تفسير نور:
سوره روم آيه 1
متن آيه :
الم
ترجمه :
الف . لام . ميم .
توضيحات :
« الم » : ( نگا : بقره / 1 ) .
سوره روم آيه 2
متن آيه :
غُلِبَتِ الرُّومُ
ترجمه :
روميان ( از ايرانيان ) شكست خورده‌اند .
توضيحات :
« الرُّومُ » : ملّت روم كه مسيحي بودند و شاه ايشان در عصر نبوّت هرقل نام داشت .
سوره روم آيه 3
متن آيه :
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ
ترجمه :
( اين شكست ) در نزديكترين سرزمين ( به سرزمين عرب كه نواحي شام است ، رخ داده است ) و ايشان پس از شكستشان پيروز خواهند شد .
توضيحات :
« أَدْنيَ الأرْضِ » : در نزديكترين سرزمين نسبت به مكّه . « غَلَبِهِمْ » : غلب به معني مغلوبيّت و شكست است . مصدر به مفعول خود ، يعني ( هم ) اضافه شده است .
سوره روم آيه 4
متن آيه :
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
در مدّت چند سالي . همه چيز در دست خدا و به فرمان او است ، چه قبل ( كه روميان شكست خورده‌اند ) و چه بعد ( كه آنان پيروز مي‌گردند . ضعف و قدرت و شكست و پيروزي و غيره آزمون خداوندي است ) . در آن روز ( كه روميان پيروز مي‌گردند ) مؤمنان شادمان مي‌شوند .
توضيحات :
« بِضْعِ » : چند . اند . مدّتي ميان 3 و 9 . « الأمْرُ » : فرمان . كار . « مِن قَبْلُ وَ مِن بَعْدُ » : پيش و پس . مراد همه وقت و همه آن است . چرا كه زمانها عبارتند از : ماضي و حال و مستقبل . به عبارت ديگر : پيش و اكنون و آينده . « يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ » : مراد اين است كه اگر امروز شكست روميان مسيحي باعث خوشحالي مشركان مكّه شده است ، در آن روز كه روميان بر زرتشتيان پيروز مي‌شوند ، موجب شادماني مؤمنان مي‌گردد . چرا كه مسيحيان و مسلمانان هر دو پيرو مكتب آسمانيند .
سوره روم آيه 5
متن آيه :
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ
ترجمه :
( آري ! خوشحال مي‌شوند ) از ياري خدا . خدا هر كسي را كه بخواهد ياري مي‌دهد ، و او بس چيره ( بر دشمنان خود ) و بسيار مهربان ( در حق دوستان خويش ) است .
توضيحات :
« بِنَصْرِاللهِ » : متعلّق به ( يَفْرَحُ ) است .
سوره روم آيه 6
متن آيه :
وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
ترجمه :
اين وعدّه‌اي است كه خدا داده است ، و خداوند هرگز در وعده‌اش خلاف نخواهد كرد ، وليكن بيشتر مردم ( كه كافران و مشركان و منافقانند ، اين را ) نمي‌دانند .
توضيحات :
« وَعْدَاللهِ » : واژه ( وَعْدَ ) مفعول مطلق تأكيدي فعل محذوفي است و تقدير چنين است : وَعَداللهُ ذلِكَ وَعْداً . مصدر به فاعل خود اضافه شده است . « أَكْثَرَ النَّاسِ » : مراد كافران و مشركان و منافقانند كه چون خدا را به درستي نشناخته‌اند ، به وعده‌هاي الهي باور ندارند .
سوره روم آيه 7
متن آيه :
يَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ
ترجمه :
( اين اكثريّت كوتاه‌بين ) تنها ظاهر و نمادي از زندگي دنيا را مي‌دانند ، و ايشان از آخرت كاملاً بي‌خبرند .
توضيحات :
« ظَاهِراً مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا » : مراد اين است كه شناخت آنان درباره جهان سطحي و اندك است و برداشت ايشان از زندگي ، مجموعه‌اي از خور و خواب و سرگرميها و لذّات زودگذر است ، و نمي‌دانند كه دنيا پل آخرت ، و مرحله مقدّماتي براي زندگي جاويدان و گسترده و نامحدود آن جهاني است .
سوره روم آيه 8
متن آيه :
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيراً مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاء رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ
ترجمه :
آيا با خود نمي‌انديشند كه خداوند آسمانها و زمين و چيزهائي را كه در ميان آن دو است ، جز به حق و براي مدّت زمان معيّني نيافريده است ؟ ( بلي ! آفرينش كائنات براي حكمت عاليّه است و پايان مشخّصي دارد ، و هر كس آن درود عاقبت كار كه كشت ) . بسياري از مردم به ملاقات با خدا ( در روز قيامت ، براي حساب و كتاب و سزا و جزا ) باور ندارند .
توضيحات :
« أوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ ؟ » : آيا با خود نمي‌انديشند ؟ آيا درباره خود نمي‌انديشند تا ببينند چه كرده‌اند و چه مي‌كنند و سرنوشت ايشان به كجا مي‌انجامد ؟ « فِي أَنفُسِهِمْ » : برخي گفته‌اند : مراد از اين قيد ، انديشيدن درباره اسرار وجود انسان ، يا عالم صغير است ( نگا : روح‌المعاني ، الكبير ) . بسياري هم معتقدند كه منظور اين است انسانها در درون جان و از طريق عقل و وجدان ، درباره آسمانها و زمين و اشياء ميان آنها بينديشند . « بِالْحَقِّ » : به حق نه باطل . براي حكمت عاليّه نه بازي و شوخي ( نگا : انبياء / 16 ) . « أَجَلٍ مُّسَمّيً » : مدّت محدود و معيّن . واژه ( أَجَلٍ ) عطف بر ( الْحَقِّ ) است .
سوره روم آيه 9
متن آيه :
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
ترجمه :
آيا در زمين به گشت و گذار نپرداخته‌اند تا بنگرند كه سرانجام كار مردمان پيش از ايشان به كجا كشيده است ؟ آن كساني كه از ايشان نيروي بيشتري داشته‌اند ، و زمين را بهتر كاويده و زير و رو كرده‌اند ( تا آب و مواد معدني را استخراج ، و درختان و گياهان را در آن كشت و زرع كنند ، ) و زمين را بيش از ايشان آباد كرده‌اند و در عمران آن كوشيده‌اند ، و پيغمبرانشان معجزه‌ها بديشان نموده‌اند ( و دلائل روشني را بر صحّت رسالت خود ارائه داده‌اند ، امّا به جاي تسليم فرمان خدا شدن ، علم طغيان و كفران برافراشته‌اند و راه كشتن پيغمبران در پيش گرفته‌اند و عاقبت به مجازات دردناك خود گرفتار آمده‌اند ) و خدا بديشان ستم نكرده است ، وليكن خودشان ( با انجام كفر و معاصي ) به خويشتن ستم نموده‌اند .
