تفسير نور:
سوره فاطر آيه 1
متن آيه :
الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلاً أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
ستايش خداوندي را سزا است كه آفريننده آسمانها و زمين است ، و فرشتگان را با بالهاي دوتا دوتا ، و سه‌تا سه‌تا ، و چهارتا چهارتائي كه دارند ، مأموران ( قدرتمند اجراي فرمان خود در زمينه‌هاي مختلف تكويني و تشريعي ) كرد . او هر چه بخواهد بر آفرينش ( فرشتگان و مردمان و ساير موجودات جهان ) مي‌افزايد . چرا كه خدا بر هر چيزي توانا است .
توضيحات :
« فَاطِرِ » : مُخترع . مُبدِع . آفريننده بدون مُدل و اُلگو ( نگا : انعام / 14 ، يوسف / 101 ، ابراهيم / 10 ) . « جَاعِلِ » : سازنده . قراردهنده . ( نگا : بقره / 30 و 124 ، آل‌عمران / 55 ، قصص / 7 ) . « أُوْلِي » : دارندگان . صاحبان . « أَجْنِحَةٍ » : جمع جناح ، بالها . بال و پر نماد سرعت و قدرت است و مي‌تواند معني كنائي داشته باشد . « مَثْني وَ ثُلاثَ وَ رُبَاعَ » : ( نگا : نساء / 3 ) . « يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ » : بر آفرينش مي‌افزايد . مراد افزايش اندامهايي همچون بال و پر فرشتگان يا حسن و زيبائي مردمان و غيره . يا اين كه : خدا هر چه بخواهد مي‌آفريند و بر مخلوقات و موجودات فعلي عالَم مي‌افزايد . در صورتي كه جز او كسي نمي‌تواند حتي ذرّه‌اي را از عدم بيافريند و بر ذرّات هستي بيفزايد . « رُسُلاً » : فرستادگان . مراد گمارده شدن فرشتگان براي اجراي مأموريّتهاي مختلف است ( نگا : يونس / 21 ، انعام / 61 ، عنكبوت / 31 ) .
سوره فاطر آيه 2
متن آيه :
مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
خداوند ( درِ خزائن ) هر رحمتي را براي مردم بگشايد ، كسي نمي‌تواند ( آن را ببندد و ) از آن جلوگيري نمايد ، و خداوند هر چيزي را كه باز دارد و از آن جلوگيري كند ، كسي جز او نمي‌تواند آن را رها و روان سازد ، و او توانا و كار بجا است . ( لذا نه در كاري در مي‌ماند ، و نه كاري را بدون فلسفه انجام مي‌دهد ) .
توضيحات :
« مُرْسِلَ » : فرستنده . روانه كننده . « مِن بَعْدِهِ » : بجز خدا . پس از جلوگيري از آن . هم معنيِ آيه ( نگا : يونس / 107 ) .
سوره فاطر آيه 3
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ
ترجمه :
اي مردم ! نعمتي را كه خدا به شما عطا فرموده است ( با به جاي آوردن شكر و اداي حق آن ) يادآوري كنيد ( و سفله و ناسپاس نباشيد ، و از كنار اين همه مواهب و بركات و امكانات حيات ، سهل و ساده نگذريد . بلكه از خود بپرسيد ) . آيا جز الله ، آفريننده‌اي وجود دارد كه شما را از آسمان و زمين روزي برساند ؟ ( نه ! اصلاً ) . جز او خدائي وجود ندارد . پس با اين حال چگونه منحرف مي‌گرديد ( و از راه راست به راه كج مي‌گرائيد ، و به جاي يزدان براي بتان كرنش مي‌بريد و سجده مي‌كنيد ؟ ) .
توضيحات :
« يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَآءِ وَ الأرْضِ » : اين جمله ، اگر صفت ( خالق ) باشد ، معني آن در بالا گذشت . و اگر حال ( الله ) باشد ، معني چنين است : آيا آفريننده‌اي جز خدا ، كه شما را از آسمان و زمين روزي مي‌رساند ، وجود دارد ؟ . « فَأَنّي تُؤْفَكُونَ » : ( نگا : انعام / 95 ، يونس / 34 ) .
سوره فاطر آيه 4
متن آيه :
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ
ترجمه :
اگر تو را تكذيب كنند ، ( غم مخور ، چيز تازه‌اي نيست ، و ) پيغمبران پيش از تو نيز مورد تكذيب قرار گرفته‌اند . ( خدا حاضر و ناظر است و سرانجام ) همه كارها به سوي خدا برگردانده مي‌شود ( و از آنها پرس و جو مي‌گردد و بدانها پاداش و پادافره داده مي‌شود ) .
توضيحات :
« وَ إِن يُكَذِّبُوكَ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 184 ) .
سوره فاطر آيه 5
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ
ترجمه :
اي مردمان ! وعده خدا حق است ، پس زندگي دنيوي شما را گول نزند و اهريمن شما را درباره خدا نفريبد .
توضيحات :
« وَعْدَ اللهِ » : وعده‌هائي همچون : قيامت ، حساب و كتاب ، بهشت و دوزخ . « الْغَرُوُر » : بسيار گول زننده . مراد اهريمن ، مال و دارائي ، شهوات و لذّات ، و بالاخره هر چيزي است كه انسان را از راه به در برد ( نگا : لقمان / 33 ) .
سوره فاطر آيه 6
متن آيه :
إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ
ترجمه :
بي‌گمان اهريمن دشمن شما است ، پس شما هم او را دشمن بدانيد ( و از مكر و كيد او يك لحظه غافل نمانيد و از وسوسه‌هاي او پيروي نكنيد ) . او پيروان خود را فرا مي‌خواند تا از ساكنان آتش سوزان جهنّم شوند .
