براي تخفيف حذف شده است . « أَعْلام » : جمع عَلَم ، كوهها .
سوره شورى آيه 33
متن آيه :
إِن يَشَأْ يُسْكِنِ الرِّيحَ فَيَظْلَلْنَ رَوَاكِدَ عَلَى ظَهْرِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ
ترجمه :
اگر خداوند بخواهد باد را از وزيدن مي‌اندازد و كشتيها بر روي درياها متوقّف مي‌گردند . قطعاً در اين ( حركت بادها ، جريان كشتيها ، آفرينش درياها بدين وسعت و ويژگيهاي آبها ، و نظم و نظامي كه بر امور حكمفرما است ) دلائل روشني ( بر وجود خدا ) است براي هر كس كه بسيار شكيبا و بسيار سپاسگزار باشد .
توضيحات :
« يُسْكِنْ » : ساكن مي‌كند . از وزيدن مي‌اندازد . « يَظْلَلْنَ » : مي‌مانند . مي‌شوند . « رَوَاكِدَ » : جمع راكِدَة ، ثابت . ساكن . برجاي و بيحركت .
سوره شورى آيه 34
متن آيه :
أَوْ يُوبِقْهُنَّ بِمَا كَسَبُوا وَيَعْفُ عَن كَثِيرٍ
ترجمه :
يا اگر بخواهد كشتيها را به خاطر كارهائي كه سرنشينان آنها مرتكب شده‌اند ، نابود مي‌سازد ، و از بسياري گذشت مي‌كند ( و مردمان زيادي را مي‌بخشد و از مجازات بركنار مي‌دارد ) .
توضيحات :
« يُوبِقْهُنَّ » : كشتيها را هلاك مي‌سازد . مراد از كشتيها سرنشينان كشتيها است . يعني ذكر محلّ و مراد حالّ است ؛ و يا جنبه مجازي دارد ، مثل : إِسْأَلِ الْقَرْيَةَ ( نگا : يوسف / 82 ) . فعل ( يُوبِقْ ) از ماده ( وبق ) به معني هلاك است ( نگا : كهف / 52 ) . « كَثِيرٍ » : بسياري از مردم .
سوره شورى آيه 35
متن آيه :
وَيَعْلَمَ الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِنَا مَا لَهُم مِّن مَّحِيصٍ
ترجمه :
( خداوند چنين مي‌كند تا مؤمنان عبرت گيرند ) و تا كافراني كه به مخالفت آيات ما برمي‌خيزند و آنها را نمي‌پذيرند بدانند كه هيچ گريزگاه و پناهگاهي ( از دست عذاب خدا ) ندارند ( و پيوسته در دسترس قدرت اويند ) .
توضيحات :
« يَعْلَمَ » : منصوب به ( أَنْ ) محذوف است و تأويل به مصدر مي‌گردد و عطف بر مجموع جمله شرطيّه ، يا عطف بر علّت مقدّري مي‌شود . يعني : لِيَنتَقِمَ مِنْهُمْ وَ يَعْلَمَ الَّذِينَ . « مَحِيصٍ » : گريزگاه . پناهگاه ( نگا : نساء / 121 ، ابراهيم / 21 ، فصّلت / 48 ) .
سوره شورى آيه 36
متن آيه :
فَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى لِلَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ
ترجمه :
آنچه به شما داده شده است ، متاع ( زودگذر و فناپذير ) زندگي دنيا است ( و در اصل برق جهان ، شعله‌اي در برابر باد ، حبابي بر سطح آب ، و غباري در مسير طوفان است ) . ولي آنچه ( از پاداشها و مواهبي كه ) نزد خدا است بهتر و پايدارتر براي كساني است كه ايمان آورده باشند و بر پروردگارشان توكّل كرده باشند .
توضيحات :
« مَآ أُوتِيتُمْ » : چيزهائي كه به شما عطا شده است . « مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا » : كالا و توشه زندگي دنيا است نه زاد آخرت « خَيْرٌ وَ أَبْقي » : ( نگا : طه / 73 و 131 ، قصص / 60 ) .