توضيحات :
« كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً » : از كفّار مكّه نيروي بيشتري داشته‌اند ( نگا : غافر / 82 ) . « أَثَارُوا » : كاويده‌اند . شخم زده‌اند . زير و رو كرده‌اند . مفهوم آن شامل كشت و زرع ، و كندن چاه و قنات و نهر ، و استخراج معادن و فلزات مي‌گردد . « عَمَرُوهَا » : آن را عمران و آبادان كرده‌اند ، با كشت و زرع و ساختمان . « الْبَيِّنَاتِ » : معجزات . دلائل روشن و براهين واضح . « فَمَا كَانَ اللهُ لِيَظْلِمَ » : اين بخش بيانگر آن است كه آنان مرتكب ظلم و ستم شده‌اند ( نگا : غافر / 21 ، فصّلت / 15 و 16 ) .
سوره روم آيه 10
متن آيه :
ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُون
ترجمه :
سپس عاقبت كار كساني كه مرتكب كارهاي بسيار زشت مي‌شدند ، بدانجا كشيد كه آيات خدا را هم تكذيب مي‌كردند و آنها را به باد تمسخر مي‌گرفتند .
توضيحات :
« السُّوأي » : مونث ( أَسْوَأ ) است كه اسم تفضيل است . يعني كارهاي بسيار زشت و پلشت . اين واژه مفعول به ( أَسَآءُوا ) است . اگر ( السُّوأي ) را اسم ( كانَ ) بدانيم ، معني آيه چنين مي‌شود : عاقبت كار كساني كه اعمال بد انجام مي‌دادند ، بدترين سرنوشت شد ، و اين هم بدان علّت بود كه آيات خدا را تكذيب و آنها را تمسخر مي‌كردند .
سوره روم آيه 11
متن آيه :
اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
خداوند آفرينش ( انسان ) را مي‌آغازد ، سپس او را ( مي‌ميراند و وي را به حيات ) دوباره برمي‌گرداند . آن گاه به سوي خدا بازگردانده مي‌شويد .
توضيحات :
« يَبْدَءُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ » : ( نگا : عنكبوت / 19 ) .
سوره روم آيه 12
متن آيه :
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ
ترجمه :
آن روز كه قيامت برپا مي‌شود ، بزهكاران بهت زده و نااميد و سرگردان مي‌گردند .
توضيحات :
« يُبْلِسُ » : غمزده و نااميد از نجات و مأيوس از هر چيز و بهت زده مي‌شوند ( نگا : انعام / 44 ، مؤمنون / 77 ، زخرف / 75 ، روم / 49 ) .
سوره روم آيه 13
متن آيه :
وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاء وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ
ترجمه :
و از انبازهائي كه براي خداي خود گمان مي‌بردند ، ميانجيگراني نخواهند داشت . انبازهائي كه ( در دنيا ) به سبب اعتقاد بدانها كافر شده بودند .
توضيحات :
« كَانُوا بِشُرَكَآئِهِمْ كَافِرِينَ » : آنان در دنيا به سبب اعتقاد به انبازهائي براي خداي خود كافر شده بودند . آنان در آخرت از انبازهائي كه براي خداي خود گمان مي‌بردند بيزاري مي‌جويند و منكر ( الوهيّت و شركت ) آنها خواهند شد .
سوره روم آيه 14
متن آيه :
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ
ترجمه :
روزي كه قيامت برپا مي‌شود ، مردم از همديگر جدا مي‌گردند ( و هر گروهي سرنوشت جداگانه‌اي براي خود در جهان ابدي خواهد داشت و حال و وضع كافران ، جداي از حال و وضع مؤمنان خواهد بود ) .
توضيحات :
« يَتَفَرَّقُونَ » : مراد از تفرق ، جدا شدن صف مؤمنان از صف كافران است كه دسته‌اي به بهشت و گروهي به دوزخ مي‌روند و هر يك سرنوشت ابدي خود را مي‌آغازد .
سوره روم آيه 15
متن آيه :
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ
ترجمه :
گروهي كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند ، آنان در باغ بهشت مالامال از شادي و سرور مي‌گردند ( و آثار شادماني در سراپاي ايشان هويدا و پيدا است ) .
توضيحات :
« رَوْضَةٍ » : باغ پر آب و درخت و خرم و سرسبز . مراد بهشت است . « يُحْبَرُونَ » : مسرور مي‌گردند . از مصدر ( حُبور ) به معني سُرور ، يعني خدا سراپاي وجودشان را از سرور و شادي مالامال مي‌فرمايد ، به گونه‌اي كه آثار خوشحالي و شادماني در چهره و سيمايشان هويدا و نمايان مي‌گردد ( نگا : زخرف / 70 ) .
سوره روم آيه 16
متن آيه :
وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاء الْآخِرَةِ فَأُوْلَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ
ترجمه :
و امّا كساني كه كافر بوده‌اند و آيات ما را تكذيب كرده‌اند و به فرا رسيدن قيامت ايمان نداشته‌اند ، آنان به عذاب دوزخ گرفتار مي‌گردند .
توضيحات :
« مُحْضَرُونَ » : احضار شدگان . آمادگان و حاضران ( نگا : قصص / 61 ) .
سوره روم آيه 17
متن آيه :
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ
ترجمه :
پس به تنزيه خدا ( از هر عيب و نقصي و چيزهائي كه لايق جلال و كمال او نيست ) سحرگاهان و شامگاهان ( و همه اوقات و اَوان ) بپردازيد .
توضيحات :
« سُبْحانَ اللهِ . . . » : مصدر است و معني امر دارد . خداوند بندگان خود را رهنمود مي‌فرمايد به اين كه او را منزّه و بري بدانند از همه صفات نقصي كه سزاوار خدا نيست ، و وي را در همه اوقات به ويژه در دو وقت سحرگاهان و شامگاهان به پاكي بستايند . اگر ( سُبْحانَ ) معني امري از آن گرفته نشود ، معني آيه چنين است : در بامدادان و شامگاهانتان تسبيح و تقديس ، زيبنده خدا است و بس .
سوره روم آيه 18
متن آيه :
وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيّاً وَحِينَ تُظْهِرُونَ
ترجمه :
در آسمانها و زمين ( و در همه اوقات ، به ويژه ) عصرگاهان و زماني كه به دم ظهر رسيده‌ايد ، خداي را حمد و ستايش كنيد .
توضيحات :
« الْحَمْدُ » : معني امر دارد . يعني : إِحْمَدُوا . . . ( سُبْحانَ ) و ( الْحَمْدُ ) در اين دو آيه مي‌توانند امري هم به حساب نيايند . « فِي السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ » : مراد از سوي ساكنان عالم افلاكي و بندگان كره خاكي است . اين آيات اوقات پنجگانه نماز را در خود جمع كرده‌اند . بدين ترتيب : « حِينَ تُمْسُونَ » : شامل مغرب و عشاء است كه خيلي به هم نزديك هستند . « حِينَ تُصْبِحُونَ » : نماز صبح را شامل است . « عَشِيّاً » : بيانگر نماز عصر است . « حِينَ تُظْهِرُونَ » : نماز ظهر . اگر معني امري از ( الْحَمْد ) منظور نظر نباشد ، مفهوم آيه چنين است : حمد و ستايش ( ساكنان عالم افلاكي و بندگان كره خاكي ) در آسمانها و زمين ( در همه وقت و حين ، به ويژه ) عصرگاهان و زماني كه به وقت ظهر مي‌رسيد ، سزاوار و زيبنده خدا است .