توضيحات :
« يَدْعُو » : فرا مي‌خواند . به دور خود مي‌خواند . الف زائدي در رسم‌الخطّ قرآني دارد . « السَّعِيرِ » : آتش سوزان ( نگا : حجّ / 4 ، لقمان / 21 ) . « حِزْب » : هر كس از برنامه و هدف شيطان پيروي كند .
سوره فاطر آيه 7
متن آيه :
الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ
ترجمه :
كساني كه كافر بشوند ، عذاب سختي دارند ، و كساني كه ايمان بياورند و كارهاي شايسته بكنند ، آمرزش ( خدا شامل گناهانشان مي‌گردد ) و پاداش بزرگي دارند .
توضيحات :
. . .
سوره فاطر آيه 8
متن آيه :
أَفَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
ترجمه :
آيا كسي كه عملهاي بدش ( توسّط شيطان و شيطان صفتان ) در نظرش زينت و آراسته شده است و آن را زيبا و آراسته مي‌بيند ( همانند كسي است كه واقع را آن چنان كه هست مي‌بيند و از قوانين آسماني پيروي مي‌كند ؟ ) خداوند هر كس را بخواهد گمراه مي‌سازد ، و هر كس را بخواهد راهياب مي‌نمايد . پس خود را با غم و غصّه آنان هلاك مكن . خدا بس آگاه از كارهائي است كه مي‌كنند .
توضيحات :
« أَفَمَن زُيِّنَ . . . » : مقابل اين گروه ، مقدّر است ، براي آن ( نگا : اعراف / 30 ، كهف / 103 و 104 ) . « فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ . . . » : ( نگا : كهف / 6 ، شعراء / 3 ) . « حَسَرَاتٍ » : جمع حَسْرَة ، غمها و اندوهها . مفعول له است .
سوره فاطر آيه 9
متن آيه :
وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَاباً فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ
ترجمه :
خدا كسي است كه بادها را روان مي‌دارد ، و بادها ابرها را برمي‌انگيزند ، و ما ابرها را به سوي سرزمينهاي موات مي‌رانيم و آن سرزمينهاي موات را داراي حيات مي‌گردانيم . زنده گرداندن ( مردگان در گورها براي حساب و كتاب ) نيز به همين منوال است .
توضيحات :
« تُثِيرُ » : برمي‌انگيزد . به حركت در مي‌آورد ( نگا : روم / 48 ) . « سُقْنَا » : سوق داديم . رانديم . « بَلَدٍ مَّيِّتٍ » : سرزمين خشك و بي‌گياه ( نگا : اعراف / 57 ) . « النُّشُورُ » : ( نگا : فرقان / 3 و 40 و 47 ) . برانگيختن از گورها .
سوره فاطر آيه 10
متن آيه :
مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ وَالَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ يَبُورُ
ترجمه :
هر كس عزّت و قدرت مي‌خواهد ، ( آن را از خدا بخواهد چرا كه ) هر چه عزّت و قدرت است در دست خدا است . ( راه وصول به عزّت و قدرت هم گفتار و كردار نيك است ) . گفتار پاكيزه به سوي خدا اوج مي‌گيرد ( و گوينده خود را پرواز مي‌دهد ) ، و خدا كردار پسنديده را بالا مي‌برد ( و انجام دهنده‌اش را والا مي‌گرداند ) . كساني كه نقشه‌هاي سوء مي‌كشند و نيرنگها به راه مي‌اندازند ، عذاب سختي دارند ، و نقشه‌ها و نيرنگهايشان نقش بر آب و تباه مي‌شود .
توضيحات :
« يَصْعَدُ » : بالا مي‌رود و پذيرفته مي‌شود . « يَبُورُ » : تباه مي‌گردد و نابود مي‌شود ( نگا : فرقان / 18 ، ابراهيم / 28 ) .
سوره فاطر آيه 11
متن آيه :
وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجاً وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلَا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ
ترجمه :
خداوند ( اصل ) شما ( آدم ) را از خاك بيافريد ، سپس شما ( ذرّيّه آدم ) را از نطفه خلق كرد ، و آن گاه شما را به صورت زوجهاي ( نر و ماده ) درآورد . هيچ زني باردار نمي‌شود و وضع حمل نمي‌كند مگر كه خدا مي‌داند ( جنين او پسر يا دختر است و در شكم مادر چه احوالي دارد و كي به دنيا مي‌آيد ) . هيچ شخص پيري عمر درازي بدو داده نمي‌شود ( و زنده نمي‌ماند و عمر زيادي نمي‌كند ) ، و هيچ شخصي از عمرش كاسته نمي‌شود ( و مرگ زودرس گريبانگيرش نمي‌گردد ) مگر اين كه در كتاب ( لوح محفوظ ) ثبت و ضبط است . اين براي خدا ساده و آسان است .
توضيحات :
« وَ اللهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 59 ، كهف / 37 ، حجّ / 5 ، روم / 20 ) . « أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جنس نر و ماده ، يعني زن و مرد ( نگا : انعام / 143 ) . « جَعَلَكُمْ أَزْوَاجاً » : شما را همسران يكديگر كرد و به صورت نر و ماده در آورد . دسته‌اي از شما را به صورت زن ، و گروهي از شما را به صورت مرد خلق كرد . برابري تقريبي زن و مرد در مسير زندگي ، يكي از مسائل مهمّ و قابل توجّه است و بيانگر اين واقعيّت است كه جهان به خود رها نشده ، و بلكه ناظم و ناظري دارد . « مَا يُعَمَّرُ » : ( نگا : بقره / 96 ) . « مُعَمَّرٍ » : سالخورده . پير . « كِتَابٍ » : لوح محفوظ ( نگا : انعام / 59 ) . « مَا يُعَمَّرُ . . . وَ لا يُنقَصُ . . . » : دو معني دارد : يكي اين كه : خداوند مقدّر فرموده است كه برخيها در پيري بميرند و گروهي در كودكي و جواني . دوم اين كه : روزي يا شبي از عمر شخص سالخورده نمي‌گذرد ، مگر اين كه در لوح محفوظ ثبت و ضبط است . به عبارت ديگر : مدّت عمر شخص در لوح محفوظ تعيين شده است ، و پيوسته شبها و روزها از آن كاسته مي‌شود ، تا همه دقائق پايان مي‌پذيرد . « يَسِيرٌ » : ساده و آسان ( نگا : نساء / 30 و 169 ، حجّ / 70 ) .