سوره شورى آيه 37
متن آيه :
وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ
ترجمه :
و كسانيند كه از گناهان بزرگ ، و اعمال بسيار زشت و ناپسند مي‌پرهيزند ، و هنگامي كه خشمناك مي‌گردند ( زمام اختيار از دست نمي‌دهند و پرت و پلا نمي‌گويند و آلوده گناه نمي‌شوند ، و بلكه نفس خود را مهار مي‌كنند و بخشم آورندگان را ) مي‌بخشند .
توضيحات :
« كَبَآئِرَ الإِثْمِ » : گناهان كبيره ( نگا : نساء / 31 ) . گناهان كبيره گناهاني است كه از آنها بيم داده شده ، و يا اين كه حدّ و تعزيري در برابر آنها واجب گشته است ( نگا : صفوة‌البيان لمعاني القرآن ) . « الْفَوَاحِشَ » : گناهاني است كه بسيار زشت و پلشت باشند ( نگا : مرجع سابق ) . بسياري ( كَبَآئِرَ الإِثْمِ ) را گناهان كبيره ، و ( الْفَوَاحِشَ ) را شرك و زنا و هرگونه گناهي دانسته‌اند كه داراي حدّ باشد . عطف ( الْفَوَاحِشَ ) بر ( كَبَآئِرَ الإِثْمِ ) عطف خاصّ بر عام است . « يَغْفِرُونَ » : مي‌بخشند . گذشت مي‌كنند .
سوره شورى آيه 38
متن آيه :
وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
ترجمه :
و كسانيند كه دعوت پروردگارشان را پاسخ مي‌گويند ، و نماز را چنان كه بايد مي‌خوانند ، و كارشان به شيوه رايزني و بر پايه مشورت با يكديگر است ، و از چيزهائي كه بديشان داده‌ايم ( در كارهاي خير ) صرف مي‌كنند .
توضيحات :
« أَمْرُهُمْ شُورَيا بَيْنَهُمْ » : كار و بارشان شورائي است . مهمترين مسأله اجتماعي همان اصل « شوري » است و يك برنامه عمومي و همگاني مسلمانان است .
سوره شورى آيه 39
متن آيه :
وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنتَصِرُونَ
ترجمه :
و كسانيند كه اگر ستمي بديشان شد ، خويشتن را ياري مي‌دهند ( و زير بار ظلم نمي‌روند ) .
توضيحات :
« الْبَغْيُ » : ظلم و تعدّي . « يَنتَصِرُونَ » : ياري مي‌طلبند . به ياري يكديگر مي‌شتابند .
سوره شورى آيه 40
متن آيه :
وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
( ولي از آنجا كه ياري كردن نبايد از مسير مساوات و عدالت خارج شود و به انتقامجوئي و كينه‌توزي و تجاوز از حدّ منتهي گردد ، بايد توجّه داشته باشند كه ) كيفر هر بدي ، كيفري همسان آن است . اگر كسي ( به هنگام قدرت ، براي هدايت گمراهان و استحكام پيوندهاي اجتماعي از بدكار ) گذشت كند ( و ميان خود و ميان او ) صلح و صفا به راه اندازد ، پاداش چنين كسي با خدا است . خداوند قطعاً ظالمان را دوست نمي‌دارد .
توضيحات :
« إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ » : اين نكته قابل ذكر است كه تسليم شونده ظلم ، و دفاع‌كننده از ظلم ، و كننده ظلم ، و كمك‌كننده ظلم ، همه محكوم و بزهكارند .
سوره شورى آيه 41
متن آيه :
وَلَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُوْلَئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ
ترجمه :
بر كساني كه پس از ستمي كه بر آنان رفته است انتقام مي‌گيرند ، ( و برابر تعدّي و ظلمي كه بديشان شده است ، خصم را سركوب مي‌سازند ) عتاب و عقابي نيست .
توضيحات :
« إنتَصَرَ » : ( نگا : شوري / 39 ) . در اينجا مراد انتقام گرفتن است . « ظُلْمِهِ » : اضافه مصدر به مفعول خود است . « مِن سَبِيلٍ » : راهي براي مؤاخذه . مراد عتاب و عقاب است .