سوره روم آيه 19
متن آيه :
يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِكَ تُخْرَجُونَ
ترجمه :
خداوند همواره زنده را از مرده ، و مرده را از زنده مي‌آفريند ، و زمين موات را حيات مي‌بخشد ، و همين گونه ( سهل و ساده ، به سادگي آفرينش مكرّر و هميشگي حيات از ممات ، شما آفرينش دوباره مي‌يابيد و از گورها ) بيرون آورده مي‌شويد ( و رستاخيز برپا مي‌گردد ) .
توضيحات :
« يُخْرِجُ » : بيرون مي‌آورد . مراد از بيرون آوردن ، آفريدن است . « يُخْرِجُ الْحَيَّ مِن . . . » : موجودات مرده دائماً جزو اندام موجودات زنده مي‌شوند ، و چرخه حيات و ممات و تبديل بي‌جان به جاندار و برعكس ادامه دارد ( نگا : آل‌عمران / 27 ، انعام / 95 ) .
سوره روم آيه 20
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُونَ
ترجمه :
يكي از نشانه‌هاي ( دالّ بر عظمت و قدرت ) خدا اين است كه ( نياي ) شما را از خاك آفريد و سپس شما انسانها ( به مرور زمان زياد شديد و در روي زمين براي تلاش در پي معاش ) پراكنده گشتيد .
توضيحات :
« خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ » : ( نگا : حجّ / 5 ، كهف / 37 ) . آفرينش انسان از خاك ، ممكن است اشاره به آفرينش نخستين انسان ، يعني آدم باشد ، يا آفرينش همه انسانها از خاك . چرا كه موادّ غذائي تشكيل دهنده وجود انسان در اصل از خاك است . « إِذَا » : اين واژه معمولاً براي زمان ناگهاني به كار مي‌رود ، ولي گاهي همچون اينجا براي تراخي و تدريج است ( نگا : روح‌المعاني ) . « تَنتَشِرُونَ » : پخش مي‌گرديد . اشاره به فراوان شدن و براي كسب و كار و بقا و ادامه حيات در زمين پراكندن است .
سوره روم آيه 21
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
ترجمه :
و يكي از نشانه‌هاي ( دالّ بر قدرت و عظمت ) خدا اين است كه از جنس خودتان همسراني را براي شما آفريد تا در كنار آنان ( در پرتو جاذبه و كشش قلبي ) بياراميد ، و در ميان شما و ايشان مهر و محبّت انداخت ( و هر يك را شيفته و دلباخته ديگري ساخت ، تا با آرامش و آسايش ، مايه شكوفائي و پرورش شخصيّت همديگر شويد ، و پيوند زندگي انسانها و تعادل جسماني و روحاني آنها برقرار و محفوظ باشد ) . مسلّماً در اين ( امور ) نشانه‌ها و دلائلي ( بر عظمت و قدرت خدا ) است براي افرادي كه ( درباره پديده‌هاي جهان و آفريده‌هاي يزدان ) مي‌انديشند .
توضيحات :
« خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ » : از جنس خودتان برايتان همسراني بيافريد . يعني آدميزادگان را در دو نوع زن و مرد خلق و هر يك را مكمّل ديگري كرد ( نگا : نحل / 72 ) .
سوره روم آيه 22
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ
ترجمه :
و از زمره نشانه‌هاي ( دالّ بر قدرت و عظمت ) خدا آفرينش آسمانها و زمين و مختلف بودن زبانها و رنگهاي شما است . بي‌گمان در اين ( آفرينش كواكب فراوان جهان كه با نظم و نظام شگفت‌آور گردانند ، و در اين تنوّع خلقت ) دلائلي است براي فرزانگان و دانشوران .
توضيحات :
« خَلْقُ » : آفرينش . آفريده‌ها . « إِخْتِلافُ » : تفاوت . فرق . « إِخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ » : اختلاف زبانها و دگرگونيهاي صداهايتان كه به وسيله گوش تشخيص داده مي‌شود « إِخْتِلافُ . . . أَلْوَانِكُمْ » : اختلاف رنگها و دگرگوني شكل و سيما و قيافه مراد است كه به وسيله چشم تشخيص داده مي‌شود .
سوره روم آيه 23
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ
ترجمه :
و از نشانه‌هاي ( قدرت و عظمت ) خدا ، خواب شما در شب و روز است ، و تلاش و كوششتان براي ( كسب و كار و ) بهره‌مندي از فضل خدا . قطعاً در اين ( امور ، يعني مسأله خواب ، و تلاش در پي معاش ) دلائلي است براي كساني كه گوش شنوا داشته باشند ( و حقيقت را بپذيرند ) .
توضيحات :
« مَنَامُكُمْ » : خوابيدن و خفتن شما . پديده ( خواب ) نموداري از نظام حكيمانه خدا است و دنياي خواب هنوز براي انسانها ناشناخته و راز سر به مُهري است . « إِبْتَغَآءُ » : طلبيدن . جستجو كردن . « يَسْمَعُونَ » : مي‌شنوند و مي‌پذيرند . گوش شنوا و حق‌پذيري دارند .
سوره روم آيه 24
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
ترجمه :
و از زمره نشانه‌هاي ( دالّ بر قدرت و عظمت ) خدا ، يكي اين است كه خدا برق را كه هم باعث ترس است و هم مايه اميد ، به شما مي‌نماياند ، و از آسمان آب مهمّي را مي‌باراند ، و زمين را بعد از مرگش ، ( يعني خشك و سوزان بودن ) به وسيله آن آب زنده ( و سرسبز ) مي‌گرداند . بي‌گمان در اين ( درخشش آذرخش آسمان و نزول باران و آبياري زمين و سرسبز شدن آن ) دلائلي است براي فهميدگان و خردمندان .
توضيحات :
« يُرِيكُمُ الْبَرْقَ » : ( نگا : رعد / 12 ) .
سوره روم آيه 25
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ
ترجمه :
و از جمله دلائل و نشانه‌هاي ( كمال قدرت و نهايت عظمت ) خدا يكي هم اين است كه آسمان و زمين ( بدين ساختار استوار و صورت زيبا ) ساخته و پرداخته او و به فرمان وي برپا است . بعدها وقتي ( كه بخواهد مردمان را مي‌ميراند ، و اين نظم و نظام را خراب مي‌گرداند ، و براي زنده شدن ) شما را از زمين با ندائي فرا مي‌خواند و شما فوراً ( مطيعانه و شتابان از زمين ) بيرون مي‌آئيد .
توضيحات :
« تَقُومَ » : پابرجا و استوار مي‌گردد . « بِأَمْرِهِ » : به فرمان او ( نگا : حجّ / 65 ) . با ساخت و كاركرد او . « دَعَاكُمْ » : شما را فرا خواند . مراد فرا خواندن با نفخ صور به هنگام رستاخيز است ( نگا : زمر / 68 ) . « مِنَ الأرْضِ » : از زمين . مراد اين است كه بعد از نهايت جهان و گذشت ازمنه‌اي بر آن ، شما را كه در دل زمين جاي داريد فرا مي‌خواند و حاضرتان مي‌گرداند . يا اين كه از بالاي زمين ، شما را ندا در مي‌دهد و . . .
سوره روم آيه 26
متن آيه :
وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ
ترجمه :
هر كه و هر چه در آسمانها و زمين است ، از آن خدا است ، و جملگي فرمانبردار او هستند .