سوره فاطر آيه 12
متن آيه :
وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْماً طَرِيّاً وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
ترجمه :
دو دريا يكسان نيستند . اين يكي گوارا و شيرين و براي نوشيدن خوشگوار است ، و آن ديگر شور و تلخ . ( با وجود اين تفاوت ) از هر دوي آنها گوشت تازه ( ماهيها و جانوران ديگر دريا را ) مي‌خوريد ، و از هر دوي آنها وسائل زينت ( مرواريد و صدف و درّ و مرجان و غيره ) براي پيرايش بيرون مي‌آوريد . ( به علاوه از هر دو مي‌توانيد براي نقل و انتقالات استفاده كنيد . لذا ، شما انسانها ) مي‌بينيد كشتيها ( در پرتو قانون وزن مخصوص اشياء ، از هر طرف دل ) درياها را مي‌شكافند و پيش مي‌روند ، تا از فضل خدا بهره گيريد و شكرگزار ( اين همه نعمت و لطف خداوندگار ) باشيد .
توضيحات :
« الْبَحْرَانِ » : مراد درياهاي شيرين و درياهاي شور است . « عَذْبٌ فُرَاتٌ » و « مِلْحٌ أُجَاجٌ » : ( نگا : فرقان / 53 ) . « سَآئِغٌ » : ( نگا : نحل / 66 ) . « لَحْماً طَرِيّاً » : ( نگا : نحل / 14 ) . « حِلْيَةً » : ( نگا : رعد / 17 ، نحل / 14 ) . « تَري الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ . . . » : ( نگا : نحل / 14 ) .
سوره فاطر آيه 13
متن آيه :
يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ
ترجمه :
خدا شب را داخل در روز ، و روز را داخل در شب مي‌كند . او خورشيد و ماه را مسخر كرده است ( و براي سود انسانها به گردش و چرخش انداخته است ) . هر يك از آن دو تا مدّت معيّن و سرآمد روشني به حركت خود ادامه مي‌دهند . آن كسي كه ( درازي و كوتاهي شبها و روزها و نظام نور و ظلمت و حركات دقيق ماه و خورشيد را سر و سامان داده است ) الله است كه خداوندگار شما است ، و مالكيّت و حاكميّت ( جهان هستي ) از آن او است . و بجز او كساني كه به فرياد مي‌خوانيد ( و پرستش مي‌نمائيد ) حتي مالكيّت و حاكميّت پوسته نازك خرمائي را ندارند .
توضيحات :
« يُولِجُ » : ( نگا : آل‌عمران / 27 ، حجّ / 61 ، لقمان / 29 ) / « أَجَلٍ مُّسَمّيً » : ( نگا : رعد / 2 ، روم / 8 ، لقمان / 29 ) . « تَدْعُونَ » : ( نگا : انعام / 40 و 41 و 56 ، اعراف / 37 و 194 و 197 ، اسراء / 67 ، مريم / 48 ، حجّ / 73 ) . « قِطْمِيرٍ » : پوسته نازك و سفيدرنگ پيرامون هسته خرما ، كه نشان و نماد ناچيزي و كمي است .
سوره فاطر آيه 14
متن آيه :
إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ
ترجمه :
اگر آنها را ( براي حل مشكلات و رفع گرفتاريهاي خود ) به فرياد بخوانيد ، صداي شما را نمي‌شنوند ، و ( به فرض ) اگر هم بشنوند ، توانائي پاسخگوئي به شما را ندارند ، و ( گذشته از اين ) در روز قيامت انبازگري و شرك‌ورزي شما را رد مي‌كنند ( و مي‌گويند : شما ما را پرستش نكرده‌ايد و بيخود مي‌گوئيد ) . و هيچ كسي همچون ( خداوند ) آگاه ( از احوال آخرت ، به گونه قطع و يقين ، از چنين مطالبي ) تو را باخبر نمي‌سازد .
توضيحات :
« يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ » : ( نگا : يونس / 28 ، قصص / 63 ) . « خَبِيرٍ » : مراد ذات پاك الله است كه از تمام عالم هستي و ذرّه ذرّه آن آگاه است و دنيا و آخرت و گذشته و حال و آينده در پيشگاه علم او روشن و آشكار و يكسان است .
سوره فاطر آيه 15
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
ترجمه :
اي مردم ! شما ( در هر چيزي ، محتاج و ) نيازمند خدائيد ، و خدا بي‌نياز ( از عبادت شما است ) و ستوده است .
توضيحات :
« الْحَمِيدُ » : شايسته سپاس و ستايش در همه حال . ذاتاً ستوده .
سوره فاطر آيه 16
متن آيه :
إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ
ترجمه :
اگر بخواهد شما را از ميان برمي‌دارد ، و مردمان ديگري را جايگزين شما مي‌سازد .
توضيحات :
« يُذْهِبْكُمْ . . . » : ( نگا : انعام / 133 ) .
سوره فاطر آيه 17
متن آيه :
وَمَا ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ
ترجمه :
و اين كار براي خدا مشكل و سنگين نيست .
توضيحات :
« عَزِيزٍ » : صعب و سخت . مشكل و پرمشقّت ( نگا : توبه / 128 ، هود / 91 ، ابراهيم / 20 ) .