سوره شورى آيه 42
متن آيه :
إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُوْلَئِكَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
بلكه عتاب و عقاب متوجّه كساني است كه به مردم ستم مي‌كنند و در زمين به ناحق سركشي مي‌آغازند . چنين كساني داراي عذاب دردآور و دردناكي هستند .
توضيحات :
« يَبْغُونَ » : سركشي مي‌كنند .
سوره شورى آيه 43
متن آيه :
وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ
ترجمه :
كسي كه ( در برابر ظلم ديگران ) شكيبائي كند و ( زمام اختيار را از دست ندهد ، و با وجود قدرت ، از ستمگر ) درگذرد ( ولي بداند كه اين عمل باعث گستاخي ظالم نمي‌گردد ، اين كار او ) از زمره كارهائي است كه بايد بر آن عزم را جزم كرد و بر آن ماندگار شد .
توضيحات :
« لَمِنْ عَزْمِ الْاُمُورِ » : ( نگا : آل‌عمران / 186 ، لقمان / 17 )
سوره شورى آيه 44
متن آيه :
وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن وَلِيٍّ مِّن بَعْدِهِ وَتَرَى الظَّالِمِينَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ يَقُولُونَ هَلْ إِلَى مَرَدٍّ مِّن سَبِيلٍ
ترجمه :
كسي كه خدا گمراهش سازد ، بغير از خدا يار و ياوري ندارد ( تا او را مدد كند و او را در قيامت از عذاب برهاند . اي مخاطب ، آن روز ) ستمگران كفرپيشه را خواهي ديد كه وقتي چشمانشان به عذاب مي‌افتد خواهند گفت : ( پروردگارا ) آيا راهي براي برگشت ( به جهان و جبران گذشته‌ها ) وجود دارد ؟
توضيحات :
« لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ » : هنگامي كه چشمانشان به عذاب افتاد و در كنار آن قرار گرفتند ( نگا : انعام / 27 ) . « مِن بَعْدِهِ » : سواي او . غير از او . « مَرَدٍّ » : رجوع و برگشت ( نگا : رعد / 11 ، روم / 43 ) .
سوره شورى آيه 45
متن آيه :
وَتَرَاهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا خَاشِعِينَ مِنَ الذُّلِّ يَنظُرُونَ مِن طَرْفٍ خَفِيٍّ وَقَالَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا إِنَّ الظَّالِمِينَ فِي عَذَابٍ مُّقِيمٍ
ترجمه :
آنان را خواهي ديد كه ( به كنار آتش برده مي‌شوند و ) به آتش نموده مي‌شوند ، در حالي كه بر اثر مذلّت و خواري كز كرده‌اند و بهم آمده‌اند و زير چشمي مخفيانه ( به آتش ) مي‌نگرند ! ( در اين هنگام ) مؤمنان مي‌گويند : واقعاً زيانكاران كسانيند كه در روز قيامت ( سرمايه گرانبهاي وجود ) خود را و اهل و عيال خود را از دست داده باشند ! هان ! ( اي مردمان ! همه بدانيد كه از اين به بعد ) ستمگران كفرپيشه در عذاب دائم خواهند بود .
توضيحات :
« عَلَيْهَا » : بر آتش . مرجع ضمير ( ها ) نار محذوف است و از قرينه كلامي پيدا است « يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا » : ( نگا : احقاف / 20 و 34 ، غافر / 46 ) . « خَاشِعِينَ » : فروتنان . مراد بهم آمدگان و كزكردگان است . « طَرْفٍ » : چشم . « مِنْ » : با . « مِن طَرْفٍ خَفِيٍّ » : زيرچشمي . با گوشه چشم . دزدانه و مخفيانه . « أَهْلِيهِمْ » : أَهْلُونَ و أَهْلِينَ ، اهل و عيال و خانواده است . « مُقِيمٍ » : دائم . هميشگي .
سوره شورى آيه 46
متن آيه :
وَمَا كَانَ لَهُم مِّنْ أَوْلِيَاء يَنصُرُونَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن سَبِيلٍ
ترجمه :
آنان ياوران و دوستاني ندارند كه ايشان را در برابر ( عذاب ) خدا ياري و كمك كنند . خدا هر كه را گمراه سازد ، او راهي ( براي نجات ) ندارد .