توضيحات :
« قَانِتُونَ » : جمع قانِت ، خاضع و منقاد . مطيع و فرمانبردار . مراد انقياد و اطاعت تكويني است كه همه موجودات جهان در آن يكسانند . چرا كه از نظر قوانين آفرينش ، زمام امر همه در دست خدا است .
سوره روم آيه 27
متن آيه :
وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
او است كه آفرينش را آغاز كرده است و سپس آن را باز مي‌گرداند ، و اين براي او آسانتر است . ( زيرا كسي كه بتواند كاري را در آغاز انجام دهد ، قدرت بر اعاده آن را نيز دارد ) . بالاترين وصف ، در آسمانها و زمين متعلّق به خدا است ، و او بسيار باعزّت و اقتدار ، و سنجيده و كار بجا است . ( لذا در عين قدرت نامحدود ، كاري بي‌حساب انجام نمي‌دهد ، و بلكه همه كارهايش از روي حكمت است ) .
توضيحات :
« يَبْدَأُ الْخَلْقَ . . . ثُمَّ . . . » : ( نگا : يونس / 4 و 34 ، نمل / 64 ، روم / 11 ) . « أَهْوَنُ » : آسانتر . تعبير آسان و آسانتر ، يا سخت و سخت‌تر ، الفبائي است كه خدا با آن با ما انسانها صحبت مي‌فرمايد ، والا اين واژه‌ها و مطلبها در برابر قدرت نامحدود خدا بي‌مصداق و بي‌معني‌است . « الْمَثَلُ الأعْلي » : وصف اتم و اكمل . اعلي درجه صفات حميده ، همچون قدرت شامله ، و حكمت تامّه ، و مالكيّت بي‌حدّ و نهايت ، و علم فراگير و جهانگير . مراد اين است كه اوصاف بديعه خدا بكمال است ، و همه محدودش را دارند و او نامحدودش .
سوره روم آيه 28
متن آيه :
ضَرَبَ لَكُم مَّثَلاً مِنْ أَنفُسِكُمْ هَل لَّكُم مِّن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن شُرَكَاء فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنتُمْ فِيهِ سَوَاء تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنفُسَكُمْ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
ترجمه :
خداوند براي شما ( انسانهاي مشرك ) مثلي مي‌آورد كه از ( اوضاع و احوال ) خود شما برگرفته شده است . ( و آن مثل اين است كه اگر بردگاني داشته باشيد ) آيا بردگانتان در چيزهائي كه بهره شما ساخته‌ايم شريك شما مي‌باشند ، بدان گونه كه شما و ايشان هر دو در آن يكسان و برابر باشيد ، و همچنان كه شما آزادگان از يكديگر مي‌ترسيد ، از بردگان هم بيمناك باشيد ( و بدون اجازه ايشان دست به كاري نبريد و نزنيد و دخل و تصرّفي در اموال خود نكنيد ؟ نه ! ابداً چنين چيزي تصوّر نمي‌رود . پس چطور جائز مي‌دانيد كه بعضي از آفريدگان خدا ، همچون فرشتگان و پريان و پيغمبراني چون عيسي و عُزَير ، و بتها و صنمها ، شريك خدا در ملك و مملكت و سلطه و قدرت او باشند ؟ ! ) . ما اين سان ( روشن و گويا ) آيات را براي مردماني بيان مي‌داريم كه مي‌فهمند ( و معاني ضرب‌المثلها را درك مي‌كنند ) .
توضيحات :
« مِنْ أَنفُسِكُمْ » : منتزع و برگرفته از اوضاع و احوال خودتان . « هَلْ لَكُمْ ؟ » : حرف ( هَلْ ) براي استفهام است و در اينجا مراد توبيخ و نفي است . « سَوَآءٌ » : مساوي در تصرّف در دارائي و اموال . « كَخِيفَتِكُمْ أَنفُسَكُمْ » : همان گونه كه از خودتان ، يعني از آزادگان همچون خود ترس داريد .
سوره روم آيه 29
متن آيه :
بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَن يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
( مشركان ستمگر براي شرك‌ورزي خود دليلي ندارند و ) بلكه ستمگران از هوي و هوس خود بدون علم و آگهي ( از عاقبت بد شرك ) پيروي مي‌كنند . چه كسي مي‌تواند كساني را كه خدا آنان را گمراه كرده باشد هدايت كند ؟ اصلاً براي ايشان هيچ يار و ياوري نخواهد بود ( تا براي آنان ميانجيگري كند و ايشان را از عذاب برهاند ) .
توضيحات :
« بَلْ » : حرف اِضراب است و بيانگر انتقال از سخني و پرداختن به سخن ديگري است . « فَمَن يَهْدِي ؟ » : مراد اين است كه كسي نمي‌تواند هدايت دهد جز خدا .
سوره روم آيه 30
متن آيه :
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
ترجمه :
روي خود را خالصانه متوجّه آئين ( حقيقي خدا ، اسلام ) كن . اين سرشتي است كه خداوند مردمان را بر آن سرشته است . نبايد سرشت خدا را تغيير داد ( و آن را از خداگرائي به كفرگرائي ، و از دينداري به بي‌ديني ، و از راستروي به كجروي كشاند ) . اين است دين و آئين محكم و استوار ، و ليكن اكثر مردم ( چنين چيزي را ) نمي‌دانند .
توضيحات :
« أَقِمْ وَجْهَكَ » : روي خود را متوجّه ساز . با خلوص و اهتمام هر چه بيشتر رو كن به عبادت و پرستش خدا . « حَنِيفاً » : حق‌گرايانه و مخلصانه ( نگا : بقره / 135 ) . حال ضمير فاعلي مستتر در ( أَقِمْ ) يا حال ( الدِّينِ ) است . يعني خالصانه و مخلصانه رو كن ، يا رو به دين خالص و حقيقي كن . « فِطْرَةَ » : سرشت . آفرينش . خداباوري و خداشناسي ( نگا : زادالمسير ) . مفعول فعل محذوف ( إِتَّبِع ) يا ( أَعْني ) است و يا بدل از ( حَنِيفاً ) مي‌باشد . در رسم‌الخطّ قرآني با ( ت ) نوشته شده است . « لا تَبْدِيلَ » : نبايد تبديل و تغيير داده شود . لفظ آن نفي است ، ولي معني نهي دارد . « لِخَلْقِ اللهِ » : مراد از ( خَلْق ) فطرت و خلقت است . يعني بايد سلامت فطرت حفظ و از راه حقيقي خود منحرف نگردد و باز داشته نشود . « ذلِكَ » : اين چيز كه فطرت خداشناسي است و در اعماق دلهاي انسانها نهفته است و به هنگام بلاهاي سخت ، بيشتر از هر وقت ديگري بروز مي‌كند . « الْقَيِّمُ » : استوار و پابرجا . راست و درست .
سوره روم آيه 31
متن آيه :
مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
( اي مردم ! رو به خدا كنيد و با توبه و اخلاص در عمل ) به سوي خدا برگشته ، و از ( خشم و عذاب ) او بپرهيزيد ، و نماز را چنان كه بايد بگزاريد ، و از زمره مشركان نگرديد .