سوره فاطر آيه 18
متن آيه :
وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَإِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءٌ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَمَن تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ
ترجمه :
هيچ گناهكاري بار گناه ديگري را به دوش نمي‌كشد ، و اگر انسان سنگين‌باري كسي را براي حمل گناهانش به فرياد خواند ، ( او چنين كمكي را نمي‌تواند بكند و ) چيزي از بار گناهانشان برداشته نمي‌شود ، هر چند از نزديكان و بستگان باشد . ( اي پيغمبر ! از عناد قوم خود ناراحت مباش ) تو كساني را ( با اين قرآن ) مي‌ترساني كه نهاني از پروردگارشان مي‌هراسند و نماز را چنان كه بايد مي‌خوانند . هر كس پاكي پيشه كند ( و خويشتن را از كثافات معاصي پاكيزه دارد ) پاكي او براي خودش است و ( خود از آن سود مي‌برد . به هر حال ) بازگشت ( همگان ، اعم از كافران و مؤمنان ) به سوي خدا است ( و سرانجام به حساب عاصي و مطيع خواهد رسيد ) .
توضيحات :
« لا تَزِرُ . . . » : ( نگا : انعام / 164 ، اسراء / 15 ) . اين بخش از آيه ، پاسخ سخن كساني است كه در ( عنكبوت / 12 ) مذكور است . « مُثْقَلَةٌ » : نفْس سنگين بار . يعني كسي كه بار گناهانش سنگين باشد . « حِمْل » : بار . « إِنَّمَا تُنذِرُ . . . » : يعني چنين افرادي از برحذر داشتن تو سود مي‌برند . « تَزَكَّي » : پاك از چرك كفر و گناه شد .
سوره فاطر آيه 19
متن آيه :
وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ
ترجمه :
نابينا و بينا يكسان نيست .
توضيحات :
« الأعْمي وَ الْبَصِيرُ » : مراد جاهل و عالم ، و گمراه و راهياب است .
سوره فاطر آيه 20
متن آيه :
وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ
ترجمه :
و تاريكيها و نور هم همسان نمي‌باشد .
توضيحات :
« الظُّلُمَاتُ » : تاريكيهاي كفر مراد است . « النُّورُ » : نور ايمان مراد است .
سوره فاطر آيه 21
متن آيه :
وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ
ترجمه :
و سايه و گرماي سوزان هم يكي نيست .
توضيحات :
« الِظّلُّ » : مراد بهشت است . « الْحَرُورُ » : باد داغ و سوزان . گرماي سوزان . مراد دوزخ است .
سوره فاطر آيه 22
متن آيه :
وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاءُ وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ
ترجمه :
و مردگان و زندگان هم مساوي نمي‌باشند . خداوند هر كس را بخواهد شنوا ( و پذيراي حق و حقيقت ) مي‌گرداند ، و تو نمي‌تواني ( پند و اندرز آسماني را به دل دلمردگان فرو بري ، همان گونه كه نمي‌تواني ) مردگان آرميده در گورها را شنوا گرداني .
توضيحات :
« الأَحْيَآءُ وَ الأَمْوَاتُ » : مراد مؤمنان و كافران است ( نگا : انعام / 122 ) . « وَ مَآ أَنتَ بِمُسْمِعٍ . . . » : ( نگا : نمل / 80 و 81 ، روم / 52 ) .
سوره فاطر آيه 23
متن آيه :
إِنْ أَنتَ إِلَّا نَذِيرٌ
ترجمه :
تو تنها بيم‌دهنده‌اي و بس .
توضيحات :
« إِنْ » : حرف نفي است . « نَذِيرٌ » : ترساننده ديگران از نافرماني خدا . برحذر دارنده ديگران از خشم و عذاب الله .
سوره فاطر آيه 24
متن آيه :
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيراً وَنَذِيراً وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ
ترجمه :
ما تو را همراه ( دين ) حقّ ، به عنوان مژده دهنده ( مؤمنان به بهشت ) و بيم دهنده ( كافران به دوزخ ، به ميان مردمان ) فرستاده‌ايم . هيچ ملّتي ( از ملّتهاي پيشين ) هم نبوده است كه بيم دهنده‌اي به ميانشان فرستاده نشده باشد .
توضيحات :
« إِن مِّنْ أُمَّةٍ . . . » : ( نگا : يونس / 19 ، نحل / 36 ) . « خَلا » : رفته است ( نگا : بقره / 134 و 141 ) . آمده است ( نگا : احقاف / 21 ) . « نَذِيرٌ » : مراد رسول يا نبي ، و يا عالِم و دانشمند است ( نگا : المصحف الميسّر ، نمونه ، روح‌المعاني ) . يعني يا پيغمبري در ميان هر ملّتي برانگيخته شده است ، و يا دعوت پيغمبران و سخنان ايشان به گوش آنان رسيده است .
سوره فاطر آيه 25
متن آيه :
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالزُّبُرِ وَبِالْكِتَابِ الْمُنِيرِ
ترجمه :
اگر تو را تكذيب كنند ، ( عجيب نيست ) . زيرا كساني هم كه پيش از آنان بوده‌اند ، پيغمبران خود را كه براي ايشان دلائل روشن ( بيان كرده‌اند ) و رساله‌ها و كتابهاي آسماني روشنگر ( راه هدايت ) را آورده‌اند تكذيب نموده‌اند .
توضيحات :
« وَ إِن يُكَذِّبُوكَ . . . » : ( نگا : حجّ / 42 - 44 ) . « بِالْبَيِّنَاتِ وَ بِالزُّبُرِ وَ الْكِتابِ الْمُنِيرِ » : ( نگا : آل‌عمران / 184 ، نحل / 44 ) .
سوره فاطر آيه 26
متن آيه :
ثُمَّ أَخَذْتُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ
ترجمه :
سپس كافران را ( به گناهانشان ) گرفته‌ام ( و سخت تنبيهشان كردم ) . بنگريد كه چگونه كيفرشان داده‌ام ( و شهر و ديارشان را آئينه عبرت ديگران ساخته‌ايم ؟ ! )
توضيحات :
« نَكِيرِ » : ( نگا : حجّ / 44 ، سبأ / 45 ) .