توضيحات :
« يَنصُرُونَهُم مِّن دُونِ اللهِ » : ايشان را براي نجات از عذاب الهي ياري دهند . بجز خدا كسي ندارند كه ايشان را ياري و كمك كند .
سوره شورى آيه 47
متن آيه :
اسْتَجِيبُوا لِرَبِّكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ مَا لَكُم مِّن مَّلْجَأٍ يَوْمَئِذٍ وَمَا لَكُم مِّن نَّكِيرٍ
ترجمه :
هرچه زودتر مخلصانه فرمان پروردگار خود را پذيرا گرديد ، پيش از آن كه روزي ( قيامت‌نام ) فرا رسد كه خدا هرگز آن را برنمي‌گرداند . در آن روز نه پناهگاهي داريد و نه اصلاً مي‌توانيد ( بعد از گواهي دادن نامه اعمال و فرشتگان و اندامهاي بدن ، كارهاي خود را ) انكار كنيد .
توضيحات :
« مَرَدَّ » : ( نگا : رعد / 11 ، روم / 43 ، شوري / 44 ) . « مِنَ اللهِ » : از سوي خدا . « لا مَرَدَّ مِنَ اللهِ » : اصلاً خدا آن را برنمي‌گرداند و آخرت را بهم نمي‌زند و دوباره جهان دنيا را برپاي نمي‌دارد . « نَكِيرٍ » : انكار ( نگا : حجّ / 44 ) .
سوره شورى آيه 48
متن آيه :
فَإِنْ أَعْرَضُوا فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلَاغُ وَإِنَّا إِذَا أَذَقْنَا الْإِنسَانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِهَا وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنسَانَ كَفُورٌ
ترجمه :
اگر ( مشركان از پذيرش دعوت تو ) روي‌گردان شدند ( باك مدار و غمگين مباش ) چرا كه ما تو را به عنوان مراقب و مواظب ( كردار و رفتار ) ايشان نفرستاده‌ايم . بر تو پيام باشد و بس . هنگامي كه ما از جانب خويش لطف و مرحمتي به انسان برسانيم ( و فراخي و گشايشي نصيبش گردانيم ) به سبب آن سرمست و شادان مي‌گردد ( و غرور دارائي و اموال او را فرا مي‌گيرد ) ، و اگر بلا و مصيبتي ( و زيان و ضرري ) به خاطر كارهائي كه كرده است ( و معاصي و گناهاني كه نموده است ) بدو برسد ( لطف و مرحمت ما را فراموش مي‌نمايد و ) كفران نعمت مي‌كند ( و چه بسا كافر و بي‌دين مي‌گردد ) .
توضيحات :
« حَفِيظاً » : مراقب و محافظ . ( نگا : نساء / 80 ، انعام / 107 ) . « إِنْ » : حرف نفي است . « رَحْمَةً » : نيكي و خوبي . لطف و مرحمت . نعمت و ثروت . « سَيِّئَةٍ » : بلا و بدي . زيان و ضرر و فقر و بيماري ( نگا : زاد المسير ) . « كَفُورٌ » : بسيار ناسپاس و ناشكر ( نگا : هود / 9 ) . بسيار كافر و بي‌دين ( نگا : المنتخب ) .
سوره شورى آيه 49
متن آيه :
لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَن يَشَاءُ الذُّكُورَ
ترجمه :
مالكيّت و حاكميّت آسمانها و زمين از آن خدا است . هرچه بخواهد مي‌آفريند . به هر كس كه بخواهد دختراني مي‌بخشد و به هر كس كه بخواهد پسراني عطاء مي‌كند .
توضيحات :
« مُلْكُ » : مالكيّت و حاكميّت . كشور و مملكت . « إِنَاثاً » : جمع أُنثي ، دختران ( نگا : نساء / 117 ) . « الذُّكُورَ » : جمع ذَكَر ، پسران ( نگا : انعام / 39 ) .