توضيحات :
« مُنِيبِينَ » : برگردندگان . توبه كنندگان . مراد اين است كه اگر مردمان را به حال خود رها كنند ، جز يكتاپرستي و آئين آسماني را بر نمي‌گزينند . يا اين كه : بايد توبه كرد و به سوي خدا يا دين او برگشت . حال ( النَّاسِ ) يا حال ضمير مستتر در ( أَقِمْ ) است و جمع آمدن آن به خاطر معني است . چرا كه مخاطب پيغمبر و منظور امت او است ( نگا : طلاق / 1 ) . انگار در اصل چنين است : أَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ مُنِيبِينَ . يا اين كه خبر فعل ناقص محذوفي است و در اصل چنين است : كُونُوا مُنِيبِينَ .
سوره روم آيه 32
متن آيه :
مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعاً كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ
ترجمه :
از آن كساني كه آئين خود را پراكنده و بخش بخش كرده‌اند و به دسته‌ها و گروههاي گوناگوني تقسيم شده‌اند . هر گروهي هم از روش و آئيني كه دارد خرسند و خوشحال است ( و مكتب و مذهب ساخته هوي و هوس خود را حق مي‌پندارد ) .
توضيحات :
« فَرَّقُوا دِينَهُمْ » : آئين خود را به هنگام تكدر فطرت ، به تبع هوي و هوس پراكنده و جدا ساخته‌اند و آن را بخش بخش كرده‌اند و به جاي خداپرستي ، هواپرستي نموده‌اند . « شِيَعاً » : جمع شيعَة ، گروهها و دسته‌ها . فرقه‌ها و حزبها . « بِمَا لَدَيْهِمْ » : بدانچه دارند .
سوره روم آيه 33
متن آيه :
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم مُّنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُم مِّنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ
ترجمه :
هر زمان كه مصائب و بلاياي بزرگي ( همچون طوفانها و زلزله‌ها و شدايد ديگر ) به انسانها برسد ، پروردگارشان را به فرياد مي‌خوانند ( و جز او را كاشف مصائب و دافع بلايا نمي‌دانند ) و بدو پناهنده مي‌گردند . سپس به مجرّد اين كه ( حوادث زيانبار و مصائب برطرف شد و ) خداوند مرحمتي از جانب خود در حق ايشان روا ديد ( و نعمتي بديشان داد ) ناگهان گروهي از آنان براي پروردگارشان شريك و انباز قرار مي‌دهند ( و به خداگونه‌ها و بتها معتقد مي‌شوند و از راستاي راه به در مي‌روند ) .
توضيحات :
« مَسَّ » : لمس كرد . دست داد . « ضُرٌّ » : ضرر و زيان عظيم . مراد حوادث زيانبار و وقائع گرانبار است . « إِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ . . . » : مراد اين است كه به هنگام مصائب سخت و بلاياي شديد ، مردم به يادخدا مي‌افتند و اين يكي از نشانه‌هاي فطرت توحيدي است ( نگا : عنكبوت / 65 ) . « أَذَاقَهُمْ » : بديشان چشاند . مراد از چشاندن ، رساندن و دادن است .
سوره روم آيه 34
متن آيه :
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
( بگذار اين افراد كم ظرفيّت مشرك ) نعمتهائي را كه ما بدانان داده‌ايم كفران كنند و ناسپاس گذارند . ( اي منكران ! از نعمتهاي زودگذر چند روزه دنيا ) بهره‌مند شويد و لذّت ببريد ، امّا ( به زودي نتيجه شوم و سرانجام وخيم اعمال خويش را ) خواهيد دانست .
توضيحات :
« لِيَكْفُرُوا » : كفران نعمت كنند . بي‌باور شوند . « بِمَا » : به چيزي كه . به سبب آنچه . « لِيَكْفُرُوا بِمَا ءَاتَيْناهُمْ » : بگذار نعمتهائي را كه بديشان داده‌ايم بي‌سپاس گذارند و آنها را كفران كنند . بگذار نعمتهاي ما ايشان را به كفر سوق دهد و موجب بي‌ديني و بي‌بندوباري و سرمستي ايشان شود . « فَتَمَتَّعُوا » : خوش بگذرانيد و از لذّات و نعمات بهره ببريد . واژه‌هاي ( لِيَكْفُرُوا ) و ( تَمَتَّعُوا ) هر دو امرند و براي تهديد به كار رفته‌اند . اوّلي به صورت امر غائب و دومي به صورت امر حاضر است . گوئي خداوند در آغاز آنان را غائب فرض فرموده است ، و سپس براي شدّت بخشيدن به تهديد ، ايشان را روياروي و مخاطب قرار داده است .
سوره روم آيه 35
متن آيه :
أَمْ أَنزَلْنَا عَلَيْهِمْ سُلْطَاناً فَهُوَ يَتَكَلَّمُ بِمَا كَانُوا بِهِ يُشْرِكُونَ
ترجمه :
آيا ما دليل گويا و روشني براي آنان نازل كرده‌ايم كه شرك ايشان را موجّه و پسنديده مي‌شمارد ؟ !
توضيحات :
« أَمْ ؟ » : آيا . استفهام انكاري است . « سُلْطَاناً » : دليل بسيار بسيار محكم و قانع كننده مكتوب در كتاب آسماني . « يَتَكَلَّمُ » : گويا است . دلالت مي‌كند . گفتن ، در اينجا مجاز از گويا و رسا و روشن و آشكار بودن حجّت و برهان است ( نگا : مؤمنون / 62 ، جاثيه / 29 ) .
سوره روم آيه 36
متن آيه :
وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ إِذَا هُمْ يَقْنَطُونَ
ترجمه :
هرگاه به مردمان مرحمتي بكنيم و نعمتي برسانيم ، از آن سرمست و مغرور مي‌گردند ، و اگر رنج و بلائي به خاطر كارهائي كه كرده‌اند گريبانگيرشان شود ، فوراً ( از رحمت خدا ) مأيوس و نااميد مي‌گردند .
توضيحات :
« فَرِحُوا » : مغرور و سرمست مي‌گردند . « بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ » : به سبب كارهائي كه كرده‌اند . مراد مكافات عمل و بازتابهاي معاصي انسان است . « يَقْنَطُونَ » : نااميد و مأيوس از رحمت خدا مي‌گردند و يأس سراسر وجودشان را دربر مي‌گيرد . اين آيه بيان مي‌دارد كه هم عُجب و غرور مذموم است و هم يأس و نااميدي از رحمت خدا .
سوره روم آيه 37
متن آيه :
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
ترجمه :
آيا آنان نمي‌دانند كه خداوند روزي را براي هر كس كه بخواهد گسترده و فراخ و براي هر كس كه بخواهد تنگ و كم مي‌گرداند ؟ ( پس نبايد نعمت دنيا انسان را مغرور ، يا فقر وفاقه انسان را مأيوس سازد ) . قطعاً در اين ( افزايش و كاهش نعمتي كه حكمت خدا مقتضي مي‌داند ) نشانه‌هاي آشكاري ( و دلائل بارزي است بر اين كه كارها به دست ديگري ) است ، براي كساني كه ( حق و حقيقت را ) باور مي‌دارند .
توضيحات :
« يَبْسُطُ الرِّزْقَ . . . وَ يَقْدِرُ » : ( نگا : عنكبوت / 62 ) .