سوره فاطر آيه 27
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُّخْتَلِفاً أَلْوَانُهَا وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٌ
ترجمه :
( اي عاقل ! ) مگر نمي‌بيني كه خداوند از آسمان آب سودمندي را مي‌باراند و با آن محصولات گوناگون و ميوه‌هاي رنگارنگ را به وجود مي‌آورد ؟ ( و مگر نمي‌بيني كه ) كوهها خطوط و جاده‌هائي است ( كه بر سطح زمين كشيده شده است . خطوط و جاده‌هائي ) كه برخيها سفيد و برخيها سرخ و بعضيها سياه پر رنگ است ، و هر يك از آنها به رنگهاي مختلفي و در طرحهاي متفاوتي ( با دست تقدير پروردگار ، بر چهره زمين ترسيم گشته ) است .
توضيحات :
« جُدَدٌ » : جمع جُدَّة ، خطها و راهها . مراد خود كوهها مي‌تواند باشد كه انگار جاده‌هائي هستند كه به صحرا كشيده‌اند ، و خطهائي هستند كه با قلم قضا بر صفحه زمين نوشته‌اند . يا اين كه چينها و لايه‌هاي كوهها و همچنين خود خطوط و نقشهاي روي صخره‌ها و سنگها است . « بِيضٌ » : جمع أَبْيَض و بَيْضاء ، سفيد رنگ . « حُمْرٌ » : جمع أَحْمَر و حَمْراء ، سرخ رنگ . « مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهَا » : ( مُخْتَلِفٌ ) صفت ( بِيضٌ و حُمْرٌ ) است ، و ( أَلْوَانُ ) فاعل ( مُخْتَلِفٌ ) است . « غَرَابِيبُ » : جمع غِرْبيب ، سياه پر رنگ . اين واژه عطف بر ( بِيضٌ و حُمْرٌ ) است . « سُودٌ » : جمع أَسْوَد و سَوْداء ، سياه . اين واژه بدل يا عطف بيان ( غَرَابِيبُ ) است ، و جنبه تأكيد و تفسير معني آن را دارد . برخي هم گفته‌اند : در كلام تقديم و تأخير است و در اصل چنين است : سُودٌ غَرَابِيبُ .
سوره فاطر آيه 28
متن آيه :
وَمِنَ النَّاسِ وَالدَّوَابِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ كَذَلِكَ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ
ترجمه :
انسانها و جنبندگان و چهارپايان نيز كاملاً داراي رنگهاي مختلفي بوده و متفاوتند . ( اين نشانه‌هاي بزرگ آفرينش ، بيش از همه توجّه خردمندان و فرزانگان را به خود جلب مي‌كند ، و اين است كه ) تنها بندگان دانا و دانشمند ، از خدا ، ترس آميخته با تعظيم دارند . قطعاً خداوند توانا و چيره ( در كار جهان آرائي است ) و بس آمرزگار ( براي بندگان توبه‌كار و اميدوار به الطاف كردگاري ) است .
توضيحات :
« مُخْتَلِفٌ » : مبتداي مؤخّر و جمله پيشين خبر آن است . « كَذلِكَ » : برخي اين واژه را به جمله قبل از خود مربوط دانسته و آن را محلاًّ منصوب و صفت مصدر محذوف ( إِخْتِلافاً ) دانسته و تقدير چنين است : مُخْتَلِفٌ إِخْتِلافاً كَائِناً كَذلِكَ . بعضي هم آن را جمله مستقلّي به حساب آورده و خبر مبتداي محذوف به شمار آورده‌اند و تقدير چنين است : أَلأمْرُ كَذلِكَ . يعني : آري مطلب چنين است كه گذشت . يادآوري : آيه‌هاي 27 و 28 صفحه تازه‌اي از كتاب بزرگ آفرينش را در برابر ديدگان انسانها مي‌گشايد ، و بيانگر اين واقعيّت است كه ماده همه اين آفريدگان يعني قلم و مركب آن يكي است و امّا نقّاش چيره‌دست ، اين همه نقش و نگار بر در و ديوار وجود پديدار كرده است . از آب بي‌رنگ صد هزاران رنگ ، و از عناصر بسيطه محدود ، اين همه موجودات كاملاً متنوّع و مختلف خلق فرموده است . « يَخْشَي » : خشيت ، ترس آميخته با تعظيم است ، و مولود سير در آفاق و انفس ، و درك گوشه‌هائي از عجائب و غرائب كائنات و راز و رمز موجودات ، و آگاهي از مسؤوليّتهائي است كه انسان در برابر خالق جهان دارد .
سوره فاطر آيه 29
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَّن تَبُورَ
ترجمه :
كساني كه كتاب خدا ( قرآن را ) مي‌خوانند ، و نماز را پا برجاي مي‌دارند ، و از چيرهائي كه بديشان داده‌ايم ، پنهان و آشكار ، بذل و بخشش مي‌نمايند ، آنان چشم اميد به تجارتي دوخته‌اند كه هرگز بي‌رونق نمي‌گردد و از ميان نمي‌رود .
توضيحات :
« يَرْجُونَ » : مي‌خواهند . اميد مي‌دارند . جمله ( يَرْجُونَ تِجَارَةًَ . . . ) خبر ( إِنَّ ) است . « لَن تَبُورَ » : هرگز تباه و نابود نمي‌گردد . يعني بي‌رونقي و زيانمندي و از ميان رفتن ندارد . چرا كه معامله با خدا پيوسته سودمند است و زيان و ضرر نمي‌بيند ( نگا : صف / 10 - 13 ) .