سوره شورى آيه 50
متن آيه :
أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَاناً وَإِنَاثاً وَيَجْعَلُ مَن يَشَاءُ عَقِيماً إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
ترجمه :
و يا اين كه هم پسران مي‌دهد و هم دختران . و خدا هر كه را بخواهد نازا مي‌كند . او بس آگاه و توانا است .
توضيحات :
« يُزَوِّجُهُمْ » : آنها را با هم گرد مي‌آورد و جفت هم مي‌كند . يعني به برخيها گاهي پسر و گاهي دختر عطاء مي‌كند . يا اين كه دوقلوي پسر يا دختر و يا پسر و دختر مي‌بخشد .
سوره شورى آيه 51
متن آيه :
وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ
ترجمه :
هيچ انساني را نسزد كه خدا با او سخن بگويد ، مگر از طريق وحي ( به قلب ، به گونه الهام در بيداري ، و يا خواب در غيربيداري ) يا از پس پرده‌اي ( از موانع طبيعي ) و يا اين كه خداوند قاصدي را ( به نام جبرئيل ) بفرستد و او به فرمان آفريدگار آنچه را كه خدا مي‌خواهد ( به پيغمبران ) وحي كند . وي والا و كار بجا است .
توضيحات :
« مَا كَانَ لِبَشَرٍ . . . » : ارتباط خدا با جهان انسانيّت ، از سه راه امكان‌پذير است و بس : الف - وحي ، يا القاي به قلب ، به گونه الهام در بيداري يا به صورت خواب در وقت خفتن ( نگا : قصص / 7 ) . ب - از پشت حجاب ( نگا : قصص / 30 - 42 ) . ج - ارسال فرشته وحي به سوي پيغمبران ( نگا : نساء / 163 ) .
سوره شورى آيه 52
متن آيه :
وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحاً مِّنْ أَمْرِنَا مَا كُنتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِن جَعَلْنَاهُ نُوراً نَّهْدِي بِهِ مَنْ نَّشَاء مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ترجمه :
همان گونه كه به پيغمبران پيشين وحي كرده‌ايم ، به تو نيز به فرمان خود جان را وحي كرده‌ايم ( كه قرآن نام دارد و مايه حيات دلها است . پيش از وحي ) تو كه نمي‌دانستي كتاب چيست و ايمان كدام ، وليكن ما قرآن را نور عظيمي نموده‌ايم كه در پرتو آن هر كس از بندگان خويش را بخواهيم هدايت مي‌بخشيم . تو قطعاً ( مردمان را با اين قرآن ) به راه راست رهنمود مي‌سازي .
توضيحات :
« كَذلِكَ » : همان گونه كه به پيغمبران وحي كرده‌ايم . به همان سه شكلي كه به پيغمبران وحي كرده‌ايم . « رُوحاً » : مراد قرآن است كه به انسانها حيات جاودانه مي‌بخشد ( نگا : انفال / 24 ) . يا مراد همه چيزهائي است كه خدا بدو وحي فرموده است ( نگا : نحل / 2 ) . « الْكِتَابُ » : مراد قرآن است . « الإِيمَانُ » : ايمان . مراد تنها باور و تصديق مجرّد نيست ، بلكه مراد آگاهي كامل از ايمان و آشنائي به تفاصيل قوانين ديني است كه با خود آورده است ( نگا : بقره / 143 ) . « نُوراً » : نور عظيمي .
سوره شورى آيه 53
متن آيه :
صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الأمُورُ
ترجمه :
راه خدائي كه متعلّق بدو است همه چيزهائي كه در آسمانها و زمين است . هان ! همه كارها به خدا بازمي‌گردد ( و هر كاري تحت نظارت دقيق او و با اطّلاع و اجازه او انجام مي‌پذيرد ، و هر چيزي بدو مربوط است ) .
توضيحات :
« صِرَاطٍ » : بدل از ( صِرَاطٍ ) آيه قبلي است . « اَلا إِلَي‌اللهِ تَصِيرُ الأُمُورُ » : ( نگا : بقره / 285 ، آل‌عمران / 28 ، مائده / 18 ) . « تَصِيرُ » : منتهي مي‌گردد . برمي‌گردد . رجوع و برگشت دارد .
بازگشت به لیست سوره‌ها