سوره روم آيه 38
متن آيه :
فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
( چون چنين است ) پس حق نزديكان ( كه نيكوئي و صله رحم است ) و حق مستمندان و واماندگان در راه ( كه صدقه و زكات است ) بده . اين براي كساني كه ذات خدا را مي‌جويند ( و راه رضا و جزاي الله را مي‌پويند ) بهتر ( از هر چيز ديگري است ) و آنان ( كه چنين كنند ) قطعاً رستگارند .
توضيحات :
« ذَالْقُرْبي » : نزديكان و خويشاوندان . « الْمِسْكِينَ » : مستمند . « إِبْنَ السَّبِيلِ » : مسافر و وامانده . گداي راه‌نشين ( نگا : بقره / 177 ) . « وَجْهَ اللهِ » : ( نگا : بقره / 115 و 272 ، رعد / 22 ) . « يُريدُونَ وَجْهَ اللهِ » : مراد كساني است كه تنها محض رضاي خدا و دريافت پاداش از الله ، دست به بذل و بخشش و پرداخت زكات مي‌يازند ، و كارشان را خالي از هر گونه ريا و خودنمائي و منّت و تحقير و انتظار پاداش از ديگران مي‌سازند ( نگا : بقره / 264 و 265 ، ليل / 18 - 20 ) . تمام كارهائي را كه انسان انجام مي‌دهد و به نوعي با خدا ارتباط پيدا مي‌كند ، خواه براي رضاي او ، يا رسيدن به پاداش او ، و يا نجات از كيفر او باشد ، همه مصداق « وجه‌الله » : است ، هر چند مرحله عالي و كامل ، آن است كه جز عبوديّت و اطاعت او را در نظر نگيرد .
سوره روم آيه 39
متن آيه :
وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّباً لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ
ترجمه :
آنچه را كه به عنوان ربا مي‌دهيد تا از اموال مردم فزوني يابد ، نزد خدا فزوني نخواهد يافت ( و بلكه خدا از آن مي‌كاهد و نابودش مي‌نمايد ) ، و آنچه را كه به عنوان زكات مي‌پردازيد و تنها ذات خدا را منظور نظر مي‌داريد ، اين گونه كساني داراي پاداش مضاعف خواهند بود .
توضيحات :
« مِن رِّباً » : هر گونه ربائي . مراد انواع معامله ربوي است . « لِيَرْبُوَ » : تا افزايش يابد و بر دارائيتان بيفزايد . الف زائدي در رسم‌الخطّ قرآني به دنبال دارد . « فِي أَمْوَالِ النَّاسِ » : از مال مردم . به حساب دارائي مردم كه براي شما حلال نيست . « لا يَرْبُو » : افزايش نمي‌يابد . فزوني نمي‌گيرد ، و بلكه خدا آن را از ميان هم بر مي‌دارد ( نگا : بقره / 276 ) . الف زائدي در رسم‌الخطّ قرآني به دنبال دارد . « الْمُضْعِفُونَ » : كساني كه داراي اجر مضاعف و پاداش چندين برابرند ( نگا : بقره / 245 ) .
سوره روم آيه 40
متن آيه :
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَفْعَلُ مِن ذَلِكُم مِّن شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ
ترجمه :
خدا كسي است كه شما را آفريده است ، سپس ( با عطاء كردن وسائل مادي و معنوي كسب و تهيّه زمينه معاش و آماده‌سازي محيط زيست ) به شما روزي رسانده است . بعد شما را مي‌ميراند ، سپس دوباره زنده‌تان مي‌گرداند . آيا در ميان انبازهايتان ( كه براي خدا گمان مي‌بريد ) كسي هست كه چيزي از اين ( كارهاي آفرينش و روزي‌رساني و ميراندن و زنده‌گرداندن ) را انجام دهد ؟ خدا دورتر و برتر از اين است كه براي او به انباز معتقد شوند ( و او را در كنار بتهاي سنگي و معبودهاي ساختگي قرار دهند ) .
توضيحات :
« هَلْ مِنْ . . . » : استفهام انكاري است . چرا كه هيچ يك از مشركان معتقد نبودند كه بتها و انبازها مي‌توانند بيافرينند ، يا روزي برسانند ، يا بميرانند ، و يا اين كه زنده گردانند .
سوره روم آيه 41
متن آيه :
ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ترجمه :
( هميشه چنين بوده است كه ) تباهي و خرابي در دريا و خشكي به خاطر كارهائي پديدار گشته است كه مردمان انجام مي‌داده‌اند . بدين وسيله خدا سزاي برخي از كارهائي را كه انسانها انجام مي‌دهند بديشان مي‌چشاند تا اين كه آنان ( بيدار شوند و از دست يازيدن به معاصي ) برگردند .
توضيحات :
« ظَهَرَ » : پديدار گشته است . فراوان شده است . « الْفَسَادُ » : تباهي . مراد بلاها و مصيبتهائي چون خشكسالي و امراض و از ميان رفتن خيرات و بركات است . « بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ » : مراد گناهان و بزهكاريهاي مردمان است . « لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ . . . » : ( نگا : اعراف / 94 و 96 ) .
سوره روم آيه 42
متن آيه :
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُم مُّشْرِكِينَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! به مشركان ) بگو : در زمين بگرديد و بنگريد سرانجام كار پيشينيان به كجا كشيده است . ( خواهيد ديد كه خدا آنان را هلاك ، و خانه و كاشانه ايشان را ويران كرده است ، زيرا كه ) بيشتر آنان مشرك بوده‌اند ( و شرك مايه تباهي است ) .
توضيحات :
« أُنظُرُوا » : بنگريد . دقّت كنيد ( نگا : آل‌عمران / 137 ، انعام / 11 ، اعراف / 86 ) .
سوره روم آيه 43
متن آيه :
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ
ترجمه :
روي خود را به سوي آئين استوار و ماندگار ( اسلام كه سازگار با فطرت انساني و مبني بر يكتاپرستي است ) متوجّه گردان ، پيش از آن كه روز عظيمي ( قيامت نام ) فرا رسد كه هيچ كسي نمي‌تواند آن را از خدا ( به هم زند و از وقوع آن ) جلوگيري كند . در آن روز ( مردمان به دسته‌ها و گروههاي مختلف ) تقسيم مي‌گردند ( بهشتيان و دوزخيان ، و هر يك با درجات و دركاتي خاصّ ) .
توضيحات :
« الدِّينِ الْقَيِّمِ » : ( نگا : روم / 30 ) . « يَوْمٌ » : مراد قيامت است . « مَرَدَّ » : برگرداندن . مصدر ميمي و به معني رَدّ ، يا اين كه به معني اسم فاعل ، يعني رادّ است . « لا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللهِ » : خدا ، ديگر آن را باز نمي‌گرداند و برنامه وقوع آن را بهم نمي‌زند . كسي نمي‌تواند از وقوع قيامت جلوگيري كند و بر خلاف فرمان صادره الهي مبني بر فرا رسيدن قيامت ، از آن ممانعت به عمل آورد . « يَصَّدَّعُونَ » : متفرّق مي‌گردند . مراد اين است كه مردمان در آخرت به بهشتي و دوزخي تقسيم مي‌شوند ، و هر دسته از اينها به تناسب اعمال خود داراي درجات بهشتي يا دركات دوزخي ويژه است ( نگا : روم / 14 )
سوره روم آيه 44
متن آيه :
مَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِأَنفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ
ترجمه :
كساني كه كافر شوند ، كفرشان به زيان خودشان است ( و وبال آن عاقبت دامنگيرشان مي‌گردد ) و كساني كه ( ايمان داشته و ) كارهاي نيكو انجام دهند ، ( راه بهشت سرمدي و نعيم ابدي را ) براي خود مهيّا مي‌سازند .
توضيحات :
« عَلَيْهِ كُفْرُهُ » : كفر او به زيان خودش است . « يَمْهَدُونَ » : آماده مي‌سازند . مهيّا مي‌كنند . مراد آماده‌سازي محلّ آرامش و آسايش سرمدي و سعادت ابدي آخرت است كه بهشت است .
سوره روم آيه 45
متن آيه :
لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ
ترجمه :
( مردمان از هم جدا مي‌گردند ) تا خداوند از فضل و لطف خود پاداش كساني را بدهد كه ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته و بايسته كرده‌اند ، ( چرا كه ايشان محبوبان خدايند ) ولي خدا كافران را دوست نمي‌دارد ( تا ايشان را به حساب آورد و از آنان سخن بگويد ) .
توضيحات :
« لِيَجْزِيَ » : تا خداوند پاداش بدهد . اين واژه مي‌تواند متعلّق به ( يَصَّدَّعُونَ ) يا ( يَمْهَدُونَ ) باشد .
سوره روم آيه 46
متن آيه :
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
ترجمه :
از جمله نشانه‌هاي ( دالّ بر قدرت ) خدا اين است كه خداوند بادها را به عنوان مژده‌رسان ( به نعمتهاي گوناگون ، همچون نزول باران و تلقيح گياهان و تكان دادن آبهاي فراوان و تغيير هوا و غيره ) مي‌فرستد و تا شما را از رحمت خود بچشاند . كشتيها هم با اراده و اجازه او به حركت درآيند ، و شما نيز از لطف و فضل الهي برخوردار گرديد و ( خدا را ) سپاسگزار باشيد .
توضيحات :
« مُبَشِّرَاتٍ » : مژده‌رسانها . مژده‌رسان به اين كه ابرها را به حركت درآورده و آنها را متراكم و تلقيح مي‌نمايند و از آنها بارانها مي‌بارانند و گَرده گياهان را جابه‌جا و آنها را بارور مي‌كنند و باعث حركت كشتيهاي بادباني و تكان آبها در سطح درياها و اقيانوسهاي فراخ ، و نعمتها و بركتهاي ديگري مي‌گردند . آري ! بادها هم وسيله نعمتهاي فراوان در زمينه كشاورزي و دامداري هستند ، و هم وسيله انتقال ابرها و پخش گرده‌ها و هم باعث سرعت و رونق كار تجارت .
سوره روم آيه 47
متن آيه :
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلاً إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقّاً عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
ما قبل از تو پيغمبراني را به سوي اقوامشان فرستاده‌ايم و آنان دلائل واضح و آشكاري ( از معجزات ربّاني و منطق عقلاني ) براي اين اقوام آورده‌اند ( و مردمان گروهي ايمان آورده و گروهي به مخالفت برخاسته‌اند ) . پس ما از بزهكاران انتقام گرفته‌ايم ( و مؤمنان را ياري كرده‌ايم ) و همواره ياري مؤمنان بر ما واجب بوده است .
توضيحات :
« وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا . . . » : اين آيه ميان آيات ماقبل و مابعد ، جمله معترضه است .
سوره روم آيه 48
متن آيه :
اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَاباً فَيَبْسُطُهُ فِي السَّمَاء كَيْفَ يَشَاءُ وَيَجْعَلُهُ كِسَفاً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ
ترجمه :
خدا كسي است كه بادها را وزان مي‌سازد و بادها ابرها را برمي‌انگيزند . سپس خدا آن گونه كه بخواهد ابرها را در ( پهنه ) آسمان مي‌گستراند و آنها را به صورت توده‌هائي بالاي يكديگر انباشته و متراكم مي‌دارد و ( پس از تلقيح ، اي انسان ) تو مي‌بيني كه از لابلاي آنها بارانها فرو مي‌بارد ، و هنگامي كه آن ( باران حيات‌بخش ) را بر كساني از بندگانش مي‌باراند ، آنان خوشحال و مسرور مي‌گردند .
توضيحات :
« تُثِيرُ » : به حركت در مي‌آورد و برمي‌انگيزد . « سَحَاباً » : ابرها . اسم جنس جمعي است . « كِسَفاً » : جمع كِسْفَة ، بر وزن و معني قِطْعَة . تكّه‌ها و توده‌هاي ابر بالاي يكديگر . توده‌هاي متراكم و انباشته ( نگا : اعراف / 57 ، نور / 43 ) . « يَسْتَبْشِرُونَ » : شاد مي‌گردند . خوشحال مي‌شوند .
سوره روم آيه 49
متن آيه :
وَإِن كَانُوا مِن قَبْلِ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْهِم مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ
ترجمه :
آنان قطعاً ( لحظاتي ) پيش از نزول باران ، نااميد و سرگردان بوده‌اند .
توضيحات :
« لَمُبْلِسِينَ » : نااميدان و سرگردانان ( نگا : انعام / 44 ، مؤمنون / 77 ، زخرف / 75 ) .
سوره روم آيه 50
متن آيه :
فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
به آثار ( باران يعني ) رحمت الهي بنگر كه چگونه زمين را پس از مردنش زنده مي‌كند . آن كس ( كه زمين مرده را اين چنين با نزول باران زنده مي‌كند ) زنده كننده مردگان ( در رستاخيز ) است و او بر همه چيز توانا است .
توضيحات :
« ءَاثَارِ » : مراد باران و زراعت است . « رَحْمَةِ » : رحمت الهي . باران ( نگا : فرقان / 48 ، نمل / 63 ، شوري / 28 ) . « مُحْيِ » : زنده كننده .
سوره روم آيه 51
متن آيه :
وَلَئِنْ أَرْسَلْنَا رِيحاً فَرَأَوْهُ مُصْفَرّاً لَّظَلُّوا مِن بَعْدِهِ يَكْفُرُونَ
ترجمه :
اگر ما بادي ( داغ و سوزان ) را وزان سازيم و بر اثر آن ( افراد ضعيف‌الايمان ) زراعت و باغ خود را زرد و پژمرده ببينند ، راه ناشكري و كفران پيش مي‌گيرند .
توضيحات :
« رَأَوْهُ » : آن را ببينند . مرجع ضمير ( ه ) ، نبات مفهوم از سياق است . نبات در اصل مصدر است شامل قليل و كثير مي‌گردد ، و در اينجا مراد باغها و كشتها و علفزارها است . « مُصْفَرّاً » : زردرنگ . مراد پژمرده است . « لَظَلُّوا . . . يَكْفُرُونَ » : كفران نعمت مي‌كنند . كفر مي‌ورزند .
سوره روم آيه 52
متن آيه :
فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ
ترجمه :
تو ( اي پيغمبر ! ) نمي‌تواني صداي خود را به گوش مردگان برساني ( و كافران را مؤمن گرداني ) و نمي‌تواني صدا را به گوش كران برساني ، هنگامي كه روي برمي‌گردانند و مي‌روند .
توضيحات :
« لا تُسْمِعُ » : نمي‌شنواني . مراد از شنواندن ، قبولاندن است . « الْمَوْتَي » : مردگان . مراد كافران دلمرده‌اي است كه همچون مردگان شده‌اند . « الصُّمَّ » : كران . مراد كافران سنگين دلي است كه گوش شنوا ندارند و نداي حق را نمي‌شنوند . « وَلَّوْا مُدْبِرينَ » : ( نگا : نمل / 80 ) .
سوره روم آيه 53
متن آيه :
وَمَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
همچنين تو نمي‌تواني نابينايان ( كوردلي را كه صندوق دل خود را بر روي حق بسته‌اند ) از گمراهيشان ( نجات و به راستاي جاده حق ) راهنمائي كني . تو تنها مي‌تواني ( سخنان حق خود را ) به گوش كساني برساني كه آيات ما را باور مي‌دارند ، چرا كه آنان تسليم ( حق و حقيقت ) هستند .
توضيحات :
« الْعُمْيِ » : كوران . مراد كوردلاني است كه آماده پذيرش حق نبوده و كفر را بر ايمان ترجيح مي‌دهند . « إِنْ » : حرف نفي است و به معني ( لا ) است . « مُسْلِمُونَ » : مطيعان و خاضعان فرمان يزدان .
سوره روم آيه 54
متن آيه :
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ
ترجمه :
خداوند همان كسي است كه شما را از ( چيزي سراپا ) ضعف آفريده است و سپس بعد از اين ضعف و ناتواني قوّت و قدرت بخشيده است ، و آن گاه ضعف و پيري را جايگزين اين قوّت و قدرت ساخته است . آخر خداوند هر چه را بخواهد مي‌آفريند ( و از هيچ ، چيز مي‌سازد ) و او بس آگاه و توانا است ( و مي‌داند چگونه شما را بيافريند و چرخه وجود شما را چگونه بگرداند ) .
توضيحات :
« خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ » : شما را از سراپا ضعف و ناتواني آفريده است . شما را از چيز ضعيفي به نام مني آفريده است . اين جمله شبيه به : « خُلِقَ الإِنسَانُ مِنْ عَجَلٍ » : است ( نگا : انبياء / 37 ) . خود آيه روي هم بيانگر ضعف انسان ( نگا : نساء / 28 ) بوده و اشاره بدين نكته دارد كه ناچيزي آغازين انسانها و شكوفائي دوران جواني آنان و سستي زمان پيري مردمان ، همه اين دگرگونيها و فراز و نشيبها از ناحيه خداوند بزرگوار است و چرخ حيات با دست حكمت عاليّه آفريدگار در گردش است .
سوره روم آيه 55
متن آيه :
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ كَذَلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ
ترجمه :
روزي كه قيامت برپا مي‌شود ، گناهكاران سوگند ياد مي‌كنند كه جز ساعتي در ( دنيا و جهان برزخ ) ماندگار نبوده‌اند ! اين چنين آنان ( در دنيا توسّط شياطين و شياطين صفتان از درك حقيقت و راه درست ) بازداشته شده‌اند ! ( و هم‌اينك گرفتار عذاب ابدي گشته‌اند . بدا به حالشان ! ) .
توضيحات :
« السَّاعَةُ » : قيامت . « يُقْسِمُ » : سوگند مي‌خورند . « مَا لَبِثُوا » : نمانده‌اند . درنگ ننموده‌اند . « غَيْرَ سَاعَةٍ » : جز مدّت اندكي . جز لحظه‌اي . مراد از ( ساعَة ) جزئي از زمان شبانه‌روز است ( نگا : يونس / 45 ، اسراء / 52 ، مؤمنون / 113 ، احقاف / 35 ) . « كَذلِكَ » : اين چنين كه در اينجا از درك حق محرومند و گذشت زمان براي ايشان روشن نيست . « كَانُوا يُؤْفَكُونَ » : در دنيا از درك حقيقت و تشخيص راه درست بازداشته شده‌اند ( نگا : مائده / 75 ) . « أُفِكَ الرَّجُلُ : إِذا عُدِلَ بِهِ عَنِ الصِّدْقِ » : ( نگا : زادالّمسير ، جلد 6 ، صفحه 311 ) .
سوره روم آيه 56
متن آيه :
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَكِنَّكُمْ كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
ترجمه :
كساني كه بديشان علم و ايمان عطاء شده است ، مي‌گويند : شما بدان اندازه كه خدا مقدّر فرموده بود ( در دنيا و جهان برزخ ) تا روز رستاخيز ماندگار بوده‌ايد ، اين روز رستاخيز است ولي شما نمي‌دانسته‌ايد ( كه چنين روزي حق است و فرا مي‌رسد ) .
توضيحات :
« الَّذينَ أُوتُوا . . . » : مراد پيغمبران و فرشتگان و مؤمنان است . يا تنها مراد فرشتگان است ( نگا : مؤمنون / 112 - 114 ) . « فِي كِتَابِ اللهِ » : در علم خدا . برابر قضا و قدر خدا . « كُنتُمْ لا تَعْلَمُونَ » : شما نمي‌دانستيد كه رستاخيز حق است و آن را به تمسخر مي‌گرفتيد .
سوره روم آيه 57
متن آيه :
فَيَوْمَئِذٍ لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ
ترجمه :
در آن روز عذرخواهي ستمگران سودي به حالشان ندارد ، و برايشان جلب رضايت نمي‌شود .
توضيحات :
« وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ » : براي ايشان خوشنودي خدا خواسته نمي‌شود و جلب رضايت نمي‌گردد ( نگا : نحل / 84 ) .
سوره روم آيه 58
متن آيه :
وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَلَئِن جِئْتَهُم بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ
ترجمه :
ما در اين قرآن براي مردمان هر گونه مثالي را كه ( بيدار كننده بوده و به زندگي ايشان مربوط باشد ) بيان كرده‌ايم . وقتي كه آيه‌اي براي آنان مي‌آوري ، كافران مي‌گويند : شما بر باطل هستيد ( و اين چيزهائي را كه مي‌گوئيد بي‌اساس است ) .
توضيحات :
« أَنتُمْ » : شما . مراد پيغمبر و پيروان او است . « مُبْطِلُونَ » : افراد ناحق . اهل باطل .
سوره روم آيه 59
متن آيه :
كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
ترجمه :
اين چنين ( كه از اينان مي‌بيني ) خداوند بر دلهاي كساني كه آگاهي و شعور ندارند مهر مي‌نهد ( تا صداي حق و نداي هدايت بدانها نفوذ نكند ) .
توضيحات :
« كَذلِكَ » : بدين شيوه . « يَطْبَعُ » : مهر مي‌نهد ( نگا : نساء / 155 ، توبه / 87 و 93 ) .
سوره روم آيه 60
متن آيه :
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ
ترجمه :
پس شكيبائي داشته باش . وعده خدا به طور مسلم حق است . هرگز نبايد كساني كه ايمان ندارند ، مايه خشم و ناراحتي تو گردند ( و عدم ايمان ايشان ، تاب و توان و صبر و شكيبائي را از تو سلب كند ) .
توضيحات :
« لا يَسْتَخِفَّنَّكَ » : تو را سبك از جاي برندارد و مايه فزع و جزع و پريشاني و خشم تو نشود .
بازگشت به لیست سوره‌ها