سوره فاطر آيه 30
متن آيه :
لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ
ترجمه :
( آنان قرآن را تلاوت مي‌كنند ، و نماز را مي‌خوانند ، و بذل و بخشش مي‌كنند ) تا خداوند اجرشان را به تمام و كمال بدهد ، و از فضل خود بر پاداششان بيفزايد . چرا كه خدا آمرزگار و سپاسگزار است ( و بديهايشان را مي‌بخشايد ، و از خوبيهايشان سپاسگزاري مي‌فرمايد ، و مواهبي بديشان عطاء مي‌نمايد كه به انديشه و تصوّر در نمي‌آيد ) .
توضيحات :
« لِيُوَفِّيَهُمْ » : متعلّق به ( يَتْلُونَ كِتابَ . . . ) ، يا به ( لَن تَبُورَ ) است . در صورت اوّل معني آن گذشت . در صورت دوم معني چنين است : تجارت آنان هرگز زيان نمي‌بيند و نابود نمي‌گردد ، چرا كه پاداش دهنده ايشان خدا است .
سوره فاطر آيه 31
متن آيه :
وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ إِنَّ اللَّهَ بِعِبَادِهِ لَخَبِيرٌ بَصِيرٌ
ترجمه :
آنچه از كتاب ( قرآن ) به تو پيام داده‌ايم ، حقّ است ، و تصديق كننده كتابهاي آسماني پيش از خود است . قطعاً خداوند از ( اوضاع ) بندگان خود كاملاً آگاه ( و به احوالشان ) بينا است .
توضيحات :
« مُصَدِّقاً . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 3 و 50 ، مائده / 48 ) .
سوره فاطر آيه 32
متن آيه :
ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ
ترجمه :
( ما كتابهاي پيشين را براي ملّتهاي گذشته فرستاديم و ) سپس كتاب ( قرآن ) را به بندگان برگزيده خود ( يعني امت محمّدي ) عطاء كرديم . برخي از آنان به خويشتن ستم مي‌كنند ، و گروهي از ايشان ميانه‌روند ، و دسته‌اي از ايشان در پرتو توفيقات الهي در انجام نيكيها پيشتازند . اين ( سبقت در خيرات ) واقعاً فضيلت بزرگي است .
توضيحات :
« ثُمَّ » : بعد از فرستادن كتابهاي آسماني پيشين . « أَوْرَثْنَا . . . » : ( نگا : اعراف / 137 ) . « مُقْتَصِدٌ » : ميانه‌رو ( نگا : لقمان / 32 ) . « سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ » : سبقت گيرنده بر ديگران در انجام نيكيها . سبقت گيرنده بر ديگران به سبب كارهاي نيك . « إِذْن » : توفيق ( نگا : بقره / 251 ، انفال / 66 ) . « ذلِكَ » : به ارث رساندن قرآن به بندگان برگزيده . انتخاب امت محمّدي . سبقت در خيرات .
سوره فاطر آيه 33
متن آيه :
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤاً وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ
ترجمه :
( پاداش پيشگامان در نيكيها ) باغهاي اقامتي است كه بدانها داخل مي‌شوند ، و در آنجاها با دستبندهاي طلا و مرواريد آراسته و پيراسته مي‌گردند ، و جامه‌هايشان در آنجاها ابريشمين است .
توضيحات :
« جَنَّاتُ » : بدل از ( الْفَضْلُ الْكَبِيرُ ) يا خبر مبتداي محذوف است : جَزَآئُهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ . يا اين كه مبتداي مؤخّر و خبر مقدم آن محذوف است : لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ . « عَدْنٍ » : اقامت گزيدن و ماندن ( نگا : توبه / 72 ، رعد / 23 ) . « يُحَلَّوْنَ . . . » : ( نگا : كهف / 31 ، حجّ / 23 ) .
سوره فاطر آيه 34
متن آيه :
وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ
ترجمه :
و خواهند گفت : سپاس خداوندي را سزا است كه غم و اندوه را از ما زدود . بي‌گمان پروردگار ما آمرزنده ( گناهان بندگان و ) سپاسگزار ( كارهاي نيك ايشان ) است .
توضيحات :
« أَذْهَبَ » : از ميان برد . برطرف ساخت . « الْحَزَنَ » : غم و اندوه ( نگا : توبه / 92 ، قصص / 8 ) .
سوره فاطر آيه 35
متن آيه :
الَّذِي أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ مِن فَضْلِهِ لَا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَلَا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ
ترجمه :
خداوندي كه در پرتو فضل و لطف خويش ، ما را در سراي اقامت و ماندگاري جاي داد . در آن هيچ گونه رنج و مشقّت جسماني و هيچ گونه ناتواني و واماندگي روحاني به ما دست نمي‌دهد .
توضيحات :
« نَصَبٌ » : رنج و مشقّت . خستگي . « لُغُوبٌ » : درماندگي ناشي از خستگي ، و ناتواني حاصل از رنج و مشقّت . برخي ( نَصَبٌ ) را خستگي جسمي ، و ( لُغُوب ) را خستگي روحي دانسته‌اند . « الْمُقامَةِ » : مصدر ميمي و به معني اقامت است .
سوره فاطر آيه 36
متن آيه :
وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نَارُ جَهَنَّمَ لَا يُقْضَى عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُم مِّنْ عَذَابِهَا كَذَلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ
ترجمه :
كساني كه كفر پيشه‌اند ، آتش دوزخ براي آنان است . هرگز فرمان مرگ ايشان صادر نمي‌شود تا بميرند ( و راحت شوند ) . و هرگز عذاب دوزخ براي ايشان تخفيف داده نمي‌شود ( تا مدّتي بيارامند ) . ما هر كافر لجوج در كفر را اين چنين كيفر و سزا مي‌دهيم .
توضيحات :
« لا يُقْضي عَلَيْهِمْ » : درباره ايشان حكم مرگ دوباره صادر نمي‌شود . « كَفُورٍ » : صيغه مبالغه كافر است . يعني مبالغه كننده در كفر . بسيار ناسپاس و كفران كننده نعمت .
سوره فاطر آيه 37
متن آيه :
وَهُمْ يَصْطَرِخُونَ فِيهَا رَبَّنَا أَخْرِجْنَا نَعْمَلْ صَالِحاً غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ أَوَلَمْ نُعَمِّرْكُم مَّا يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَن تَذَكَّرَ وَجَاءكُمُ النَّذِيرُ فَذُوقُوا فَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ
ترجمه :
آنان در دوزخ فرياد برمي‌آورند : پروردگارا ! بيرونمان بياور تا كارهاي شايسته‌اي انجام دهيم كه جداي از كارهائي باشد كه قبلاً مي‌كرديم . ( بديشان خواهيم گفت : ) آيا بدان اندازه به شما عمر نداديم كه در آن هر كس بخواهد بيدار و هوشيار شود ، كافي و بسنده باشد ؟ و آيا بيم دهنده ( الهي ، اعم از پيغمبران و علماء اديان ، براي ابلاغ آئين آسماني ) به پيش شما نيامد ؟ ( ما كه همه وسائل نجات را در اختيارتان گذاشتيم و راه رستگاري را به شما نموديم ، ولي خودتان از آن بهره نگرفتيد و فرصت را از دست داديد ) پس بچشيد . اصلاً براي ستمگران يار و ياوري نيست .
توضيحات :
« يَصْطَرِخُونَ » : نعره‌زنان كمك مي‌طلبند . فرياد برمي‌آورند . « مَا » : مدّت زماني كه . « مَنْ » : فاعل ( يَتَذَكَّرُ ) است .
سوره فاطر آيه 38
متن آيه :
إِنَّ اللَّهَ عَالِمُ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
خداوند داننده غيب آسمانها و زمين است و مسلّماً از چيرهائي كه در درون دلها است كاملاً آگاه است .
توضيحات :
« إِنَّهُ عَلِيمُ . . . » : مراد اين است كه خدا كه آگاه از همه چيز است مي‌داند كه اگر دوزخيان به دنيا برگردند ، دوباره همان اعمال گذشته را ادامه مي‌دهند ( نگا : انعام / 28 ) .
سوره فاطر آيه 39
متن آيه :
هُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ فِي الْأَرْضِ فَمَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَلَا يَزِيدُ الْكَافِرِينَ كُفْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِلَّا مَقْتاً وَلَا يَزِيدُ الْكَافِرِينَ كُفْرُهُمْ إِلَّا خَسَاراً
ترجمه :
خدا كسي است كه شما را جانشين ( گذشتگان ) روي زمين كرده است . هر كس ( از شما ) كافر گردد ، به زيان خود كافر مي‌گردد ، و كفر كافران در پيشگاه خدا جز بر خشم نمي‌افزايد ، و جز زيان چيزي نصيب كافران نمي‌نمايد .
توضيحات :
« خَلآئِفَ » : جانشينان . مراد جانشين و جايگزين پيشينيان است ( نگا : انعام / 165 ، يونس / 14 و 73 ) . « مَقْتاً » : خشم و غضب ( نگا : نساء / 22 ) .
سوره فاطر آيه 40
متن آيه :
قُلْ أَرَأَيْتُمْ شُرَكَاءكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَيْنَاهُمْ كِتَاباً فَهُمْ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن يَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضاً إِلَّا غُرُوراً
ترجمه :
بگو : آيا درباره انبازهاي خود كه علاوه از خدا آنها را هم به فرياد مي‌خوانيد ، خوب دقّت كرده‌ايد ؟ نشانم دهيد آنها كدام چيز زمين را آفريده‌اند ؟ و يا در آفرينش ( كدام چيز ) آسمانها مشاركت داشته‌اند ؟ يا شايد كتاب ( آسماني ) در اختيار مشركان گذارده‌ايم و ايشان حجّت روشني از آن ( بر كار شرك و بت‌پرستي خود ) دارند ؟ ! ( اصلاً ايشان دليل عقلي و دليل نقلي ندارند ) و بلكه ستمگران جز وعده‌هاي دروغ به يكديگر نمي‌دهند ( و فقط همديگر را گول مي‌زنند ) .
توضيحات :
« أَرَأَيْتُمْ ؟ » : آيا ديده‌ايد ؟ به من بگوئيد . مراد دقّت كافي درباره معبودهاي دروغين است . خدا در اين بخش از ايشان دليل عقلي مي‌طلبد . « أَرُونِي » : به من نشان دهيد . بدل اشتمال ( أَرَأَيْتُمْ ) است . « شِرْكٌ » : مشاركت ( نگا : سبأ / 22 ) . « ءَاتَيْنَاهُمْ » : ضمير ( هُمْ ) بهتر است به صورت التفات ، به مشركان برگردد . « أَمْ ءَاتَيْنَاهُمْ كِتَاباً » : مراد دليل نقلي‌است . « غُرُوراً » : ( نگا : نساء / 120 ، اسراء / 64 ، احزاب / 12 ) . « قُلْ أَرَأَيْتُمْ . . . مَاذَا خَلَقُوا » : اين بخش آيه ، دو معني دارد . يكي در بالا گذشت ، و ديگري چنين است : به من بگوئيد : انبازهائي را كه علاوه از خدا آنها را هم به فرياد مي‌خوانيد و پرستش مي‌نمائيد ، آنها چه چيز را در زمين يا در آسمانها آفريده‌اند ؟
سوره فاطر آيه 41
متن آيه :
إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا وَلَئِن زَالَتَا إِنْ أَمْسَكَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ إِنَّهُ كَانَ حَلِيماً غَفُوراً
ترجمه :
خداوند آسمانها و زمين را نگاهداري مي‌كند و نمي‌گذارد ( از مسير خود ) خارج و نابود شوند . هر گاه ( هم بخواهند از مسير خود ) خارج و نابود شوند ، جز خدا هيچ كس نمي‌تواند آنها را ( در مسير خود ) نگاه و محفوظ دارد . خداوند شكيبا است ( و در مجازات تعجيل روا نمي‌دارد ) و آمرزنده است ( و توبه بزهكاران را مي‌بخشايد ) .
توضيحات :
« يُمْسِكُ » : حفظ مي‌كند . نگاه مي‌دارد . « أَن تَزُولا » : نابود بشوند ، و يا كنار بروند . از مصدر زوال ، به معني نابود شدن ، يا از مدار خود منحرف شدن . « إِنْ أَمْسَكَهُمَا » : حرف ( إِنْ ) نافيه است . « مِن بَعْدِهِ » : غير او . بجز او .
سوره فاطر آيه 42
متن آيه :
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءهُمْ نَذِيرٌ لَّيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءهُمْ نَذِيرٌ مَّا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُوراً
ترجمه :
آنان ( يعني كفّار مكّه ) مؤكّدانه به خدا قسم مي‌خوردند كه اگر پيغمبري به ميان ايشان بيايد ، راهياب‌ترين ملّتها خواهند بود ( و در پذيرش دين او ، بر همگان پيشي خواهند گرفت ) . امّا هنگامي كه پيغمبري ( از خودشان برانگيخته شد و ) به ميانشان آمد ، ( بعثت او ) جز گريز و بيزاري ( از حق ) چيزي بر آنان نيفزود .
توضيحات :
« أَقْسَمُوا بِاللهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِم » : ( نگا : مائده / 53 ، انعام / 109 ، نحل / 38 ، نور / 53 ) . « إِحْدَي الأُمَمِ » : ملّت يگانه‌اي در ميان همه ملّتها . واژه ( إحْدَي ) به معني ( جَميع ) و ( هر ) است . جنبه عموم و تعظيم را دارد . مراد يگانه و پيشگام است . « نُفُوراً » : گريز . بيداري ( نگا : اسراء / 41 و 46 ) .
سوره فاطر آيه 43
متن آيه :
اسْتِكْبَاراً فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً
ترجمه :
( گريزشان از حق ) به خاطر استكبار در زمين و حيله‌گريهاي زشت است ، و حيله‌گريهاي زشت جز دامنگير حيله‌گران نمي‌گردد . آيا آنان انتظار دارند سرنوشتي جز سرنوشت پيشينيان را داشته باشند ؟ ! هرگز دگرگوني و تبديلي در شيوه رفتار خدا ( در معامله با ملّتها ) نخواهي يافت ، و هرگز نخواهي ديد كه روش خدا تغيير مسير و جهت دهد .
توضيحات :
« إِسْتِكْبَاراً » : عظمت فروشي . خود بزرگ بيني . خود را بزرگتر از آن ديدن كه حق را پذيرفتن ( نگا : بقره / 34 ، نساء / 172 ، اعراف / 48 و 206 ) . مفعول له است . « مَكْرَ » : عطف بر ( إِسْتِكْبَاراً ) است . « لا يَحِيقُ » : گريبانگير نمي‌گردد . نمي‌رسد ( نگا : انعام / 10 ، هود / 8 ، نحل / 34 ) . « فَهَلْ يَنظُرُونَ » : آيا انتظار دارند ؟ ( نگا : بقره / 210 ، انعام / 158 ، اعراف / 53 ، نحل / 33 ) . « سُنَّةَ » : طريقه . شيوه . خطّ سير ( نگا : انفال / 38 ، اسراء / 77 ) . « تَحْوِيلاً » : تغيير جهت . دگرگوني ( نگا : اسراء / 56 و 77 ) .
سوره فاطر آيه 44
متن آيه :
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيماً قَدِيراً
ترجمه :
آيا در زمين به گشت و گذار نمي‌پردازند تا ببينند فرجام كار پيشينيان به كجا كشيده است ، در حالي كه آنان از اينان قدرت و قوت بيشتري داشته‌اند ؟ هيچ چيزي چه در آسمانها و چه در زمين خدا را درمانده و ناتوان نخواهد كرد . چرا كه او بسيار فرزانه و خيلي قدرتمند است .
توضيحات :
« أَوَلَمْ يَسِيرُوا . . . » : ( نگا : يوسف / 109 ، روم / 9 ) . « مِن شَيْءٍ » : هيچ چيزي . حرف ( مِنْ ) زائد و براي استغراق است ، و ( شَيْءٍ ) فاعل است .
سوره فاطر آيه 45
متن آيه :
وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيراً
ترجمه :
هر گاه خداوند مردمان را در برابر كارهائي كه مي‌كنند ( فوراً و بدون كمترين مهلتي براي اصلاح و تجديد نظر و خودسازي ) به كيفر برساند ، انساني را بر روي زمين باقي نخواهد گذاشت . وليكن خداوند ( به لطف و كرم خود ، كيفر ) ايشان را تا سررسيد زمان معيّني ( كه قيامت است ) به تأخير مي‌اندازد . وقتي كه مدّت مشخّصه ايشان فرا رسيد ، خداوند بندگان خود را ديده است ( و از گفتار و كردار و پندار ايشان باخبر بوده است ، لذا چنان كه بايد پاداش و پادافره آنان را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« وَ لَوْ يُؤَاخِذُ اللهُ النَّاسَ . . . » : ( نگا : نحل / 61 ) . « دَآبَّةٍ » : جنبنده . مراد انسان است ( نگا : انفال / 22 و 55 ) . « أَجَلٍ مُّسَمّيً » : مدّت معيّن . مراد روز قيامت است . « فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمْ » : وقتي كه قيامت ايشان فرا رسيد . برخي گفته‌اند : مراد از ( أَجَلٍ مُّسَمّيً ) و ( أَجَلُهُمْ ) زمان محدود عمر و سررسيد معلوم مدّت زندگاني هر كسي است كه با مرگ او فرا مي‌رسد ( نگا : انعام / 93 ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها