تفسير نور:
سوره نساء آيه 1
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِي تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً
ترجمه :
اي مردمان ! از ( خشم ) پروردگارتان بپرهيزيد . پروردگاري كه شما را از يك انسان بيافريد و ( سپس ) همسرش را از نوع او آفريد ، و از آن دو نفر مردان و زنان فراواني ( بر روي زمين ) منتشر ساخت . و از ( خشم ) خدائي بپرهيزيد كه همديگر را بدو سوگند مي‌دهيد ؛ و بپرهيزيد از اين كه پيوند خويشاوندي را گسيخته داريد ( و صله رحم را ناديده گيريد ) ، زيرا كه بيگمان خداوند مراقب شما است ( و كردار و رفتار شما از ديده او پنهان نمي‌ماند ) .
توضيحات :
« نَاس » : توده مردم . « نَفْسٍ واحِدَةٍ » : مراد آدم است . « خَلَقَ مِنْها زَوْجَهَا » : همسر او را از نوع او آفريد . مراد اين كه خداوند نخست آدم را از خاك بيافريد و بعد از او حوّاء را نيز از خاك خلق فرمود و از آن دو ديگر مردمان را ( نگا : اعراف / 189 و 190 ، روم / 21 ) . « بَثَّ » : پراكنده كرد . « تَسآءَلُونَ بِهِ » : همديگر را بدو سوگند مي‌دهيد . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، قرابت و خويشاوندي . عطف بر واژه ( اللهَ ) است . « رَقِيباً » : مراقب و مواظب ( نگا : احزاب / 52 ) .
سوره نساء آيه 2
متن آيه :
وَآتُواْ الْيَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوباً كَبِيراً
ترجمه :
و به يتيمان اموالشان را ( بدان گاه كه پا به رشد گذاشتند و به حدّ بلوغ رسيدند ) بازپس بدهيد ، و اموال ناپاك ( و بد خود ) را با اموال پاك ( و خوب يتيمان ) جابجا نكنيد ، و اموال آنان را با اموال خودتان ( به وسيله آميختن و يا تعويض‌كردن ) نخوريد . بيگمان چنين كاري ، گناه بزرگي است .
توضيحات :
« ءَاتُوا » : بدهيد . « يَتَامَيا » : جمع يتيم ، يتيمان . « خَبِيثَ » : ناپاك . مراد بد و حرام است . « طَيِّبِ » : پاك . مراد خوب و حلال است . « لا تَأْكُلُوا » : مخوريد . مراد اين است كه از آن بهره‌مند نشويد ، به صورت نوشيدن ، خوردن ، پوشيدن ، فروختن ، و هر شكل ديگري كه باشد . « إِلَيا » : به همراه . با . « حُوباً » : گناه .
سوره نساء آيه 3
متن آيه :
وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِي الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ
ترجمه :
و اگر ترسيديد كه درباره يتيمان نتوانيد دادگري كنيد ( و دچار گناه بزرگ شويد ، از اين هم بترسيد كه نتوانيد ميان زنان متعدّد خود دادگري كنيد و از اين بابت هم دچار گناه بزرگ شويد . ولي وقتي كه به خود اطمينان داشتيد كه مي‌توانيد ميان زنان دادگري كنيد و شرائط و ظروف خاصّ تعدّد ازواج مهيّا بود ) با زنان ديگري كه براي شما حلالند و دوست داريد ، با دو يا سه يا چهار تا ازدواج كنيد . اگر هم مي‌ترسيد كه نتوانيد ميان زنان دادگري را مراعات داريد ، به يك زن اكتفاء كنيد يا با كنيزان خود ( كه هزينه كمتري و تكلّفات سبكتري دارند ) ازدواج نمائيد . اين ( كار ، يعني اكتفاء به يك زن ، يا ازدواج با كنيزان ) سبب مي‌شود كه كمتر دچار كجروي و ستم شويد و فرزندان كمتري داشته باشيد .
توضيحات :
« وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَيا » : و اگر ترسيديد كه در ازدواج با يتيمان تحت سرپرستي خود نتوانيد دادگري كنيد ، پس با زنان ديگري كه . . . با توجّه بدين معني ، پيش از ( الْيَتَامَيا ) مضاف محذوف است كه تقدير چنين است : فِي نِكَاحِ الْيَتَامَيا . « أَلاّ تُقْسِطُوا » : اين كه دادگري نكنيد . « مَا طَابَ » : زناني كه حلال باشند . زناني را كه بپسنديد . « مَثْنَيا وَ ثُلاثَ وَ رُبَاعَ » : دو دو ، و سه سه ، و چهار چهار . حال است و مراد دو يا سه يا چهار است ( نگا : فاطر / 1 ) . « أَلاّ تَعْدِلُوا » : اين كه عدالت را مراعات نكنيد . البتّه دادگري در نفقه و زناشوئي و توجّه و نگاه و ديگر كارهاي بيروني كه انسان بر آن توانائي دارد ؛ نه امور قلبي و دروني از قبيل عشق و محبّت كه از قدرت شخص خارج است ( نگا : نساء / 129 ) . « وَاحِدَة » : مفعول فعل محذوفي همچون ( إِنكَحُوا ) است . « مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ » : هر اندازه از كنيزان كه برايتان ميسّر شود . « أَلاّ تَعُولُوا » : اين كه ستم نكنيد و كژي نورزيد . اين كه عيالمند نشويد و بدين سبب فقير گرديد .
سوره نساء آيه 4
متن آيه :
وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَيْءٍ مِّنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَّرِيئاً
ترجمه :
و مهريّه‌هاي زنان را به عنوان هديّه‌اي خالصانه و فريضه‌اي خدايانه بپردازيد . پس اگر با رضايت خاطر چيزي از مهريّه خود را به شما بخشيدند ، آن را ( دريافت داريد و ) حلال و گوارا مصرف كنيد .
توضيحات :
« صَدُقَات » : جمع صَدُقة ، مهريّه‌ها . « نِحْلَةً » : فريضه . عطيّه بلاعوض . حال ( صَدُقات ) است . اين واژه به معني تديّن و دينداري نيز آمده است . در اين صورت مفعولٌ‌له است . « نَفْساً » : تمييز است . « هَنِيئاً » : گوارا و خوشايند . « مَرِيئاً » : خوشمزه و خوش هضم . ( هَنِيئاً مَرِيئاً ) : هر دو حال ضمير ( هُ ) در فعل ( كُلُوهُ ) بوده و مرجع ( هُ ) « صَدُقَات » است . به صورت مذكّرآمدن ضمير به سبب برگشت به « شيءمذكور » يا « ذلك » است كه جايگزين صدقات است ( نگا : قاسمي ، التحرير و التنوير ) .
سوره نساء آيه 5
متن آيه :
وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ قِيَاماً وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفاً
ترجمه :
اموال كم‌خردان را كه در اصل اموال شما است به خود آنان تحويل ندهيد . چرا كه خداوند اموال را برايتان قوام زندگي گردانده است . از ( ثمرات ) آن خوراك و پوشاك ايشان را تهيّه كنيد و با سخنان شايسته با آنان گفتگو كنيد ( و ايشان را نيازاريد و با ايشان بدرفتاري نكنيد ) .
توضيحات :
« أَمْوَالَكُمْ » : دارائيتان . مراد دارائي ايشان يعني كم‌خردان و كودكاني است كه نمي‌توانند در دارائي خود به نحو شايسته تصرّف كنند . در اينجا ضمانت اجتماعي مورد نظر است و محافظت اموال سفيهان ، محافظت اموال همه ملّت است . « قِيَاماً » : وسيله پايداري و مايه پابرجائي .
سوره نساء آيه 6
متن آيه :
وَابْتَلُواْ الْيَتَامَى حَتَّىَ إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافاً وَبِدَاراً أَن يَكْبَرُواْ وَمَن كَانَ غَنِيّاً فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَن كَانَ فَقِيراً فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللّهِ حَسِيباً
ترجمه :
يتيمان را ( پيش از بلوغ با در اختيار قراردادن مقداري از مال و نظارت بر نحوه معامله و كارآئي ايشان در ميدان زندگي ، پيوسته ) بيازمائيد تا آن گاه كه به سن ازدواج مي‌رسند . اگر از آنان صلاحيّت و حسن تصرّف ديديد ، اموالشان را بديشان برگردانيد ، و اموال يتيمان را با اسراف و تبذير و با عجله و شتاب نخوريد ( و به خود بگوئيد كه ) پيش از آن كه بزرگ شوند ( و اموال را از دست ما بازپس بگيرند آن را هرگونه كه بخواهيم خرج مي‌كنيم ! و از سرپرستان آنان ) هركس كه ثروثمند است ( از دريافت اجرت سرپرستي و دست‌زدن به مال ايشان ) خودداري كند ، و هركس كه نيازمند باشد به طرز شايسته ( و به اندازه حقّ‌الزحمه خود و نياز عرفي ، از آن ) بخورد . و هنگامي كه اموالشان را به خودشان ( بعد از بلوغ ) بازپس داديد ، بر آنان شاهد بگيريد ، و ( اگرچه علاوه از گواهان ، خدا گواه است و ) كافي است خدا حسابرس و مراقب باشد .
توضيحات :
« إِبْتَلُوا » : بيازمائيد . « ءَانَسْتُمْ » : درك كرديد و فهميديد . « رُشْداً » : شعور ضبط اموال و حسن تصرّف . لياقت و كارآئي . « بِدَاراً » : شتابگرانه . ( إِسْرَافاً وَ بِدَاراً ) : مفعولٌ‌له بوده و يا حال بشمارند ، يعني : لا تَأْكُلُوهَا مُسْرِفِينَ وَ مُبَادِرِينَ كِبَرَهُمْ . « فَلْيَسْتَعْفِف » : پاكدامني كند و به مقدار اندك قناعت كند . خودداري كند . « بِالْمَعْرُوفِ » : به گونه شايسته . برابر عرف محلّ . « أَشْهِدُوا » : گواه بگيريد . « كَفَيا بِاللهِ حَسِيباً » : حرف باء زائد است و الله فاعل و حَسيباً حال يا تمييز است . « حَسِيباً » : حسابرس . مراقب .
سوره نساء آيه 7
متن آيه :
لِّلرِّجَالِ نَصيِبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيباً مَّفْرُوضاً
ترجمه :
براي مردان و براي زنان از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان از خود به جاي مي‌گذارند سهمي است ، خواه آن تركه كم باشد و يا زياد . سهم هر يك را خداوند مشخّص و واجب گردانده است ( و تغييرناپذير است ) .
توضيحات :
« أَقْرَبُونَ » : نزديكان و خويشان . « نَصِيباً » : سهم . بهره . مفعول فعل مقدّري است ، يعني : جَعَلَ اللهُ لَهُمْ نصِيباً مَّفْرُوضاً . « مَفْرُوضاً » : واجب و مشخّص .
سوره نساء آيه 8
متن آيه :
وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفاً
ترجمه :
و هرگاه خويشاوندان ( فقير شخص مرده ) و يتيمان و مستمندان ( غير خويشاوند ) بر تقسيم ( ارث ) حضور پيدا كردند ، چيزي از آن اموال را بدانان بدهيد و به گونه زيبا و شايسته با ايشان سخن بگوئيد ( و از آنان دلجوئي و معذرت‌خواهي كنيد ) .
توضيحات :
« فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ » : مراد اين است كه اگر ورثه همه كِبارند ، پيش از تقسيم ، و اگر كِبار و صِغارند ، پس از تقسيم ، از قسمت كِبار چيزي بديشان بدهيد . « مَعْرُوفاً » : پسنديده . زيبا .
سوره نساء آيه 9
متن آيه :
وَلْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعَافاً خَافُواْ عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللّهَ وَلْيَقُولُواْ قَوْلاً سَدِيداً
ترجمه :
بر مردم لازم است ( كه بر يتيمان ستم نكنند و ) بترسند از اين كه انگار خودشان دارند مي‌ميرند و فرزندان درمانده و ناتواني از پس خود برجاي مي‌گذارند و نگران حال ايشان مي‌باشند ( كه آيا ديگران درباره آنان چه روا مي‌دارند ؟ پس هم اينك آنچه از مردم انتظار دارند كه در حق فرزندانشان انجام دهند ، خودشان در حق يتيمان مردم روا دارند و بالِ مهر و محبّت بر سر نوباوگان بي‌پناه بكشند ) . پس از خدا بترسند و با يتيمان با متانت و محبّت سخن بگويند .
توضيحات :
« مِنْ خَلْفِهِمْ » : از پس خود . « ضِعَافاً » : جمع ضعيف ، كوچك و درمانده .
سوره نساء آيه 10
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْماً إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيراً
ترجمه :
بيگمان كساني كه اموال يتيمان را به ناحق و ستمگرانه مي‌خورند ، انگار آتش در شكمهاي خود ( مي‌ريزند و ) مي‌خورند . ( چرا كه آنچه مي‌خورند سبب دخول ايشان به دوزخ مي‌شود ) و ( در روز قيامت ) با آتش سوزاني خواهند سوخت .
توضيحات :
« ظُلْماً » : حال ، تمييز ، مفعولٌ‌له ، و مفعول مطلق مي‌تواند باشد . « سَيَصْلَوْنَ » : خواهند سوخت . داخل خواهند شد . اين فعل با حرف باء و بدون آن متعدّي است . « سَعِيراً » : آتش برافروخته . فَعيل به معني مَفْعول است .
سوره نساء آيه 11
متن آيه :
يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ وَإِن كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ يَكُن لَّهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ آبَآؤُكُمْ وَأَبناؤُكُمْ لاَ تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيما حَكِيماً
ترجمه :
خداوند درباره ( ارث بردن ) فرزندانتان ( و پدران و مادرانتان ) به شما فرمان مي‌دهد و بر شما واجب مي‌گرداند كه ( چون مُرديد و دختراني و پسراني از خود به جاي گذاشتيد ) بهره يك مرد به اندازه بهره دو زن است . اگر فرزندانتان همه دختر بودند و تعدادشان ( دو و يا ) بيشتر از دو بود ، دو سوم تركه بهره ايشان است ، و اگر ورثه تنها يك دختر باشد ، نصف تركه از آن او است ، ( و چه ورثه يك دختر و چه بيشتر باشند ، باقيمانده تركه متعلّق به ساير ورثه بر حسب استحقاق است ) . اگر مرده داراي فرزند و پدر و مادر باشد ، به هر يك از پدر و مادر يك ششم تركه مي‌رسد ( و باقيمانده بين فرزندان او به ترتيب سابق تقسيم مي‌گردد ) . و اگر مرده داراي فرزند ( يا نوه ) نباشد و تنها پدر و مادر از او ارث ببرند ، يك سوم تركه به مادر مي‌رسد ( و باقيمانده از آن پدر خواهد بود ) . اگر مرده ( علاوه از پدر و مادر ) برادراني ( يا خواهراني ، از پدر و مادر يا از يكي از آن دو ) داشته باشد ، به مادرش يك ششم مي‌رسد . ( همه اين سهام مذكور ) پس از انجام وصيّتي است كه مرده مي‌كند و بعد از پرداخت وامي است كه بر عهده دارد ( و پرداخت وام مقدّم بر انجام وصيّت است ) . شما نمي‌دانيد پدران و مادران و فرزندانتان كدام يك براي شما سودمندترند . ( خير و صلاح در آن چيزي است كه خدا بدان دستور داده است ) . اين فريضه الهي است و خداوند دانا ( به مصالح شما ) و حكيم است ( در آنچه بر شما واجب نموده است ) .
توضيحات :
« حَظّ » : بهره . سهم . « لا تَدْرُونَ » : نمي‌دانيد . نمي‌فهميد . « إِخْوَة » : جمع اخ ، برادران . واژه ( إِخْوَة ) در اينجا و در ( نساء / 176 ، يوسف / 5 ، 7 ، 58 ، 100 ، و حجرات / 10 ) از راه تغليب بر ( أَخَوات ) يعني خواهران نيز اطلاق شده است . « نَفْعاً » : تمييز است . « فَرِيضَةً » : مفعول مطلق است و تقدير چنين است : فَرَضَ اللهُ ذلِكَ فَريضَةً . يا حال است و مصدر به معني اسم مفعول يعني ( مَفْرُوضَة ) آمده است .
سوره نساء آيه 12
متن آيه :
وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّكُمْ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُم مِّن بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَإِن كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلاَلَةً أَو امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ فَإِن كَانُوَاْ أَكْثَرَ مِن ذَلِكَ فَهُمْ شُرَكَاء فِي الثُّلُثِ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَا أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَآرٍّ وَصِيَّةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٌ
ترجمه :
و براي شما نصف دارائي به جاي مانده همسرانتان است ، اگر فرزندي ( از شما يا از ديگران و يا نوه يا نوادگاني ) نداشته باشند ( و باقي تركه ، برابر آيه قبلي ، به فرزندانشان و پدران و مادرانشان تعلّق مي‌گيرد ) و اگر فرزندي داشته باشند ، سهم شما يك چهارم تركه است ( و باقيمانده تركه به ذوي‌الفروض و عصبه ، يا ذوي‌الارحام يا بيت‌المال مي‌رسد . به هرحال چه فرزندي نداشته باشند و چه فرزندي داشته باشند ، سهم شما ) پس از انجام وصيّتي است كه كرده‌اند و پرداخت وامي است كه بر عهده دارند ( و پرداخت وام بر انجام وصيّت مقدّم است ) . و براي زنان شما يك چهارم تركه شما است اگر فرزندي ( يا نوه و نوادگاني از آنان يا از ديگران ) نداشته باشيد . ( اگر همسر يك نفر باشد ، يك چهارم را تنها دريافت مي‌دارد ، و اگر دو همسر و بيشتر باشند ، يك چهارم به طور مساوي ميانشان تقسيم مي‌گردد . باقيمانده تركه به خويشاوندان و وابستگان به ترتيب استحقاق مي‌رسد ) . و اگر شما فرزندي ( يا نوه و نوادگاني ) داشتيد ، سهميّه همسرانتان يك هشتم تركه بوده ( و بقيّه تركه به فرزندانتان و پدران و مادرانتان - همان گونه كه ذكر شد - مي‌رسد . البتّه ) پس از انجام وصيّتي است كه مي‌كنيد و بعد از وامي است كه بر عهده داريد . و اگر مردي يا زني به گونه كَلالَه ارث از آنان برده شد ( و فرزند و پدري نداشتند ) و برادر ( مادري ) يا خواهر ( مادري ) داشتند ، سهم هر يك از آن دو ، يك ششم تركه است ( و فرقي ميان آن دو نيست ) و اگر بيش از آن ( تعداد ، يعني يك برادر مادري و يك خواهر مادري ) بودند ، آنان در يك سوم با هم شريكند ( و به طور يكسان يك سوم را ميان خود تقسيم مي‌كنند . البتّه اين هم ) پس از انجام وصيّتي است كه بدان توصيه شده است و يا پرداخت وامي است كه بر عهده مرده است . وصيّت و وامي كه ( به بازماندگان ) زيان نرساند ( يعني وصيّت از بيش از يك سوم نباشد و مرده از روي غرض اقرار به وامي نكند كه بر عهده او نيست ، و يا صرف نظر از وامي نكند كه بر ديگران دارد . و . . . ) . اين سفارش خدا است و خدا دانا ( به آن چيزي است كه به نفع شما است و آگاه از نيّات وصيّت‌كنندگان مي‌باشد ) و شكيبا است ( و شتابي در عقاب شما ندارد ؛ چرا كه چه بسا پشيمان شويد و به سويش برگرديد ) .
توضيحات :
« يُورَثُ » : از او ارث برده مي‌شود . ثلاثي مجرّد است و متعدّي به ( مِنْ ) محذوف است و تقدير آن چنين است : يُورَثُ مِنْهُ . « كَلالَةً » : كسي كه بميرد و پدر و فرزندي نداشته باشد . وارثي كه پدر يا فرزند مرده نباشد . حال براي ضمير فعل ( يُورَثُ ) است . « إِمْرَأَة » : زن . عطف بر ( رَجُلٌ ) است . « لَهُ » : ضمير ( هُ ) به صورت مفرد ذكر شده است چون معطوف بعد از حرف ( أَوْ ) قرار گرفته است و ( أَوْ ) براي يكي از دو طرف است . همچنين در مواردي كه معطوف و معطوفٌ‌عليه در ميان است مي‌توان ضمير را با توجّه به هر يك از آن دو برگزيد و در اينجا از راه تغليب و با توجّه به معطوفٌ‌عليه ضمير مفرد مذكّر غائب به كار رفته است . « غَيْرَ مُضَآرٍّ » : غير زيان‌رسان . واژه ( غير ) حال نائب فاعل مستتر در فعل ( يُوصي ) است . « أَخٌ أَوْ أُخْتٌ » : مراد برادر مادري يا خواهر مادري است . « وَصِيَّةً » : مفعول مطلق است و تقدير چنين است : يُوصِيكُمُ اللهُ بِذلِكَ وَصِيَّةً . « حَلِيمٌ » : شكيبا . از زمره اسماء الله است و يعني : خداوند در عقوبت شتاب روا نمي‌دارد .
سوره نساء آيه 13
متن آيه :
تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ
ترجمه :
اين ( احكام راجع به يتيمان و وصيّت و سهام مواريث ) حدود خدا ( در ميان حق و باطل ) است و ( آنها را محترم شماريد و از آنها درنگذريد و بدانيد كه ) هركس از خدا و پيغمبرش ( در آنچه بدان دستور داده‌اند ) اطاعت كند ، خدا او را به باغهاي ( بهشت ) وارد مي‌كند كه در آنها رودبارها روان است و ( چنين كساني ) جاودانه در آن مي‌مانند و اين پيروزي بزرگي است .
توضيحات :
« خَالِدِينَ فِيهَا » : جاودانگانند در بهشت . حال است براي ضمير ( هُ ) در فعل ( يُدْخِلْهُ ) كه مرجع آن ( مَنْ ) است و ( خَالِدِينَ ) با توجّه به معني ( مَنْ ) جمع آمده است .
سوره نساء آيه 14
متن آيه :
وَمَن يَعْصِ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَاراً خَالِداً فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ
ترجمه :
و آن كس كه از خدا و پيغمبرش نافرماني كند و از مرزهاي ( قوانين ) خدا درگذرد ، خداوند او را به آتش ( عظيم دوزخ ) وارد مي‌گرداند كه جاودانه در آن مي‌ماند و ( علاوه از آن ) او را عذاب خواركننده‌اي است .
توضيحات :
« خَالِداً » : جاودانه . حال است براي ضمير ( هُ ) در ( يُدْخِلْهُ ) كه با توجّه به لفظ ( مَنْ ) مفرد بيان شده است . « مُهِينٌ » : خواركننده .
سوره نساء آيه 15
متن آيه :
وَاللاَّتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَآئِكُمْ فَاسْتَشْهِدُواْ عَلَيْهِنَّ أَرْبَعةً مِّنكُمْ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّىَ يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللّهُ لَهُنَّ سَبِيلاً
ترجمه :
و كساني كه از زنان شما مرتكب زنا مي‌شوند ، چهار نفر از ( مردان عادل ) خودتان را به عنوان شاهد بر آنان به گواهي طلبيد ، پس اگر گواهي دادند ، آنان را در خانه‌هاي ( خود براي حفظ ايشان و دفع هرگونه شرّ و فسادي ) نگاه داريد تا مرگشان فرا مي‌رسد يا اين كه خداوند راهي را براي ( زندگي پاك و درست ، يا عقوبت ) آنان ( با ازدواج يا توبه ، يا وضع حكم ديگري ) باز مي‌كند .
توضيحات :
« فَاحِشَةً » : زنا . برخي فاحشه را در اينجا به معني سِحاق دانسته‌اند و آن عبارت است از اين كه دو زن فرج خود را به هم بمالند ( نگا : المصحف الميسّر : عبدالجليل عيسي ، صفحه 101 ) . « يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ » : مرگ آنان را در مي‌يابد . « أَوْ يَجْعَلَ . . . سَبِيلاً » : اين راه را سوره نور آيه دو ، مشخّص كرده است .
سوره نساء آيه 16
متن آيه :
وَاللَّذَانَ يَأْتِيَانِهَا مِنكُمْ فَآذُوهُمَا فَإِن تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمَا إِنَّ اللّهَ كَانَ تَوَّاباً رَّحِيماً
ترجمه :
و مرد و زني كه از شما زنا مي‌كنند ( و متزوّج نمي‌باشند ) آنان را بيازاريد ( و بعد از شهادت چهار نفر مرد عادل ، توبيخشان نمائيد ) . ولي اگر توبه كردند ( و از كرده خود پشيمان شدند ) و به اصلاح ( حال و تغيير احوال خود ) پرداختند ، دست از آنان بداريد ( و نه با گفتار و نه با كردار ، ايشان را به دنبال عقوبت و شكنجه لازم نيازاريد و گذشته را به يادشان نياريد ؛ چرا كه ) بيگمان خداوند بسيار توبه‌پذير و مهربان است .
توضيحات :
« أَللَّذَانِ » : مرد و زني كه . در اينجا از راه تغليب موصول مذكّر به كار رفته است . برخي آن را : ( دو مردي كه باهم عمل لواط انجام داده‌اند ) معني كرده‌اند . « ءَاذُوهُمَا » : آن دو را شكنجه كنيد . در آغاز اسلام ، كميّت و كيفيّت تعزير به امّت اسلامي واگذار شده بود ، ولي بعدها حدود و ثغور آن با آيه دوم سوره نور و با حديث نبوي مشخّص گرديد ، و عقاب زن و مرد سنگسار ، و عقاب پسر و دختر صد تازيانه و يك سال تبعيد تعيين شد ( نگا : تفسيرالمراغي ، جلد دوم ، صفحه 206 ) . « أَعْرِضُوا عَنْهُمَا » : از آنان دست برداريد . يادآوري : گروهي از محقّقان ، آيه‌هاي 15 و 16 سوره نساء را منسوخ مي‌دانند ، و گروه ديگري آنها را منسوخ نمي‌دانند و آيه 15 را مربوط به حكم سِحاق و آيه 16 را مربوط به حكم لواط و آيه 2 سوره نور را مربوط به حكم زنا مي‌دانند ( نگا : التفسيرالقرآني للقرآن : عبدالكريم خطيب ، جلد دوم ، صفحات 718 - 725 ) .
سوره نساء آيه 17
متن آيه :
إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُوْلَئِكَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
بيگمان خداوند تنها توبه كساني را مي‌پذيرد كه از روي ناداني ( و سفاهت و حماقت ناشي از شدّت خشم و غلبه شهوت بر نفس ) به كار زشت دست مي‌يازند ، سپس هرچه زودتر ( پيش از مرگ ، به سوي خدا ) برمي‌گردند ( و از كرده خود پشيمان مي‌گردند ) ، خداوند توبه و برگشت آنان را مي‌پذيرد . و خداوند آگاه ( از مصالح بندگان و صدق نيّت توبه‌كنندگان است و ) حكيم است ( و از روي حكمت درگاه توبه را بر روي توبه‌كنندگان باز گذاشته است ) .
توضيحات :
« إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَي اللهِ » : پذيرش توبه بر خدا است . واژه ( عَلي ) را به معني ( مِنْ ) و ( عِندَ ) نيز گرفته‌اند . « بِجَهالَةٍ » : به سبب حماقت و سفاهت . « مِن قَريبٍ » : به زودي ، و آن پيش از فرارسيدن مرگ ، يا دستگيري بزهكار است .
سوره نساء آيه 18
متن آيه :
وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
توبه كساني پذيرفته نيست كه مرتكب گناهان مي‌گردند ( و به دنبال انجام آنها مبادرت به توبه نمي‌نمايند و بر كرده خويش پشيمان نمي‌گردند ) تا آن گاه كه مرگ يكي از آنان فرا مي‌رسد و مي‌گويد : هم اينك توبه مي‌كنم ( و پشيماني خويش را اعلام مي‌دارم ) . همچنين توبه كساني پذيرفته نيست كه بر كفر مي‌ميرند ( و جهان را كافرانه ترك مي‌گويند ) . هم براي اينان و هم آنان عذاب دردناكي را تهيّه ديده‌ايم .
توضيحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده كرده‌ايم . فراهم آورده‌ايم .
سوره نساء آيه 19
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهاً وَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئاً وَيَجْعَلَ اللّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! براي شما درست نيست كه زنان را ( همچون كالائي ) به ارث بريد ( و ايشان را بدون مهريّه و رضايت ، به ازدواج خود در آوريد ، و ) حال آن كه آنان چنين كاري را نمي‌پسندند و وادار بدان مي‌گردند . و آنان را تحت فشار قرار ندهيد تا بدين وسيله ( ايشان را وادار به چشم‌پوشي از قسمتي از مهريّه كنيد و ) برخي از آنچه را كه بديشان داده‌ايد فراچنگ آريد . مگر اين كه آنان ( با نشوز و سوءخلق و فسق و فجور ) دچار گناه آشكاري شوند ( كه در اين صورت مي‌توانيد بر آنان سختگيري كنيد ، يا به هنگام طلاق قسمتي از مهريّه را بازپس گيريد ) . و با زنان خود به طور شايسته ( در گفتار و در كردار ) معاشرت كنيد ، و اگر هم از آنان ( به جهاتي ) كراهت داشتيد ( شتاب نكنيد و زود تصميم به جدائي نگيريد ) زيرا كه چه بسا از چيزي بدتان بيايد و خداوند در آن خير و خوبي فراواني قرار بدهد .
توضيحات :
« أَن تَرِثُوا النِّسَآءَ » : اين كه زنان را به ارث ببريد ( همان گونه كه در جاهليّت رواج داشت ) . از زنان ارث ببريد ( بدين گونه كه آنان را به خاطر ثروت و اموالشان همچون زندانياني در پيش خود نگاه داريد تا دارائيشان را به ارث ببريد ) . « كَرْهاً » : ناپسندانه . حال نساء است و به معني كارِهات يا مُكْرَهات است . اين قيد براي تقبيح اعمال مردان است ؛ نه اين كه اگر رضايت در ميان باشد ، چنين عملي حرام بشمار نيايد . « لا تَعْضُلُوهُنَّ » : زنان را از ازدواج باز نداريد . آنان را تحت فشار قرار ندهيد و زنداني خويشتن نكنيد . اين فعل مي‌تواند منصوب بوده و عطف بر « تَرِثُوا » باشد ، و يا مجزوم به حساب آيد . « فَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ » ، گناه آشكار همچون زنا و نشوز .
سوره نساء آيه 20
متن آيه :
وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّكَانَ زَوْجٍ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَاراً فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَيْئاً أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِيناً
ترجمه :
و اگر خواستيد همسري را به جاي همسري برگزينيد ، هر چند مال فراواني هم مهر يكي از آنان كرده باشيد ، براي شما درست نيست كه چيزي از آن مال دريافت داريد . آيا با بهتان و گناه آشكار ، آن را دريافت مي‌داريد ؟ ! ( مگر مؤمنان را چنين كاري سزد ؟ ! ) .
توضيحات :
« إِسْتِبْدَال » : عوض‌كردن . جابجا كردن . « قِنطَاراً » : مال فراوان . مراد مهريّه زياد است . « بُهْتَاناً » : از راه ظلم . به بطالت . با توسّل به بهتان . واژه ( بُهْتَاناً وَ إِثْماً ) مصدرند و به عنوان وصف به كار رفته‌اند و حال ضمير ( و ) در ( تَأْخُذُونَهُ ) مي‌باشند و تقدير چنين است : أَتَأْخُذُونَهُ بَاهِتِينَ وَ ءَاثِمِينَ . « مُبِيناً » : روشن و آشكار .
سوره نساء آيه 21
متن آيه :
وَكَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُكُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنكُم مِّيثَاقاً غَلِيظاً
ترجمه :
و چگونه ( سزاوار شما است كه ) آن را بازپس بگيريد ؟ و حال آن كه با يكديگر آميزش داشته‌ايد و هر يك بر عورت ديگري اطّلاع پيدا كرده‌ايد و ( گذشته از اين ) زنان پيمان محكمي ( هنگام ازدواج ) از شما گرفته‌اند ( و خداوند برابر آن ، امر زناشوئي را حلال نموده است ) .
توضيحات :
« أَفْضَيا بَعْضُكُمْ إِلي بَعْضٍ » : با يكديگر آميزش نموده‌ايد . از هم كام گرفته‌ايد . « مِيثَاقاً غَلِيظاً » : پيمان استوار ، كه نگاهداري زنان به صورت شايسته يا رهاكردن ايشان به گونه بايسته است ( نگا : بقره / 229 ) .
سوره نساء آيه 22
متن آيه :
وَلاَ تَنكِحُواْ مَا نَكَحَ آبَاؤُكُم مِّنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتاً وَسَاء سَبِيلاً
ترجمه :
و با زناني ازدواج نكنيد كه پدران شما با آنان ازدواج كرده‌اند . چرا كه اين كار ، عمل بسيار زشتي است و ( در پيش خدا و مردم ) مبغوض بوده و روش بسيار نادرستي است ؛ مگر آنچه گذشته است ( و در زمان جاهليّت بوده است كه مورد عفو خدا قرار مي‌گيرد ) .
توضيحات :
« سَلَفَ » : گذشت . « فَاحِشَةٌ » : كار بسيار زشت و ناپسند . « مَقْتاً » : خشم شديد . در اينجا مصدر به جاي وصف به كار رفته است ، همان گونه كه مي‌گويند : زَيْدٌ عَدْلٌ . « سَبِيلاً » : تمييز است .
سوره نساء آيه 23
متن آيه :
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالاَتُكُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللاَّتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَآئِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ اللاَّتِي فِي حُجُورِكُم مِّن نِّسَآئِكُمُ اللاَّتِي دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلاَئِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلاَبِكُمْ وَأَن تَجْمَعُواْ بَيْنَ الأُخْتَيْنِ إَلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللّهَ كَانَ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
خداوند بر شما حرام نموده است ازدواج با مادرانتان ، دخترانتان ، خواهرانتان ، عمّه‌هايتان ، خاله‌هايتان ، برادرزادگانتان ، خواهرزادگانتان ، مادراني كه به شما شير داده‌اند ، خواهران رضاعيتان ، مادران همسرانتان ، دختران همسرانتان از مردان ديگر كه تحت كفالت و رعايت شما پرورش يافته و با مادرانشان همبستر شده‌ايد ، ولي اگر با مادرانشان همبستر نشده باشيد ، گناهي ( در ازدواج با چنين دختراني ) بر شما نيست ، همسران پسران صلبي خود ، و ( بالاخره اين كه ) دو خواهر را با هم جمع آوريد ، مگر آنچه گذشته است ( كه با ترك يكي از آن دو خواهر ، قلم عفو بر اين كار كه در زمان جاهليّت واقع شده است ، كشيده خواهد شد ) . بيگمان خداوند بسي آمرزنده است ( و گذشته را ناديده مي‌گيرد ، و ) مهربان است ( و در آنچه برايتان وضع مي‌كند حال شما را مراعات مي‌دارد ) .
توضيحات :
« رَبَآئِبُكُمْ » : جمع ربيبة ، تربيت‌يافتگان . مراد دختران همسرانتان از شوهران ديگر است . « أَللاّتِي فِي حُجُورِكُمْ » : آنان كه غالباً با مادرانشان تحت رعايت و كفالت شما قرار مي‌گيرند ، والاّ چنين دختراني مطلقاً حرام مي‌باشند ، چه تحت كفالت و رعايت انسان باشند و چه زير نظر و تحت مراقبت ديگران پرورده شوند . « حُجُور » : جمع حجر ، آغوش . مراد رعايت و پرورش است . « حَلآئِل » : جمع حَليلَة ، همسران . « أَلَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ » : پسران صلبي شما ؛ نه پسر خواندگانتان .
سوره نساء آيه 24
متن آيه :
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاء ذَلِكُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
و زنان شوهردار ( بر شما حرام شده‌اند ) مگر زناني كه ( آنان را در جنگ ديني مسلمانان با كافران ) اسير كرده باشيد ، كه ( در اين صورت نكاح شوهران كافرشان با اسارت لغو مي‌گردد و بعد از زدوده شدن رحم ايشان ، ) براي شما حلال مي‌باشند . اين را خدا بر شما واجب گردانده است ( پس آنچه را كه او بر شما حرام نموده است حرام بدانيد و آن را مراعات داريد ) . براي شما ازدواج با زنان ديگري جز اينان ( يعني جز زنان مؤمن حرام ) حلال گشته است و مي‌توانيد با اموال خود ( از راه شرعي ) زناني را جويا شويد و با ايشان ازدواج كنيد ( بدان شرط كه منظورتان زنا و دوست‌بازي نباشد و ) پاكدامن و از زنا خويشتندار باشيد . پس اگر با زني از زنان ازدواج كرديد و از او كام گرفتيد ، بايد كه مهريّه او را ( چنان كه مقرّر است بدون كم و كاست و در موعد خود ) بپردازيد ، و اين واجبي ( از واجبات الهي ) است . و بعد از تعيين مهريّه ، گناهي بر شما نيست در آنچه ميان خود بر آن توافق مي‌نمائيد ( مثلاً اين كه همسر با رضا و رغبت از مقداري از مهريّه خود چشم‌پوشي كند و يا شوهر مشتاقانه مقداري بر اندازه مهريّه بيفزايد ) . بيگمان خداوند ( پيوسته بر مصالح بندگان خود ) آگاه ( و در احكامي كه براي آنان وضع مي‌نمايد ) حكيم بوده ( و مي‌باشد ) .
توضيحات :
« مُحْصَنَات » : زنان شوهردار . « مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ » : زنان كافراني كه در جنگ ديني بدون شوهرانشان اسير مي‌شوند و حامله نمي‌باشند . امّا اگر با شوهرانشان اسير شوند ، در حباله نكاح ايشان مي‌مانند . « كِتَابَ اللهِ » : مفعول مطلق فعل محذوفي است و تقدير چنين است : كَتَبَ اللهُ عَلَيْكُمْ تَحْريمَ هذِهِ الْمُحَرَّمَاتِ الْمَذْكُورَاتِ كِتاباً ، وَ فَرَضَهُ فَرِيضَةً . اضافه مصدر به فاعل خود است . برخي ( كِتابَ ) را مفعولٌ‌به فعل محذوفي مانند ( إِلْزَمُوا ) مي‌دانند ؛ يعني : إِلْزَمُوا كِتَابَ اللهِ . « أَن تَبْتَغُوا » : تا جويا شويد . مفعولٌ‌له است . « مُحْصِنِينَ » : طالبان پاكدامني و عفّت خود و همسرانشان . حال ضمير ( و ) در فعل ( تَبْتَغُوا ) است . « غَيْرَ مُسَافِحِينَ » : دوري جويندگان از زنا . حال دوم ضمير ( و ) است . « مَا اسْتَمْتَعْتُمْ » : زناني كه از آنان كام گرفتيد . « أُجُور » : جمع اجر ، مراد مهريّه است . « فَرِيضَةً » : واجب . حال است . « جُنَاح » : گناه .
سوره نساء آيه 25
متن آيه :
وَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلاً أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه :
و اگر كسي از شما نتوانست با زنان آزاده مؤمن ازدواج كند ، مي‌تواند با كنيزان مؤمني ازدواج نمايد . خداوند آگاه از ايمان شما است . ( از ازدواج با كنيزان مؤمن سرپيچي نكنيد ، چرا كه ) برخي از برخي هستيد ( و شما و ايشان در برابر دين يكسان مي‌باشيد ) ، لذا با اجازه صاحبان آنان با ايشان ازدواج كرده و مهريّه ايشان را زيبا و پسنديده و برابر عرف و عادت ( به تمام و كمال ) بپردازيد . كنيزاني را برگزينيد كه با عفّت و پاكدامن باشند و براي خود دوستاني ( نامشروع ) برنگزينند . اگر پس از ازدواج ، از ايشان زنا سر زد ، عقوبت ايشان نصف عقوبت زنان آزاده ( يعني : پنجاه تازيانه ) است . ازدواج با كنيزان به هنگام عدم قدرت براي كسي از شما آزاد است كه ترس از فساد داشته باشد ( و بترسد به مشقّتي دچار شود كه به زنا منتهي گردد ) . و اگر شكيبائي ورزيد ( و از ازدواج با كنيزان خودداري كنيد و بتوانيد عفّت خود را مراعات داريد ) براي شما بهتر است . و خداوند داراي مغفرت و مرحمت فراوان است .
توضيحات :
« طَوْلاً » : دارائي و بضاعت . قدرت مادي و معنوي . « فَتَيَات » : جمع فَتاة ، دختران نوجوان . مراد كنيزان است . « بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ » : برخي از برخي هستيد و همگان برادران و خواهران ايماني مي‌باشيد ( نگا : حجرات / 10 ، توبه / 71 ) . « مُحْصَنَات » : زنان عفيف و پاكدامن . حال است . « غَيْرَ مُسَافِحَات » : زنان عفيف و پاكدامن . حال دوم بشمار است . « أَخْدَان » : جمع خِدْن ، رفيق و رفيقه . دوستان زن يا مردي كه به گونه آشكار يا نهان با آنان معاشرت نامشروع انجام گيرد . « أُحْصِنَّ » : به ازدواج درآورده شدند . « عَنَت » : فساد و تباهي . فسق و فجور .
سوره نساء آيه 26
متن آيه :
يُرِيدُ اللّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَيَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ وَيَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
ترجمه :
خداوند مي‌خواهد ( قوانين دين و مصالح امور را ) برايتان روشن كند و شما را به راه كساني ( از پيغمبران و صالحان ) رهنمود كند كه پيش از شما بوده‌اند ، و توبه ( لغزشها و بزهكاريهاي پيشين ) شما را بپذيرد ، و خداوند آگاه ( از احوال بندگان است و قوانيني را برايتان وضع مي‌نمايد كه مصلحت و منفعت شما را در بر دارد ) و حكيم است ( و برابر حكمت ، احكام شريعت را صادر مي‌نمايد ) .
توضيحات :
« سُنَن » : جمع سنّت ، روش . طريقه .
سوره نساء آيه 27
متن آيه :
وَاللّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَن تَمِيلُواْ مَيْلاً عَظِيماً
ترجمه :
خداوند مي‌خواهد توبه شما را بپذيرد ( و به سوي طاعت و عبادت برگرديد و از لوث گناهان پاك و پاكيزه گرديد ) و كساني كه به دنبال شهوات راه مي‌افتند ، مي‌خواهند كه ( از حق دور شويد و به سوي باطل بگرائيد و از راه راست ) خيلي منحرف گرديد ( تا همچون ايشان شويد ) .
توضيحات :
« أَن تَمِيلُوا » : اين كه منحرف شويد . اين كه دور گرديد .
سوره نساء آيه 28
متن آيه :
يُرِيدُ اللّهُ أَن يُخَفِّفَ عَنكُمْ وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِيفاً
ترجمه :
خداوند مي‌خواهد ( با وضع احكام سهل و ساده ) كار را بر شما آسان كند ( چرا كه او مي‌داند كه انسان در برابر غرائز و اميال خود ناتوان است ) و انسان ضعيف آفريده شده است ( و در امر گرايش به زنان تاب مقاومت ندارد ) .
توضيحات :
« ضَعِيفاً » : حال است .
سوره نساء آيه 29
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيماً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! اموال همديگر را به ناحق ( يعني از راههاي نامشروعي همچون : دزدي ، خيانت ، غصب ، ربا ، قمار ، و . . . ) نخوريد مگر اين كه ( تصرّف شما در اموال ديگران از طريق ) داد و ستدي باشد كه از رضايت ( باطني دو طرف ) سرچشمه بگيرد ، و خودكشي مكنيد و خون همديگر را نريزيد . بيگمان خداوند ( پيوسته ) نسبت به شما مهربان بوده ( و خواهد بود ) .
توضيحات :
« بِالْبَاطِلِ » : به ناحق . از راه نامشروع . « إِلاّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ » : مگر اين كه اموال از راه تجارتي باشد كه با رضايت انجام پذيرد . در اينجا مستثني منقطع است . حرف إِلاّ به معني ليكن و مگر است . اسم ( تَكُونَ ) ( هِيَ ) و به ( اموال ) برمي‌گردد . اسم ( تَكُونَ ) مي‌تواند ( التِّجَارَة ) محذوف باشد . تقدير چنين مي‌شود : إِلاّ أَن تَكُونَ ا لأمْوَالُ أَمْوَالَ تِجَارَةٍ . يا : إِلاّ أَن تَكُونَ التِّجَارَةُ تِجَارَةً . « لا تَقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ » : خودكشي نكنيد . با مخالفت اوامر خدا خويشتن را به هلاكت ميندازيد .
سوره نساء آيه 30
متن آيه :
وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَاناً وَظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَاراً وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيراً
ترجمه :
و كسي كه چنين كاري ( يعني خودكشي يا خوردن به ناحق اموال ديگران ) را تجاوزگرانه و ستمگرانه مرتكب شود ، او را با آتش دوزخ مي‌سوزانيم ، و اين ( عمل هم ) براي خدا آسان است .
توضيحات :
« عُدْواناً » : تجاوزگرانه . « ظُلْماً » : ستمگرانه . ( عُدْوَاناً وَ ظُلْماً ) مصدرند و حال واقع شده‌اند و تقدير چنين است : مُتَعَدِّياً وَ ظالِماً . « يَسِيراً » : آسان .
سوره نساء آيه 31
متن آيه :
إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيماً
ترجمه :
اگر از گناهان كبيره‌اي بپرهيزيد كه از آن نهي شده‌ايد ، گناهان صغيره شما را ( با فضل و رحمت خود ) از شما مي‌زدائيم و ( به شرط استغفار از كبائر و عدم اصرار بر صغائر ) شما را به جايگاه ارزشمندي ( كه بهشت برين است ) وارد مي‌گردانيم .
توضيحات :
« كَبَآئِرَ » : گناهان بزرگ . گناهاني كه در برابر آنها تهديد شديدي آمده يا حدّي معيّن شده است . از قبيل : انباز قراردادن براي خدا ، قتل ، سحر و جادو ، خوردن مال يتيم ، رباخواري ، زنا ، تهمت زنا ، عقوق والدين ، شهادت دروغ و ناروا ، فرار از جهاد . « مُدْخَلاً » : منزل و مأوي . اسم مكان باب افعال است .
سوره نساء آيه 32
متن آيه :
وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيماً
ترجمه :
آرزوي چيزي نكنيد كه خداوند برخي از شما را با ( اعطاي ) آن بر برخي ديگر برتري داده است ( و مردان را در بعضي از چيزها بر زنان ، و زنان را در بعضي از چيزها بر مردان فضيلت داده و مرحمت روا ديده است ) . مردان نصيبي دارند از آنچه فراچنگ مي‌آورند و زنان ( هم ) نصيبي دارند از آنچه به دست مي‌آورند ( و هر يك از زنان و مردان داراي سرشتي و حقوقي فراخور حال خود مي‌باشند . پس با تلاش و كوشش شبانه‌روزي رحمت و بركت خداي را بجوئيد ) و طلب فضل او كنيد . بيگمان خداوند ( كاملاً ) آگاه از هر چيزي بوده ( و به هر نوعي ، چيزي بخشيده است كه شايسته‌اش بوده است ) .
توضيحات :
. . .
سوره نساء آيه 33
متن آيه :
وَلِكُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِيَ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ وَالَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيداً
ترجمه :
براي هر يك ( از مردان و زنان ) وارثاني تعيين كرديم تا از ميراث پدر و مادر و نزديكان برخوردار شوند ( و بر تركه ايشان استيلاء يابند ) و به كساني كه با آنان پيمان ( زناشوئي ) بسته‌ايد ( و ايشان را به شوهري يا همسري پذيرفته‌ايد ) بهره خودشان را ( به تمام و كمال ) بدهيد ( و بدانيد كه ) بيگمان خدا بر هر چيزي حاضر و ناظر ( و مراقب رفتار و كردار شما ) بوده است ( و مي‌باشد ) .
توضيحات :
« مَوَالِي » : جمع مَوْلي ، سرپرستان . پيروان . در اينجا مراد وُرّاث است كه حق ولايت يعني استحقاق دريافت تركه و استيلاء بر آن را دارند . « مِمَّا » : از آنچه . بر آنچه . « ألَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ » : مراد شوهران يا همسران و يا هم‌سوگندان و هم‌پيمانان مي‌باشد . « اَيْمَان » : جمع يمين ، قَسَم . دست راست . زيرا كه به هنگام معاهده دست راست خود را به هم مي‌دادند و بر انجام كاري هم‌سوگند و هم‌پيمان مي‌شدند . « شَهِيداً » : مطّلع و آگاه . حاضر و ناظر .
سوره نساء آيه 34
متن آيه :
الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ وَاللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلاَ تَبْغُواْ عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيّاً كَبِيراً
ترجمه :
مردان بر زنان سرپرستند ( و در جامعه كوچك خانواده ، حق رهبري دارند و صيانت و رعايت زنان بر عهده ايشان است ) بدان خاطر كه خداوند ( براي نظام اجتماع ، مردان را بر زنان در برخي از صفات برتريهائي بخشيده است و ) بعضي را بر بعضي فضيلت داده است ، و نيز بدان خاطر كه ( معمولاً مردان رنج مي‌كشند و پول به دست مي‌آورند و ) از اموال خود ( براي خانواده ) خرج مي‌كنند . پس زنان صالحه آناني هستند كه فرمانبردار ( اوامر خدا و مطيع دستور شوهران خود ) بوده ( و خويشتن را از زنا به دور و اموال شوهران را از تبذير محفوظ ) و اَسرار ( زناشوئي ) را نگاه مي‌دارند ؛ چرا كه خداوند به حفظ ( آنها ) دستور داده است . ( زنان صالح چنين بودند وليكن زنان ناصالح آناني هستند كه سركش مي‌باشند ) و زناني را كه از سركشي و سرپيچي ايشان بيم داريد ، پند و اندرزشان دهيد و ( اگر مؤثّر واقع نشد ) از همبستري با آنان خودداري كنيد و بستر خويش را جدا كنيد ( و با ايشان سخن نگوئيد . و اگر باز هم مؤثّر واقع نشد و راهي جز شدّت عمل نبود ) آنان را ( تنبيه كنيد و كتك مناسبي ) بزنيد . پس اگر از شما اطاعت كردند ( ترتيب تنبيه سه‌گانه را مراعات داريد و از اخفّ به اشدّ نرويد و جز اين ) راهي براي ( تنبيه ) ايشان نجوئيد ( و نپوئيد و بدانيد كه ) بيگمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است ( و اگر ايشان را بيش از حدّ اذيّت و آزار كنيد ، انتقام آنان را از شما مي‌گيرد ) .
توضيحات :
« قَوَّامُونَ » : جمع قَوّام ، صيغه مبالغه قائِم است و كسي را مي‌گويند كه شبانه‌روز به كار و بار خانواده قيام كند و پيوسته در راه مصالح ايشان در تلاش باشد . سرپرست خدمتگزار . « قَانِتَاتٌ » : خاشعان . مطيعان . « حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ » : راز نگهداران . مراد از غيب هر آن چيزي است كه از ديده شوهر به دور مي‌ماند ، از قبيل : ناموس و اولاد و اموال . آنچه در خلوت ميان زن و شوهر مي‌گذرد . « بِمَا حَفِظَ اللهُ » : به سبب فرمان خدا بدين حفظ . چنان كه خداوند اَسرار را حفظ فرموده است . بدان خاطر كه خدا فرمان داده است كه درباره زنان ظلم و جور نشود و حقوق ايشان در جامعه مراعات شود . « نُشُوز » : سركشي و سرپيچي . « مَضَاجِع » : جمع مَضْجَع ، بِستر ، فِراش . « فَلا تَبْغُوا » : نخواهيد . خواستار نشويد .
سوره نساء آيه 35
متن آيه :
وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُواْ حَكَماً مِّنْ أَهْلِهِ وَحَكَماً مِّنْ أَهْلِهَا إِن يُرِيدَا إِصْلاَحاً يُوَفِّقِ اللّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيماً خَبِيراً
ترجمه :
و اگر ( ميان زن و شوهر اختلافي افتاد و ) ترسيديد ( كه اين كار باعث ) جدائي ميان آنان شود ، داوري از خانواده شوهر ، و داوري از خانواده همسر ( انتخاب كنيد و براي رفع و رجوع اختلاف ) بفرستيد . اگر اين دو داور جوياي اصلاح باشند ، خداوند آن دو را ( كمك نموده و در يكي از دو كار : سازش نيك و خداپسندانه ، يا جدائي زيبا و معقولانه ) موفّق مي‌گرداند . بيگمان خداوند مطّلع ( بر ظاهر و باطن مردمان و ) آگاه ( از نيّات همگان ) است .
توضيحات :
« شِقَاق » : اختلاف . جدائي . « حَكَماً » : داور . « يُوَفِّقِ اللهُ » : مراد از توفيق خدا در كار سازش و الفت و محبّت مجدّد است ، و يا اين كه در جدائي مفيد به حال زن و شوهر . « إِبْعَثُوا » : بفرستيد .
سوره نساء آيه 36
متن آيه :
وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئاً وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالاً فَخُوراً
ترجمه :
( تنها ) خدا را عبادت كنيد و ( بس . و هيچ كس و ) هيچ چيزي را شريك او مكنيد . و نيكي كنيد به پدر و مادر ، خويشان ، يتيمان ، درماندگان و بيچارگان ، همسايگانِ خويشاوند ، همسايگانِ بيگانه ، همدمان ( در سفر و در حضر ، و همراهان و همكاران ) ، مسافران ( نيازمندي كه در شهر و مكان معيّني اقامت ندارند ) ، و بندگان و كنيزان . بيگمان خداوند كسي را دوست نمي‌دارد كه خودخواه و خودستا باشد .
توضيحات :
« إِحْسَاناً » : نيكي‌كردن . مفعول مطلق براي فعل محذوف ( أَحْسِنُوا ) است و براي تأكيد به كار رفته است . « الْجَارِ ذِي الْقُرْبَيا » : همسايه نزديك . « الْجَارِ الْجُنُبِ » : همسايه بيگانه . همسايه دور . « الْجُنُب » : بيگانه . دور . « الصَّاحِبِ بِالْجَنبِ » : همدم . همنشين . همكار ، همراه . همسفر . « مُخْتَالاً » : خودخواه . متكبّر . اسم فاعل باب افتعال از واژه ( خُيَلاء ) است . « فَخُوراً » : فخرفروش . خودستا .
سوره نساء آيه 37
متن آيه :
الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَيَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُّهِيناً
ترجمه :
( آنان ) كسانيند كه خود بخل مي‌ورزند و مردمان را نيز به بخل مي‌خوانند ، و نعمتي را كه خداوند بديشان داده است پنهان مي‌دارند و ( نه خودشان از آن استفاده مي‌كنند و نه ديگران را از آن بهره‌مند مي‌سازند ، و پيوسته سعي در كفران نعمت مادي و معنوي دارند ، اينان بدانند كه ) ما براي كساني كه ( همچون ايشان ) كفران نعمت مي‌كنند ، عذاب خواركننده‌اي آماده كرده‌ايم .
توضيحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده كرده‌ايم . تهيّه ديده‌ايم . « كَافِرِينَ » : پنهان‌كنندگان و ناديده‌انگاران نعمت . كفرپيشگان .
سوره نساء آيه 38
متن آيه :
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَن يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِيناً فَسَاء قِرِيناً
ترجمه :
و ( آنان ) كسانيند كه اموال خود را رياكارانه صرف مي‌كنند و خودنمايانه مي‌بخشند ( تا مردم ايشان را ببينند و تعريف و تمجيدشان كنند ) و نه به خدا ايمان و نه به آخرت باور دارند ، ( چرا كه از شيطان پيروي كرده و شيطان ايشان را از راه بدر برده است ) و هر كه شيطان همدم او باشد ( چه بد همدمي برگزيده است و ) شيطان بدترين همدم است .
توضيحات :
« رِئَآءَ » : ريا . خودنمائي . مصدر باب مفاعله و مفعولٌ‌له است ، و يا حال ضمير ( و ) در ( يُنفِقُونَ ) بشمار است و تقدير چنين مي‌شود : مُرَآئِينَ النَّاسَ . « قَرِيناً » : همدم . همنشين . همصحبت .
سوره نساء آيه 39
متن آيه :
وَمَاذَا عَلَيْهِمْ لَوْ آمَنُواْ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقَهُمُ اللّهُ وَكَانَ اللّهُ بِهِم عَلِيماً
ترجمه :
چه مي‌شد اگر آنان به خدا و روز رستاخيز ايمان مي‌آوردند و ( به انگيزه اين ايمان ، خالصانه در راه خدا ) از آنچه خدا بديشان داده است بذل و بخشش مي‌كردند ( و اجر خود را از او دريافت مي‌داشتند ؟ ) و خداوند آگاه از آنان است .
توضيحات :
« مَاذَا عَلَيْهِمْ » : چه مي‌شد اگر . چه زياني مي‌كردند اگر .
سوره نساء آيه 40
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ لاَ يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
خداوند ( به كسي ) ذرّه‌اي ظلم روا نمي‌دارد و ( از اجر كسي نمي‌كاهد ، ولي ) اگر كار نيكي ( از كسي ) سر زند ، آن را چندين برابر مي‌گرداند ، و از سوي خود ( به شخص نيكوكار ، جداي از چندين برابر اجر عملش ) پاداش بزرگي عطاء مي‌كند .
توضيحات :
« مِثْقَالَ » : وزن . اندازه . « ذَرَّةٍ » : دانه‌اي از آن گرد و غبار گونه‌اي كه به هنگام تابش خورشيد از سوراخي به درون منزل در ميان پرتو نور ديده مي‌شود . « مِثْقَالَ ذَرَّةٍ » : هم‌وزن ذرّه‌اي . به اندازه ذرّه‌اي . مراد كمترين و سبكترين چيز است .
سوره نساء آيه 41
متن آيه :
فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاء شَهِيداً
ترجمه :
( اي محمّد ! حال اينان ) چگونه خواهد بود بدان گاه كه از هر ملّتي گواهي ( از پيغمبران براي شهادت بر قوم خود ) بياوريم و تو را ( نيز به عنوان ) شاهدي بر ( قوم خود ، از جمله ) اينان ( يعني تنگچشمان و نافرمايان ) بياوريم ؟
توضيحات :
« كَيْفَ » : چگونه خواهد بود ؟ چه حالي پيدا خواهند كرد ؟ « شَهِيداً » : گواه ( نگا : بقره / 143 ) .
سوره نساء آيه 42
متن آيه :
يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَعَصَوُاْ الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّى بِهِمُ الأَرْضُ وَلاَ يَكْتُمُونَ اللّهَ حَدِيثاً
ترجمه :
در آن روز ( كه چنين كارهائي به وقوع پيوندد ) كساني كه كفر را برگزيده و از فرمان پيغمبر سر بر تافته‌اند ، دوست مي‌دارند كه كاش ( همان گونه كه مردگان را در خاك دفن مي‌كنند و خاك بر پيكرشان مي‌ريزند ، ايشان را نيز در دل خاك دفن مي‌كردند و ) زمين ( مزار ايشان ) را بر روي آنان صاف مي‌كردند ( و همچون مردگان در خاك پنهان مي‌شدند و چنين شرمندگي و درد و رنجي را نمي‌ديدند . در آن روز آنان ) نمي‌توانند ( كردار يا ) گفتاري را از خدا پنهان سازند .
توضيحات :
« لَوْ تُسَوَّيا بِهِمُ الأَرْضُ » : كاش زمين بر روي آنان صاف مي‌شد ! كاش مي‌شد زمين از هم بشكافد و آنان را ببلعد و دوباره به هم برآيد ! كاش همچون زمين خاك بودند و از عقاب و عذاب مي‌رستند !
سوره نساء آيه 43
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُكَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلاَ جُنُباً إِلاَّ عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلُواْ وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغَآئِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوّاً غَفُوراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! در حالي كه مست هستيد به نماز نايستيد تا آن گاه كه مي‌دانيد چه مي‌گوئيد ، و به نماز نايستيد در حالي كه جنب هستيد تا آن گاه كه غسل مي‌كنيد ، مگر اين كه مسافر باشيد . و اگر مريض يا مسافر بوديد و يا اين كه از پيشاب برگشتيد ، و يا اين كه با زنان نزديكي كرديد و ( در همه اين احوال ) آبي نيافتيد ، با خاك پاك تيمّم كنيد و ( براي اين منظور ، با خاك ) چهره و دستهايتان را مسح كنيد . بيگمان خداوند عفوكننده و آمرزنده است .
توضيحات :
« لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنتُمْ سُكَارَيا » : در حال مستي نماز نخوانيد . اين فرمان ، مقدّمه تحريم ميخوارگي بود و سپس برابر سوره بقره آيه 219 و سوره مائده آيه‌هاي 90 و 91 به طور قطعي حكم تحريم شرف نزول يافت . معني ديگر « لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ » ، اين است كه لا تَقْرَبُوا مَواضِعَ الصَّلاةِ . يعني : به مساجد نرويد . « سُكَارَيا » : جمع سَكْران ، مستان . « وَ لا جُنُباً إِلاّ عَابِرِي سَبِيلٍ » : در حالي كه جنب هستيد به مساجد نرويد مگر اين كه از آنجا عبور كنيد . در حالي كه جنب هستيد نماز نخوانيد مگر مسافر باشيد . « مَرْضَيا » : جمع مريض ، بيماران . « الْغَآئِطِ » : زمين گود . مراد پيشاب و قضاي حاجت است . « لامَسْتُمْ » : آميزش جنسي كرديد . لمس نموديد . « صَعِيداً » : سطح زمين . زمين . خاك . مفعولٌ‌به ( تيمّموا ) است يا منصوب به نزع خافض است . يعني فَتيمّموا بِصَِعيدٍ . « عَفُوّاً » : بسيار عفوكننده . بسيار زداينده گناهان .
سوره نساء آيه 44
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيباً مِّنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلاَلَةَ وَيُرِيدُونَ أَن تَضِلُّواْ السَّبِيلَ
ترجمه :
مگر نمي‌بيني كساني كه بهره‌اي از كتاب ( هاي آسماني سابق ) بديشان داده شده است ، ( با بهاي هدايت ، ) ضلالت را مي‌خرند و مي‌خواهند كه شما ( نيز همچون ايشان ) گمراه شويد ؟
توضيحات :
« أَلَمْ تَرَ إِلَيا » : مگر نمي‌بيني ؟ مگر بي‌خبري ؟
سوره نساء آيه 45
متن آيه :
وَاللّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ وَكَفَى بِاللّهِ وَلِيّاً وَكَفَى بِاللّهِ نَصِيراً
ترجمه :
خداوند ( از شما ) بهتر دشمنانتان را مي‌شناسد ، و كافي است كه خدا سرپرست ( و نگهدارتان ) باشد ، و كافي است كه خدا ياور ( و مددكارتان ) باشد .
توضيحات :
« كَفَيا » : كافي است . بسنده است .
سوره نساء آيه 46
متن آيه :
مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيّاً بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْناً فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْراً لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
برخي از يهوديان سخنان را از جاهاي خود منحرف مي‌گردانند ( و كلام را از معاني اصلي به دور مي‌دارند و وارونه و چندگونه و چند پهلو صحبت مي‌كنند ) و مي‌گويند : شنيديم ( سخن تو را و به كار نگرفتيم ! ) و فرمان نبرديم ( و جز عصيان نيفزوديم ! ) بشنو ( سخنان ناروا و كاش نشنوي جز ) ناشنيدني را . و ( مي‌گفتند : ) ما را بپاي ( ولي ) زبان را پيچ مي‌دادند ( و به جاي : راعِنا ، راعينا ، يعني چوپان ما ، يا راعِناً ، يعني : نازيبا ، مي‌گفتند . . . ) و ( هدفشان ) ريشخند دين بود ( و نفرين رسول ! ) ولي اگر آنان ( به جاي اين همه سخنان ناروا و كارهاي نازيبا ) مي‌گفتند : شنيديم و اطاعت كرديم و ( سخنان ما را ) بشنو و به ما مهلت بده ( تا حقائق را درك كنيم ) به نفع و صلاح ايشان بود و ( با واقعيّت سازگارتر و ) درست‌تر ، وليكن خداوند آنان را به سبب كفرشان نفرين نموده است ( و از رحمت خود مطرود و محروم فرموده است ) و لذا جز شمار اندكي ايمان نمي‌آورند ( و داعي حق را لبّيك نمي‌گويند ) .
توضيحات :
« الْكَلِمَ » : كلام . سخن . « غَيْرَ مُسْمَعٍ » : ناشنيدني . حرف بد نشنوي . گوش شنوا نداشته باشي . جز بد نشنوي . جز نيك نشنوي . واژه ( غَيْرَ ) حال است . « لَيّاً » : پيچ‌دادن . از ماده ( لوي ) . مصدر است و به معني ( لاوينَ ) به كار رفته است و حال مي‌باشد . ( نگا : آل عمران / 78 ) . « طَعْناً » : تمسخركردن . مورد استهزاء قراردادن . ( طَعْناً ) عطف بر ( لَيّاً ) است و به معني ( طَاعِنِينَ ) است ( نگا : مائده / 57 - 59 ) . « أَقْوَم » : دادگرانه‌تر و به صواب نزديكتر . شايسته‌تر .
سوره نساء آيه 47
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقاً لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللّهِ مَفْعُولاً
ترجمه :
اي كساني كه كتاب ( آسماني ) به شما داده شده است ! ايمان بياوريد بدانچه ( از قرآن بر محمّد ) نازل كرده‌ايم و تصديق‌كننده چيزي است كه ( از كتاب آسماني ) با خود داريد ، پيش از آن كه ( عذابي نصيب شما كنيم و بدان وسيله آثار ) چهره‌هائي را محو كنيم ( و در آنها چشم و گوش و ابرو و بيني و لبي بر جاي نگذاريم ) و آنها را برگردانيم ( و همچون قسمت پشت خود صاف و زشت گردند ) ، يا پيش از آن كه ايشان را از رحمت خود بي‌بهره سازيم همان گونه كه ياران شنبه را ( يعني آناني كه در روز شنبه ماهي مي‌گرفتند ) نفرين كرده و نابود نموديم . و فرمان خدا انجام‌شدني است .
توضيحات :
« نَطْمِسَ » : محو كنيم . بزدائيم . وارونه و دگرگون كنيم . « وُجُوهاً » : چهره‌ها . اشخاص . « نَلْعَنَهُمْ » : نفرينشان كنيم . هلاكشان سازيم . « أَصْحَابَ السَّبْتِ » : پيروان شنبه . يهودياني كه نافرماني خدا كردند و در روز شنبه ماهيگيري نمودند و مورد خشم او قرار گرفتند ( نگا : اعراف / 163 - 166 ) .
سوره نساء آيه 48
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْماً عَظِيماً
ترجمه :
بيگمان خداوند ( هرگز ) شرك به خود را نمي‌بخشد ، ولي گناهان جز آن را از هركس كه خود بخواهد مي‌بخشد . و هر كه براي خدا شريكي قائل گردد ، گناه بزرگي را مرتكب شده است .
توضيحات :
« مَا دُونَ » : كمتر از . جداي از . « إِفْتَرَيا » : به هم بافته است . بهتان‌كنان و دروغ‌زنان ، مرتكب گرديده است .
سوره نساء آيه 49
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمْ بَلِ اللّهُ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً
ترجمه :
مگر آگاه نيستي از كساني كه خويشتن را پاك مي‌شمارند ( و با لاف و گزاف خود را متّقي قلمداد مي‌نمايند ؟ ) . بلكه ( اين تنها ) خدا است كه ( چنان كه بايد پاكان و ناپاكان را از هم مي‌شناسد و ) كساني را كه خود بخواهد پاك مي‌دارد ( و مي‌شمارد و به راه راست هدايت مي‌نمايد و به كسي كمترين ستمي روا نمي‌دارد ) و بديشان به اندازه نخ هسته خرما هم ظلم و جور نمي‌شود .
توضيحات :
« يُزَكُّونَ » : پاك مي‌شمارند . خود را بيهوده مي‌ستايند و در تمجيد و تعريف خود مي‌كوشند ( نگا : بقره / 111 و مائده / 18 ) . « فَتِيلاً » : نخ‌گونه و رشته باريكي كه در شكاف هسته خرما وجود دارد كه در كمي و ناچيزي بدان ضرب‌المثل مي‌زنند . اين واژه مي‌تواند مفعول دوم يا تمييز باشد .
سوره نساء آيه 50
متن آيه :
انظُرْ كَيفَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الكَذِبَ وَكَفَى بِهِ إِثْماً مُّبِيناً
ترجمه :
بنگر كه چگونه به خدا دروغ مي‌بندند ( و خويشتن را فرزندان خدا و عزيزان او مي‌دانند و مي‌گويند كه جز يهوديان و مسيحيان كسي به بهشت نمي‌رود . ) ( نگا : بقره / 111 و مائده / 18 ) و همين دروغ كافي است كه گناه آشكاري باشد ( و بيانگر نيّت كثيف و عمل زشت ايشان گردد ) .
توضيحات :
« كَفَيا بِهِ » : اين دروغ و بهتان كافي است . « إِثْماً » : گناه . تمييز است . « مُبِيناً » : آشكار . از مصدر ( إِبانَه ) كه گاهي لازم است و گاهي متعدّي . در اينجا به صورت لازم به كار رفته است .
سوره نساء آيه 51
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيباً مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَؤُلاء أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُواْ سَبِيلاً
ترجمه :
آيا در شگفت نيستي از كساني كه بهره‌اي از ( دانش ) كتاب ( آسماني ) بديشان رسيده است ( چگونه خويشتن را از هدايت كتابهاي يزدان و راهنمائي خرد و فطرت و نداي وجدان به دور داشته‌اند و ) به بتان و شيطان ايمان مي‌آورند ( و به دنبال اوهام و خرافات راه مي‌افتند و به پرستش معبودهاي باطل مي‌پردازند ) و درباره كافران ( قريش ) مي‌گويند كه اينان از مسلماناني برحقّ‌تر و راه‌يافته‌ترند ( كه اسلام را قبول و محمّد را به پيشوائي پذيرفته‌اند ! ) .
توضيحات :
« جِبْت » : هر چيزي كه جز خدا پرستيده شود ، اعم از شيطان يا جادوگر يا غيبگو و . . . « طَاغُوت » : هر معبودي جز خدا . هر كس و هر چيزي كه اطاعت از آن ، مايه طغيان و دوري از راه حق شود ، چه آفريده‌اي كه پرستيده شود ، و چه فرماندهي كه در شرّ و بدي از او فرمانبرداري گردد ، و چه اهريمني باشد كه انسان را از راه بدر برد . مفرد و جمع و مذكّر و مؤنّث در آن يكسان است . « يَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا . . . » : درباره مشركان مي‌گفتند . حرف لام به معني ( فِي ) است ( نگا : احقاف / 7 و11 ) .
سوره نساء آيه 52
متن آيه :
أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللّهُ وَمَن يَلْعَنِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ نَصِيراً
ترجمه :
آنان كسانيند كه خداوند ايشان را نفرين نموده است ( و از رحمت خود محروم كرده است و رسوايشان داشته است ) و هر كه را خداوند نفرين كند ( و از درگاه مرحمت و محبّت خود براند ) كسي را نخواهي يافت كه ياور او گردد ( و وي را از خشم خدا پناه دهد و برهاند ) .
توضيحات :
« نَصِيراً » : ياور . مددكار . صيغه مبالغه ( ناصر ) است .
سوره نساء آيه 53
متن آيه :
أَمْ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّنَ الْمُلْكِ فَإِذاً لاَّ يُؤْتُونَ النَّاسَ نَقِيراً
ترجمه :
آيا آنان را بهره‌اي از ملك است ؟ ( اگر ملك و قدرت در دست ايشان بود ) در اين صورت ( پشيزي و سرسوزني و حتّي به ) اندازه سوراخ هسته خرما ( كه از آن خرما جوانه مي‌زند و ناچيزترين شي‌ء بشمار است ) به مردم نمي‌دادند .
توضيحات :
« أَمْ » : آيا . بلكه آيا . « مُلْك » : حكومت و سلطنت . سلطه و قدرت . « نَقِيراً » : نقطه‌اي در پشت هسته خرما . گودي سوراخ‌گونه‌اي در پشت هسته خرما . چيز كم و بي‌ارزش را بدان مثل مي‌زنند ، همان گونه كه در فارسي به پشيز و سرسوزن مثل مي‌زنند .
سوره نساء آيه 54
متن آيه :
أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُم مُّلْكاً عَظِيماً
ترجمه :
آيا آنان بر چيزي حسد مي‌برند كه خداوند از روي فضل و رحمت خود ( با برانگيختن محمّد ) به مردم ( عرب ) داده است ؟ ما كه به آل ابراهيم ( كه ابراهيم نياي شما و ايشان است ) كتاب ( آسماني ) و پيغمبري و پادشاهي عظيمي داديم . ( مانند : سلطنت يوسف در مصر ، و شاهي داود و سليمان در شام ) .
توضيحات :
« النَّاس » : توده مردم . در اينجا مراد پيغمبر ، يا او و مؤمنان ، و يا ملّت عرب است . « الْحِكْمَة » : شناخت اسرار شريعت و رموز اشياء . فهم اسرار موجود در كتاب آسماني . نبوّت . « مُلْكاً عَظِيماً » : مراد حكومت بر دلها يا سلطنت بر ممالك از سوي برخي از پيغمبران ابراهيمي است .
سوره نساء آيه 55
متن آيه :
فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ بِهِ وَمِنْهُم مَّن صَدَّ عَنْهُ وَكَفَى بِجَهَنَّمَ سَعِيراً
ترجمه :
ولي جمعي از آنان كه ( ابراهيم و آل ابراهيم در ميانشان مبعوث شده بودند ) به كتاب ( آسماني مُنزَل بر خود ) ايمان آوردند ، و در ميانشان كساني بوده‌اند كه ديگران را از كتاب آسماني بازداشته‌اند و خود نيز از آن رويگردان شده‌اند ، آتش فروزان و زبانه‌كشان دوزخ ( براي چنين افراد روگردان و بازدارنده ) بسنده است .
توضيحات :
« بِهِ » : مرجع ضمير ( ه ) كتاب ، پيغمبر اسلام ، ابراهيم ، و آل ابراهيم مي‌تواند باشد . « صَدَّ عَنْهُ » : از آن جلوگيري كرد . از آن انصراف پيدا كرد و بدان پشت نمود . « سَعِيراً » : سوزان و فروزان .
سوره نساء آيه 56
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَاراً كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَيْرَهَا لِيَذُوقُواْ الْعَذَابَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَزِيزاً حَكِيماً
ترجمه :
بيگمان كساني كه آيات و دلائل ما را انكار كرده و انبياء ما را تكذيب نموده‌اند ، بالاخره ايشان را به آتش شگفتي وارد مي‌گردانيم و بدان مي‌سوزانيم . هر زمان كه پوستهاي ( بدن ) آنان بريان و سوخته شود ، پوستهاي ديگري به جاي آنها قرار مي‌دهيم تا ( چشش درد ، مستمر باشد و ) مزه عذاب را بچشند . خداوند ، توانا ( بر عذاب منكران و كافران و ) حكيم است ( و از روي حكمت كيفر مي‌دهد ) .
توضيحات :
« نَضِجَتْ » : بريان شد . سوخت .
سوره نساء آيه 57
متن آيه :
وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً لَّهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَنُدْخِلُهُمْ ظِلاًّ ظَلِيلاً
ترجمه :
و امّا كساني را كه ( بدانچه به سويشان آمده است ) ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند به باغهائي ( از بهشت برين ) وارد خواهيم ساخت كه رودبارها در زير ( درختان ) آنها جاري است . در آنجاها ( زندگانيشان هرگز پايان نمي‌گيرد و ) جاودانه تا به ابد مي‌مانند . در آنجاها همسران پاكيزه‌اي ( و به دور از آلودگيها و عيبها ) دارند . و آنان را ( زندگي پرناز و نعمتي مي‌دهيم و ) به سايه ( عزّت و رفاهيّت ) گسترده‌اي داخل مي‌گردانيم .
توضيحات :
« ظِلاًّ » : سايه . مراد نعمت و رفاهيّت هميشگي است . « ظَلِيلا » : سايه‌دار . دائم . « ظِلاًّ ظَلِيلاً » : مراد ناز و نعمت فراوان و رفاهيّت جاويدان است . عربها وقتي كه بخواهند در چيزي مبالغه كنند ، از لفظ واژه مورد نظر صفتي براي كلمه مي‌سازند . مثلاً مي‌گويند : لَيْلٌ أَلْيَلُ ، يَوْمٌ أَيْوَمُ ، شِعْرٌ شاعِرٌ ، ظِلٌّ ظَليلٌ .
سوره نساء آيه 58
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ سَمِيعاً بَصِيراً
ترجمه :
بيگمان خداوند به شما ( مؤمنان ) دستور مي‌دهد كه امانتها را ( اعم از آنچه خدا شما را در آن امين شمرده ، و چه چيزهائي كه مردم آنها را به دست شما سپرده و شما را در آنها امين دانسته‌اند ) به صاحبان امانت برسانيد ، و هنگامي كه در ميان مردم به داوري نشستيد اين كه دادگرانه داوري كنيد . ( اين اندرز خدا است و آن را آويزه گوش خود سازيد و بدانيد كه ) خداوند شما را به بهترين اندرز پند مي‌دهد ( و شما را به انجام نيكيها مي‌خواند ) . بيگمان خداوند دائماً شنواي ( سخنان و ) بينا ( ي كردارتان ) بوده و مي‌باشد ( و مي‌داند چه كسي در امانت خيانت روا مي‌دارد يا نمي‌دارد ، و چه كسي دادگري مي‌كند يا نمي‌كند ) .
توضيحات :
« الأمَانَاتِ » : امانتها . هر چيز كه حق ديگران بدان تعلّق گيرد و نگهداري و پس‌دادن آن به صاحب آن واجب باشد . دانش امانت است . مال امانت است . تكاليف خدا و ودائع مردم امانت است . « حَكَمْتُمْ » : داوري كرديد . « نِعِمَّا » : بهترين چيز . اصل آن : نِعْمَ ما است .
سوره نساء آيه 59
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! از خدا ( با پيروي از قرآن ) و از پيغمبر ( خدا محمّد مصطفي با تمسّك به سنّت او ) اطاعت كنيد ، و از كارداران و فرماندهان مسلمان خود فرمانبرداري نمائيد ( مادام كه دادگر و حقّگرا بوده و مجري احكام شريعت اسلام باشند ) و اگر در چيزي اختلاف داشتيد ( و در امري از امور كشمكش پيدا كرديد ) آن را به خدا ( با عرضه به قرآن ) و پيغمبر او ( با رجوع به سنّت نبوي ) برگردانيد ( تا در پرتو قرآن و سنّت ، حكم آن را بدانيد . چرا كه خدا قرآن را نازل ، و پيغمبر آن را بيان و روشن داشته است . بايد چنين عمل كنيد ) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد . اين كار ( يعني رجوع به قرآن و سنّت ) براي شما بهتر و خوش فرجام‌تر است .
توضيحات :
« أُوْلِي‌الأمْرِ » : كارداران . كارگزاران . امراء و فرمانروايان . « مِنكُمْ » : از خودتان . يعني كارداران و حكّام بايد مسلمان باشند و در راه شريعت ، و نه معصيت گام بردارند . « تَأْوِيلاً » : از حيث عاقبت و سرانجام .
سوره نساء آيه 60
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِيداً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) آيا تعجّب نمي‌كني از كساني كه مي‌گويند كه آنان بدانچه بر تو نازل شده و بدانچه پيش از تو نازل شده ايمان دارند ( ولي با وجود تصديق كتابهاي آسماني ، به هنگام اختلاف ) مي‌خواهند داوري را به پيش طاغوت ببرند ( و حكم او را به جاي حكم خدا بپذيرند ؟ ! ) . و حال آن كه بديشان فرمان داده شده است كه ( به خدا ايمان داشته و ) به طاغوت ايمان نداشته باشند . و اهريمن مي‌خواهد كه ايشان را بسي گمراه ( و از راه حق و حقيقت بدر ) كند .
توضيحات :
« يَزْعُمُونَ » : گمان مي‌برند . بر اين انديشه‌اند . مي‌گويند . « أَن يَتَحاكَمُوا » : اين كه داوري طلب كنند . « الطَّاغُوت » : آنچه اطاعت از او مايه افزايش طغيان و دوري از حق و حقيقت گردد ( نگا : بقره / 256 ) . « بَعِيداً » : فراوان .
سوره نساء آيه 61
متن آيه :
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ إِلَى مَا أَنزَلَ اللّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنكَ صُدُوداً
ترجمه :
و زماني كه بديشان گفته شود : به سوي چيزي بيائيد كه خداوند آن را ( بر محمّد ) نازل كرده است ، و به سوي پيغمبر روي آوريد ( تا قرآن را براي شما بخواند و رهنمودتان دارد ) ، منافقان را خواهي ديد كه سخت به تو پشت مي‌كنند ( و از تو مي‌گريزند و ديگران را نيز از تو باز مي‌دارند ) .
توضيحات :
« تَعَالَوْا » : بيائيد . « صُدُوداً » : پشت‌كردن . بازداشتن .
سوره نساء آيه 62
متن آيه :
فَكَيْفَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جَآؤُوكَ يَحْلِفُونَ بِاللّهِ إِنْ أَرَدْنَا إِلاَّ إِحْسَاناً وَتَوْفِيقاً
ترجمه :
امّا چگونه است كه چون به سبب ( خبث نفوس و سوء ) اعمالشان بلائي بدانان رسد ( و پناهي جز تو نداشته باشند ) به پيش تو مي‌آيند و به خدا سوگند مي‌خورند كه ما ( از اقوال و اعمال خود منظوري و ) مقصودي جز خيرخواهي ( مردم ) و اتّحاد ( ملّت ) نداشته‌ايم .
توضيحات :
« إِنْ أَرَدْنَا » : اراده نكرده‌ايم . نخواسته‌ايم . ( إِنْ ) حرف نفي و به معني ( ما ) است . « إِحْسَاناً » : خيرخواهي . نيكوكاري . « تَوْفِيقاً » : صلح و صفا راه‌انداختن . اتّحاد و اتّفاق بخشيدن .
سوره نساء آيه 63
متن آيه :
أُولَئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِي أَنفُسِهِمْ قَوْلاً بَلِيغاً
ترجمه :
آنان كسانيند كه خداوند مي‌داند در دلهايشان چيست ( و پندارشان بر چه روال و گفتارشان در چه مسيري است ) . پس از ايشان كناره‌گيري كن ( و به سخنانشان توجّه مكن و به سوي حق دعوتشان نما ) و اندرزشان بده و با گفتار رسائي كه به ( اعماق ) درونشان رسوخ كند با آنان سخن بگوي ( و نتائج اعمالشان را بديشان گوشزد نما ) .
توضيحات :
« أَعْرِضْ عَنْهُمْ » : از ايشان روي بگردان . مراد عدم توجّه به منافقان و خودداري از معاقبه آنان به خاطر مصلحت در آن زمان و اوان است . « بَلِيغاً » : رسا . مؤثّر .
سوره نساء آيه 64
متن آيه :
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّاباً رَّحِيماً
ترجمه :
و هيچ پيغمبري را نفرستاده‌ايم مگر بدين منظور كه به فرمان خدا از او اطاعت شود ( پس اطاعت از او ، اطاعت از خدا ، و سركشي از دستور او ، سركشي از دستور خدا بوده است ) . و اگر آنان بدان هنگام كه ( با نفاق و دروغگوئي و زير پاگذاشتن فرمان خدا ) به خود ستم مي‌كردند ، به نزد تو مي‌آمدند و از خدا طلب آمرزش مي‌نمودند و پيغمبر هم براي آنان درخواست بخشش مي‌كرد ، بيگمان خدا را بس توبه‌پذير و مهربان مي‌يافتند .
توضيحات :
. . .
سوره نساء آيه 65
متن آيه :
فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجاً مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسْلِيماً
ترجمه :
امّا ، نه ! به پروردگارت سوگند كه آنان مؤمن بشمار نمي‌آيند تا تو را در اختلافات و درگيريهاي خود به داوري نطلبند و سپس ملالي در دل خود از داوري تو نداشته و كاملاً تسليم ( قضاوت تو ) باشند .
توضيحات :
« شَجَرَ » : درگرفت . كشمكش و اختلاف شد . « حَرَجاً » : دلتنگي ، ناراحتي . « قَضَيْتَ » : داوري كردي .
سوره نساء آيه 66
متن آيه :
وَلَوْ أَنَّا كَتَبْنَا عَلَيْهِمْ أَنِ اقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ أَوِ اخْرُجُواْ مِن دِيَارِكُم مَّا فَعَلُوهُ إِلاَّ قَلِيلٌ مِّنْهُمْ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُواْ مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْراً لَّهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتاً
ترجمه :
و اگر ما ( با تعيين تكليفات طاقت‌فرسائي همچون جهاد مستمر ) بر آنان واجب مي‌كرديم كه ( در راه خدا ، خود را در معرض تلف قرار داده و ) خويشتن را بكشيد ، و يا اين كه ( براي جهاد ترك يار و ديارتان كنيد و ) از سرزمين خود بيرون رويد ، اين كار را جز گروه اندكي از آنان انجام نمي‌دادند ( و اطاعت فرمان نمي‌كردند ) . و اگر اندرزهائي را كه به آنان داده مي‌شد انجام مي‌دادند ( و دستور را به كار مي‌بستند ، در دنيا و آخرت ) براي آنان بهتر بود و ( ايمان ) ايشان را پابرجاتر مي‌كرد .
توضيحات :
« أُقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ » : خويشتن را بكشيد . مراد اين كه در راه خدا جهاد كنيد و خود را به كشتن دهيد و دشمنان همنوع خود را بكشيد . « تَثْبِيتاً » : پابرجا و استوار كردن .
سوره نساء آيه 67
متن آيه :
وَإِذاً لَّآتَيْنَاهُم مِّن لَّدُنَّا أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
و در اين صورت ، از سوي خود پاداش بزرگي بديشان مي‌داديم .
توضيحات :
« مِن لَّدُنَّا » : از جانب خود .
سوره نساء آيه 68
متن آيه :
وَلَهَدَيْنَاهُمْ صِرَاطاً مُّسْتَقِيماً
ترجمه :
و هر آينه آنان را به راه راستي ( كه افراط و تفريطي در آن نمي‌باشد و به بهشت منتهي مي‌شود ) رهنمود مي‌كرديم .
توضيحات :
. . .
سوره نساء آيه 69
متن آيه :
وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً
ترجمه :
و كسي كه از خدا و پيغمبر ( با تسليم در برابر فرمان آنان و رضا به حكم ايشان ) اطاعت كند ، او ( در روز رستاخيز به بهشت رود و همراه و ) همنشين كساني خواهد بود كه ( مقرّبان درگاهند و ) خداوند بديشان نعمت ( هدايت ) داده است ( و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواري خويش را بر آنان تمام كرده است . آن مقرّباني كه او همدمشان خواهد بود ، عبارتند ) از پيغمبران و راستروان ( و راستگوياني كه پيغمبران را تصديق كردند و بر راه آنان رفتند ) و شهيدان ( يعني آنان كه خود را در راه خدا فدا كردند ) و شايستگان ( يعني ساير بندگاني كه درون و بيرونشان به زيور طاعت و عبادت آراسته شد ) ، و آنان چه اندازه دوستان خوبي هستند !
توضيحات :
« وَ حَسُنَ أُوْلئِكَ رَفِيقاً » : آنان چه دوستان نيكو و خوبيند . واژه ( رَفِيقاً ) تمييز يا حال است ، و تقدير چنين است كه : مِن جِهَةِ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ ؛ يا اين كه : حالَ كَوْنِهِمْ رُفَقَآءَ لِلْمُطِيعِينَ . علّت مفرد آمدن رفيق اين است كه در وزن ( فَعيل ) مفرد و غيرمفرد يكسان است . يا در باب تمييز به مفرد اكتفاء شده است ، و . . .
سوره نساء آيه 70
متن آيه :
ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللّهِ وَكَفَى بِاللّهِ عَلِيماً
ترجمه :
اين ( منزلت بزرگي كه به مطيعان فرمان خدا و پيغمبر داده مي‌شود ) موهبتي از سوي خدا ( براي ايشان ) است و ( خداوند باخبر از اعمال بندگان است و پاداش ايشان را به بهترين وجه مي‌دهد ، و براي بندگاني كه راه طاعت او مي‌پويند و رضاي وي مي‌جويند ) كافي است كه خدا آگاه باشد .
توضيحات :
« ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ » : ذلِكَ مبتدا ، و فَضْل عطف بيان ، و مِنَ اللهِ خبر است . يا اين كه فَضْل خبر اوّل و مِنَ اللهِ خبر دوم است .
سوره نساء آيه 71
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَكُمْ فَانفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُواْ جَمِيعاً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! احتياط نمائيد و آمادگي خود را ( براي مقابله با دشمنان ) حفظ كنيد ، و ( برابر تاكتيك زمان و مكان ) دسته دسته يا همگي با هم ( به سوي جنگ ) بيرون رويد .
توضيحات :
« حِذْر » : احتياط . آماده باش . سلاح و ابزار . « إِنفِرُوا » : بيرون رويد . « ثُبَات » : جمع مؤنّث سالم ثُبَة از ماده ( ثَبْي ) ، دسته‌ها ، گروهها . حال ضمير ( و ) در ( إِنفِرُوا ) اوّل است . « جَمِيعاً » : همگي ، حال ضمير ( و ) در ( إِنفِرُوا ) دوم است .
سوره نساء آيه 72
متن آيه :
وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيداً
ترجمه :
در ميان شما گروهي هستند كه ( منافقند و خويشتن را جزو شما قلمداد مي‌نمايند و به جهاد نمي‌روند و ) سستي مي‌كنند و ديگران را نيز سست مي‌نمايند و از جنگ بازمي‌دارند . پس اگر مصيبتي به شما رسيد ( طعنه‌زنان ) مي‌گويند : به راستي خداوند به ما لطف فرمود كه جزو آنان ( در جنگ ) شركت نداشتيم .
توضيحات :
« مَنْ » : كسي كه . در اينجا مراد گروه منافقاني است كه به زبان ، خود را مسلمان مي‌دانستند ، و ( مِنكُمْ ) بيانگر اين گفته بي‌محتواي آنان است . « يُبَطِّئَنَّ » : سستي و كندي مي‌كنند . ديگران را سست و كند مي‌سازند . « شَهِيداً » : حاضر .
سوره نساء آيه 73
متن آيه :
وَلَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ الله لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيتَنِي كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً
ترجمه :
و اگر رحمت خدا دربرتان گرفت ( و پيروزي و غنيمتي به شما دست داد ) درست مثل اين كه هرگز ميان شما و ايشان مودّت و دوستي نبوده ، مي‌گويند : اي كاش ! ما هم با آنان مي‌بوديم و ( از اين پيروزي و دستاورد فراوانِ غنيمت ) بسي بهره مي‌برديم .
توضيحات :
« يَا لَيْتَني كُنتُ مَعَهُمْ » : اي كاش با آنان مي‌بوديم ! البتّه آرزوي بودنشان به خاطر عزّت اسلام نبود ، بلكه براي طلب مال دنيا بود .
سوره نساء آيه 74
متن آيه :
فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالآخِرَةِ وَمَن يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيُقْتَلْ أَو يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
بايد در راه خدا كساني جنگ كنند كه زندگي دنيا را به آخرت مي‌فروشند ( و فاني را با باقي معاوضه مي‌كنند ) . و هر كس در راه خدا بجنگد و كشته شود و يا اين كه پيروز گردد ، ( در هر دو صورت در آخرت ) پاداش بزرگي بدو مي‌دهيم .
توضيحات :
« فَلْيُقَاتِلْ » : بايد جنگ كند و به پيكار پردازد . « الَّذِينَ » : فاعل فَلْيُقاتِلْ است . « يَشْرُونَ » : مي‌فروشند . فعل ثلاثي مجرّد و از باب دوم است .
سوره نساء آيه 75
متن آيه :
وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيراً
ترجمه :
چرا بايد در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و كودكان درمانده و بيچاره‌اي نجنگيد كه ( فرياد برمي‌آورند و ) مي‌گويند : پروردگارا ! ما را از اين شهر و دياري كه ساكنان آن ستمكارند ( و بر ما بيچارگان ستم روا مي‌دارند ) خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمايتگري براي ما پديد آور ، و از سوي خود ياوري برايمان قرار بده ( تا ما را ياري كند و از دست ظالمان برهاند ) .
توضيحات :
« مَا لَكُمْ » : شما را چه رسيده است ؟ كي سزاوار شما است ؟ « الْمُسْتَضْعَفِينَ » : كساني كه بر اثر ستم يا فشار ديگران ، از نظر فرهنگي ، اقتصادي ، اجتماعي ، و غيره تضعيف شده باشند و تاب و توان مبارزه آن چناني برايشان نمانده باشد . « الْوِلْدَان » : جمع وَليد : كودكان . بندگان . « الْقَرْيَة » : شهر . مراد مكّه به طور خاصّ و هرگونه شهر و دياري به طور عام است . « الظَّالِمِ أَهْلُهَا » : اهل آنجا ستمگرند . واژه ( ظالم ) صفت ( قرية ) و با توجّه به اهل مذكّر آمده است . و واژه ( اهل ) فاعل ( ظالم ) است .
سوره نساء آيه 76
متن آيه :
الَّذِينَ آمَنُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِيَاء الشَّيْطَانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفاً
ترجمه :
كساني كه ايمان آورده‌اند ، در راه يزدان مي‌جنگند ، و كساني كه كفرپيشه‌اند ، در راه شيطان مي‌جنگند . پس با ياران شيطان بجنگيد . بيگمان نيرنگ شيطان هميشه ضعيف بوده است .
توضيحات :
« الطَّاغُوت » : در اينجا مراد شيطان است كه انسان را به كفر و طغيان مي‌خواند .
سوره نساء آيه 77
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْيَا قَلِيلٌ وَالآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلاً
ترجمه :
آيا نمي‌بيني ( اي محمّد و تعجّب نمي‌كني از ) كساني كه ( پيش از آن كه اجازه جنگ صادر شود ، نسبت به جنگ علاقه نشان مي‌دادند و هر چند ) بديشان گفته مي‌شد : ( وقت جهاد فرا نرسيده است ؛ ) دست از جنگ بداريد و نماز را برپا داريد و زكات مال بدر كنيد ( در ظاهر شتاب مي‌كردند و گوششان به كسي بدهكار نبود ) . امّا وقتي كه جنگ بر آنان واجب گرديد ( و فرمان جهاد داده شد ) بدين هنگام دسته‌اي از ايشان از مردم همان گونه ترسيدند و هراس برداشتند كه از خدا ترس و هراس داشتند ! و بلكه بيشتر هم دچار خوف و وحشت شدند ! و گفتند : پروردگارا ! چرا ( بدين زودي ) جنگ را بر ما واجب كردي ؟ چه مي‌شد اگر به ما فرصت بيشتري مي‌دادي ( تا از لذائذ دنيا بهره مي‌گرفتيم ؟ ) . بگو : كالاي دنيا اندك است و آخرت براي كسي كه پرهيزگار باشد بهتر است ، ( و جزاي شما داده شود ) و كمترين ستمي به شما نشود .
توضيحات :
« كُفُّوا أَيْدِيَكُم » : دست نگاه داريد . دست بكشيد . « فَرِيق » : گروه . دسته . « أَشَدَّ خَشْيَةً » : بلكه ترس بيشتري . ( أَشَدَّ ) مجرور است و چون غيرمنصرف است فتحه به جاي كسره به كار رفته است و عطف بر ( اللهِ ) است . و ( خَشْيَةً ) تمييز است . « أَجَل » : مدّت . « فَتِيلاً » : رشته‌گونه‌اي كه در شكاف هسته خرما وجود دارد ( نگا : نساء / 49 ) .
سوره نساء آيه 78
متن آيه :
أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً
ترجمه :
هركجا باشيد ، مرگ شما را در مي‌يابد ، اگرچه در برجهاي محكم و استوار جايگزين باشيد . ( اين ترسويان منافق ) اگر خير و خوبي ( از قبيل پيروزي و غنيمت ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از سوي خدا است ؛ و اگر بدي و مصيبتي ( از قبيل خشكسالي و شكست ) بديشان رسد ، مي‌گويند : اين از ( شوم و نامباركي ) تو است ! ( بدانان ) بگو : همه ( آنچه از خوبي و بدي به شما مي‌رسد ) از سوي خدا است ( و برابر قضا و قدر حق تعالي و بر پايه نظام علّت و معلول انجام مي‌پذيرد ) . اين مردمان را چه شده است كه سخن نمي‌فهمند ( و منطق سرشان نمي‌شود ؟ ) .
توضيحات :
« بُرُوج » : بُرجها . باروها . « مُشَيَّدَة » : محكم . بلند . « لا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ » : نمي‌فهمند . درك مطلب نمي‌كنند ( نگا : بقره / 71 ) . « حَدِيثاً » : سخن .
سوره نساء آيه 79
متن آيه :
مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَكَفَى بِاللّهِ شَهِيداً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) آنچه از خير و خوبي ( از قبيل : رفاه و نعمت و عافيت و سلامت ) به تو مي‌رسد ، از ( فضل ) خدا ( بر تو ) است ؛ و آنچه بلا و بدي ( از قبيل : سختي و بيماري و درد و رنج ) به تو مي‌رسد از خود تو است ( و به سبب قصور و گناهي است كه مرتكب شده‌اي ) . ما شما را به عنوان پيغمبري براي ( هدايت همه ) مردم فرستاده‌ايم ، و كافي است كه خداوند گواه ( بر تبليغ تو و پذيرش يا عدم پذيرش آنان ) باشد .
توضيحات :
« فَمِن نَّفْسِكَ » : از خود تو است . خطاب در اينجا به پيغمبر است و مراد تصوير نفس بشري است كه نسبت به « خوب » و « بد » بي‌تفاوت آفريده نشده است ، و الاّ از آن حضرت چيزي كه سيّئه و گناه باشد ، به وقوع نپيوسته است .
سوره نساء آيه 80
متن آيه :
مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً
ترجمه :
هر كه از پيغمبر اطاعت كند ، در حقيقت از خدا اطاعت كرده است ( چرا كه پيغمبر جز به چيزي دستور نمي‌دهد كه خدا بدان دستور داده باشد ، و جز از چيزي نهي نمي‌كند كه خدا از آن نهي كرده باشد ) و هر كه ( به اوامر و نواهي تو ) پشت كند ( خودش مسؤول است و باك نداشته باش ) ما شما را به عنوان مراقب ( احوال ) و نگهبان ( اعمال ) آنان نفرستاده‌ايم ( بلكه بر رسولان پيام باشد و بس ) .
توضيحات :
« تَوَلَّيا » : پشت كرد . روي بتافت . « حَفِيظاً » : محافظ . مراقب .
سوره نساء آيه 81
متن آيه :
وَيَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنْ عِندِكَ بَيَّتَ طَآئِفَةٌ مِّنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ وَاللّهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ وَكَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً
ترجمه :
( اين گروه متردّد ) مي‌گويند : ( از اوامر و نواهي تو فرمانبرداري و ) اطاعت ( مي‌شود ) . ولي هنگامي كه از پيش تو برخاستند و رفتند ، دسته‌اي از آنان در خفاء چيزي را تدارك مي‌بينند كه مخالف آن ( اوامر و نواهي و ) چيزهائي است كه تو مي‌گوئي ( و ايشان را بدانها گوشزد مي‌نمائي ) ! خداوند چيزهائي را كه در خفاء تدارك مي‌بينند و به چاره‌جوئي مي‌نشينند بر آنان ( در صحيفه اعمالشان ) مي‌نويسد ( و روزي ، پادافره و جزايشان را مي‌دهد ) . پس بدانان اعتنائي مكن ( و از نقشه خائنانه ايشان باكي به خود راه مده ) و به خدا توكّل كن ( و كار و بار خويش را بدو تفويض نما ) و كافي است كه خدا وكيل و حافظ ( تو ) باشد .
توضيحات :
« طَاعَةٌ » : سمعاً و طاعةً . فرمانبرداريم . خبر مبتداي محذوفي است و تقدير آن چنين است : أَمْرُنَا طَاعَة . « بَرَزُوا » : بيرون رفتند . خارج شدند . « بَيَّتَ » : در خفاء چاره‌جوئي كرد . در شب تدبير و چاره‌انديشي كرد . « أَعْرِضْ عَنْهُمْ » : بديشان اعتناء مكن .
سوره نساء آيه 82
متن آيه :
أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفاً كَثِيراً
ترجمه :
آيا ( اين منافقان ) درباره قرآن نمي‌انديشند ( و معاني و مفاهيم آن را بررسي و وارسي نمي‌كنند تا به وجوب طاعت خدا و پيروي امر تو پي ببرند و بدانند كه اين كتاب به سبب ائتلاف معاني و احكامي كه در بر دارد و اين كه بخشي از آن مؤيّد بخش ديگري است ، از سوي خدا نازل شده است ؟ ) و اگر از سوي غيرخدا آمده بود در آن تناقضات و اختلافات فراواني پيدا مي‌كردند .
توضيحات :
« أَفَلا يَتَدَبَّرُونَ » : آيا بررسي نمي‌كنند و نمي‌انديشند ؟
سوره نساء آيه 83
متن آيه :
وَإِذَا جَاءهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُوْلِي الأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
و هنگامي كه ( خبر ) كاري كه موجب نترسيدن يا ترسيدن است ( از قبيل : قوّت و ضعف ، و پيروزي و شكست ، و پيمان بستن با اين قبيله و گسستن از آن قبيله ) به آنان ( يعني منافقان يا مسلمانان ضعيف‌الايمان ) مي‌رسد ، آن را ( ميان مردم ) پخش و پراكنده مي‌كنند ( و اخبار را به گوش دشمنان مي‌رسانند ) . اگر اين گونه افراد ، سخن گفتن در اين‌باره را به پيغمبر و فرماندهان خود واگذارند ( و خبرهائي را كه مي‌شنوند فقط به مسؤولان امور گزارش دهند ) تنها كساني از اين خبر ايشان اطّلاع پيدا مي‌كنند كه اهل حلّ و عقدند و آنچه بايست از آن درك و فهم مي‌نمايند . اگر فضل و رحمت خدا شما را در بر نمي‌گرفت ( و شما را به اطاعت از خود و پيغمبرش ، و برگشت امور به پيغمبر و مسؤولان كشوري و لشكري خويش هدايت نمي‌كرد ) جز اندكي از شما همه از اهريمن پيروي مي‌كرديد .
توضيحات :
« الأَمْنِ وَ الْخَوْفِ » : در اينجا مراد از امن و خوف چيزهائي است كه موجب ترسيدن و نترسيدن مي‌گردند . از قبيل : صلح و جنگ ، پيروزي و شكست ، و . . . « أَذَاعُوا » : پخش كردند . شائع نمودند . « رَدُّوهُ » : آن را تفويض كردند . آن را ارجاع دادند . آن را گزارش نمودند . « يَسْتَنبِطُوُنَهُ » : آن را استخراج و استنباط مي‌كنند . آن را مي‌فهمند و از آن استفاده مي‌نمايند . « مِنْهُمْ » : از ايشان . مرجع ضمير ( هُمْ ) در عبارت : يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ ، پيغمبر و اولي‌الامر است .
سوره نساء آيه 84
متن آيه :
فَقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ تُكَلَّفُ إِلاَّ نَفْسَكَ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَسَى اللّهُ أَن يَكُفَّ بَأْسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَاللّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَأَشَدُّ تَنكِيلاً
ترجمه :
در راه خدا بجنگ ( حتي اگر هم تنها باشي و باك نداشته باش . چرا كه وعده نصرت و پيروزي به تو داده شده است ) . تو جز مسؤول ( اعمال ) خود نيستي . و مؤمنان را ( هم به جنگ دعوت كن و بدان ) ترغيب و تحريك نما . تا اين كه خداوند ( در پرتو شجاعت تو و شجاعت مؤمنان ) قدرت‌كافران را باز گيرد و ( شما را برابر اين وعده پيروز و مؤيّد گرداند . از قدرت و شكنجه كافران نترسيد و بدانيد كه ) قدرت خدا بيشتر و مجازات او سخت‌تر است .
توضيحات :
« حَرِّضْ » : ترغيب كن . تشجيع كن . « عَسَيا » : تا اين كه . « بَأْساً » : قوّت و قدرت . « تَنكِيلاً » : تنبيه . مجازات . از ماده نكال به معني : عذاب .
سوره نساء آيه 85
متن آيه :
مَّن يَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً يَكُن لَّهُ نَصِيبٌ مِّنْهَا وَمَن يَشْفَعْ شَفَاعَةً سَيِّئَةً يَكُن لَّهُ كِفْلٌ مِّنْهَا وَكَانَ اللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ مُّقِيتاً
ترجمه :
كسي كه ( در ميان مردم ) ميانجيگري كند و ميانجيگري او پسنديده ( شرع ) باشد ، نصيبي از ( پاداش ) آن خواهد داشت ، و كسي كه ميانجيگري كند و ميانجيگري او ناپسند ( شرع ) باشد ، بهره‌اي از ( پادافره ) آن خواهد داشت ، و ( پشتيباني از حق بي‌پاداش نمي‌ماند ، و پشتيباني از باطل بي‌پادافره نخواهد بود ) خداوند بر هر چيزي چيره است ( و همه چيز را مي‌پايد ) .
توضيحات :
« يَشْفَعْ » : ميانجيگري كند . ياري و كمك كند . « نَصِيب » : بهره . پاداش مضاعف ( نگا : انعام / 160 ) . « كِفْلٌ » : بهره . پاداش برابر . پادافره . « مُقِيتاً » : چيره . مقتدر . نگهبان . حاضر و ناظر .
سوره نساء آيه 86
متن آيه :
وَإِذَا حُيِّيْتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيباً
ترجمه :
هرگاه شما را درودي دادند ( اعم از سلام كردن و دعا نمودن و احترام گذاردن ) به گونه زيباتر و بهتر از آن يا ( دست كم ) همانند آن ، آن را پاسخ گوئيد . بيگمان خداوند حسابرس هر چيزي است ( و حساب هر چيزي را دارد ) .
توضيحات :
« حُيِّيتُمْ » : بر شما سلام شد . « حَسِيباً » : مُحاسب . حسابرس .
سوره نساء آيه 87
متن آيه :
اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لاَ رَيْبَ فِيهِ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدِيثاً
ترجمه :
جز خدا ، خدائي نيست . حتماً شما را ( بعد از مرگ زنده مي‌گرداند و ) در روزي كه شكّي در ( وقوع ) آن نيست‌گرد مي‌آورد . ( خدا است كه اين را مي‌گويد ) و چه كسي از خدا راستگوتر است ؟ !
توضيحات :
« حَدِيثاً » : سخن . تمييز است .
سوره نساء آيه 88
متن آيه :
فَمَا لَكُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ وَاللّهُ أَرْكَسَهُم بِمَا كَسَبُواْ أَتُرِيدُونَ أَن تَهْدُواْ مَنْ أَضَلَّ اللّهُ وَمَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً
ترجمه :
شما ( اي مؤمنان ) چرا درباره منافقان دو دسته شده‌ايد ( و مي‌گوئيد : آيا آنان جزو مؤمنان يا از زمره كافرانند ؟ صحيح است با آنان بجنگيم يا نجنگيم ؟ قابل هدايتند يا اهل شقاوتند ؟ ) و حال آن كه خداوند به سبب اعمالشان ( افكار ) آنان را واژگونه كرده و به قهقراء برگردانده است ( و فرودگاه دلشان خراب گشته است و آمادگي فرود طائر قدسي ايمان را از دست داده است ) . آيا مي‌خواهيد كسي را هدايت نمائيد كه خداوند ( بر اثر كردار زشتش ) گمراهش كرده است ( و نعمت هدايت را از او گرفته است ) ؟ هر كه را خدا گمراه كند ، راهي براي او ( به سوي هدايت ) نخواهي يافت .
توضيحات :
« فِئَتَيْنِ » : دو دسته . حال ضمير ( كُمْ ) است ، يا خبر ( أَصْبَحْتُمْ ) محذوف است و تقدير چنين است : فَمَا لَكُمْ أَصْبَحْتُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ . « أَرْكَسَهُمْ » : آنان را واژگون و دگرگون نموده است . ايشان را بر اثر نفاق به سوي كفر برگشت داده است .
سوره نساء آيه 89
متن آيه :
وَدُّواْ لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِيَاء حَتَّىَ يُهَاجِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِيّاً وَلاَ نَصِيراً
ترجمه :
( شما مي‌خواهيد چنين منافقاني هدايت يابند و ) آنان دوست مي‌دارند كه شما كافر شويد همان گونه كه خود كافر شده‌اند و ( در كفر با ايشان ) مساوي شويد . پس در اين صورت ياراني از ايشان نگيريد ( و آنان را از خود ندانيد ) تا آن گاه كه ( ايمان مي‌آورند و ) در راه خدا هجرت مي‌كنند ( و ايمان آوردن خود را با جهاد در راه اسلام ثابت مي‌دارند ) . ولي اگر از اين كار سر باز زدند ( و همچنان به دشمنانگي و اقدامات كافرانه خود بر ضدّ شما ادامه دادند ) آنان را هر كجا يافتيد بگيريد و ( اسير كنيد ، و در صورت لزوم بكشيد ، و از ميان ايشان يار و ياوري برنگزينيد ) .
توضيحات :
« وَدُّوا » : دوست داشته‌اند و آرزو كرده‌اند . « سَوَآءً » : برابر . همگون . « حَيْثُ » : هر كجا . « وَلِيّاً » : دوست . يار . « نَصِيراً » : مددكار . ياور .
سوره نساء آيه 90
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىَ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ أَوْ جَآؤُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن يُقَاتِلُوكُمْ أَوْ يُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاً
ترجمه :
( چنين منافقاني را بكشيد ) مگر كساني كه با گروهي پيوند پيدا مي‌كنند ( و بديشان پناه مي‌برند ) كه ميان شما و آنان پيمان است ( و برابر آن ، پناهندگان به شما و ايشان مصون از تعرّض باشند ) ، و يا كساني كه به پيش شما مي‌آيند و نه سر جنگ با شما دارند و نه مي‌خواهند با قوم خود بجنگند . و اگر خداوند مي‌خواست ايشان را بر شما چيره مي‌كرد و آنان با شما مي‌جنگيدند . بنابراين اگر از شما كناره‌گيري كردند و با شما نجنگيدند و ( بلكه ) پيشنهاد صلح كردند ، خداوند به شما اجازه نمي‌دهد كه متعرّض آنان شويد ( و بلكه موظّفيد دستي را بفشاريد كه براي صلح به سوي شما دراز شده‌است ) .
توضيحات :
« يَصِلُونَ » : پناه مي‌برند . مي‌پيوندند . « مِيثَاق » : پيمان . « حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ » : سينه‌هايشان تنگ مي‌گردد و ميان انتخاب اين يا آن در مي‌مانند . « إعْتَزَلُوكُمْ » : از شما كناره‌گيري و دوري كردند . « السَّلَمَ » : صلح . فرمانبرداري و تسليم .
سوره نساء آيه 91
متن آيه :
سَتَجِدُونَ آخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأْمَنُوكُمْ وَيَأْمَنُواْ قَوْمَهُمْ كُلَّ مَا رُدُّوَاْ إِلَى الْفِتْنِةِ أُرْكِسُواْ فِيِهَا فَإِن لَّمْ يَعْتَزِلُوكُمْ وَيُلْقُواْ إِلَيْكُمُ السَّلَمَ وَيَكُفُّوَاْ أَيْدِيَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثِقِفْتُمُوهُمْ وَأُوْلَئِكُمْ جَعَلْنَا لَكُمْ عَلَيْهِمْ سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
گروه ديگري را خواهيد يافت كه مي‌خواهند ( با اظهار ايمان در پيش شما ) از ناحيه شما در امان باشند و ( با اظهار كفر در پيش كافران ) از ناحيه قوم خود در امان بمانند ( و در زمان قدرت هر گروه خويشتن را فريبكارانه جزو آن دسته قلمداد كنند ) . هر زمان كه به سوي كفر ( يا جنگ با مسلمانان ) خوانده شوند با سر در آن فرو مي‌روند ! پس اگر از شما دست نكشيدند و به ترك جنگ و دشمني نگفتند و به شما پيشنهاد صلح ننمودند و دست‌بردار نشدند ، آنان را بگيريد و ( اسير كنيد و در صورت لزوم ) ايشان را هر كجا يافتيد بكشيد . آنان كسانيند كه ما ( به سبب غدر و خيانتشان ) دليل آشكار و برهان واضحي براي ( اسير كردن يا كشتن ) ايشان به دست شما داده‌ايم .
توضيحات :
« ءَاخَرِينَ » : ديگران . « أَن يَأْمَنُوكُمْ وَ يَأْمَنُوا قَوْمَهُم » : اين كه از شما و قوم خود اطمينان حاصل كنند كه در امان مي‌مانند . « رُدُّوا » : برگردانده شدند . مراد اين كه از سوي مشركان ، به كفر و بت‌پرستي دعوت شدند . « الْفِتْنَةِ » : مراد از فتنه در اينجا كفر و جنگ با مسلمانان و بزهكاري است . « أُرْكِسُوا فِيهَا » : به بدترين وجه بدان افكنده مي‌شوند . با سر به سوي آن باز گردانده مي‌شوند و بدان مي‌دوند . « ثَقِفْتُمُوهُمْ » : ايشان را دريافتيد . بر آنان ظفر يافتيد . « سُلْطَاناً » : حجّت و برهان . « مُبِيناً » : واضح و آشكار .
سوره نساء آيه 92
متن آيه :
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَئاً وَمَن قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَئاً فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَهُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
هيچ مؤمني را نسزد كه مؤمن ديگري را بكشد مگر از روي خطا . كسي كه مؤمني را به خطا كشت بايد كه برده مؤمني را آزاد كند و خونبهائي هم به كسان كشته بپردازد مگر اين كه آنان درگذرند ( و از دريافت خونبها كه صد شتر است ، چشم‌پوشي كنند ) . اگر هم كشته ، مؤمن و متعلّق به كافراني بود كه ميان شما و ايشان جنگ و دشمني بود ، آزاد كردن برده مؤمني ديه او است ( و ديگر خونبهائي به ورثه كشته داده نمي‌شود ) . و اگر كشته ، از زمره قومي بود كه ( كافر بودند و ) ميان شما و ايشان پيماني برقرار بود ( همچون اهل ذمّه و هم‌پيمانان مسلمانان ) پرداخت خونبها به كسان مقتول و آزادكردن بنده مؤمني ديه او است . اگر هم دسترسي ( به آزاد كردن برده ) نداشت بايد دو ماه ( قاتل ) پياپي و بدون فاصله روزه بگيرد . خداوند ( اين را براي ) توبه ( شما ) مقرّر داشته است ، و خداوند آگاه ( از بندگان خود و ) حكيم است ( در آنچه مقرّر مي‌دارد ) .
توضيحات :
« تَحْرِير » : حرّيّت بخشيدن . آزاد كردن . « رَقَبَةٍ » : گردن . مراد نفْس است و تسميه كلّ به اسم جزء است . يا اين كه ( رَقَبَة ) براي تعبير از تعداد بردگان بوده است ، همچون : رأس . قبضه . دست . نفر . باب . و . . . « دِيَةٌ » : خونبها . از ماده ( ودي ) . « مُسَلَّمَةٌ » : پرداخت شده . « يَصَّدَّقُوا » : تصدّق‌كنند . عفو كنند . فعل مضارع باب تفعّل است . « تَوْبَةً » : قبول . تخفيف . پشيماني . مفعولٌ‌له يا مفعول مطلق يا حال ضمير ( ه ) در ( عَلَيْهِ ) محذوف است .
سوره نساء آيه 93
متن آيه :
وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُّتَعَمِّداً فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِيهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَاباً عَظِيماً
ترجمه :
و كسي كه مؤمني را از روي عمد بكشد ( و از ايمان او باخبر بوده و تجاوزكارانه او را به قتل برساند و چنين قتلي را حلال بداند ، كافر بشمار مي‌آيد و ) كيفر او دوزخ است و جاودانه در آنجا مي‌ماند و خداوند بر او خشم مي‌گيرد و او را از رحمت خود محروم مي‌سازد و عذاب عظيمي براي وي تهيّه مي‌بيند .
توضيحات :
« خَالِداً » : جاودانه ، ( وقتي كه قتل را حلال بداند ) . ماندگاري فراوان ، ( وقتي كه قتل را حلال نداند ) . يادآوري : كيفر اخروي قتل عمد ، جاودانه يا زمان بسياري در آتش دوزخ ماندن ، و خشم خدا ، و دوري از رحمت الله ، و عذاب عظيم قيامت است . علاوه از اينها ، كيفر دنيوي قاتل به قوّت خود باقي است ( نگا : بقره / 178 و مائده / 45 ) .
سوره نساء آيه 94
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُواْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! هنگامي كه ( براي جهاد ) در راه خدا به مسافرت رفتيد تحقيق كنيد ( كه با چه كساني مي‌جنگيد . آيا مسلمانند يا كافر ) و به كسي كه به شما سلام كرد ( و سلام نشانه پذيرش اسلام است ) مگوئيد تو مؤمن نيستي و جوياي مال دنياي ( او ) باشيد . ( بلكه سلام آنان را بپذيريد و پاسخ گوئيد و بدانيد ) كه در پيش خدا غنائم فراواني است ( و آن را براي شما تهيّه ديده است و بسي بهتر از ثروت و غنيمت دنياي فاني است ) . شما پيش از اين ، چنين بوديد ( و كفر را گردن نهاده بوديد و جنگهاي شما تنها انگيزه غارتگري داشت . ) ولي خداوند بر شما منّت نهاد ( و نعمت اسلام را نصيبتان كرد ) پس ( به شكرانه اين نعمت بزرگ ) تحقيق كنيد . بيگمان خداوند از آنچه مي‌كنيد باخبر است .
توضيحات :
« ضَرَبْتُمْ » : گام برداشتيد . به مسافرت رفتيد . « تَبَيَّنُوا » : روشن كنيد . تحقيق كنيد . « تَبْتَغُونَ » : مي‌خواهيد . « عَرَض » : حُطام . كالا و متاع فاني دنيا . « كَذلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ » : شما نيز پيش از اين چنين وضعي را داشتيد و كافر بوديد . شما پيش از پذيرش اسلام تنها به خاطر مال دنيا مي‌جنگيديد .
سوره نساء آيه 95
متن آيه :
لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُوْلِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
( جهاد با رعايت اين همه احتياطي كه گذشت ، بس بزرگ و ارزشمند است ) . مسلماناني كه ( به جهاد نمي‌روند و در منازل خود ) مي‌نشينند ، با مسلماناني برابر نيستند كه با مال و جان ، در راه يزدان جهاد مي‌كنند . خداوند مرتبه والائي را نصيب مجاهدان كرده است كه بالاتر از درجه خانه‌نشينان است ، مگر چنين خانه‌نشيناني داراي عذري باشند ( كه ايشان را از بيرون شدن براي جهاد بازداشته باشد . در اين صورت درخور سرزنش نيستند ، و پاداش بزرگ خود را از خدا دريافت مي‌دارند و مرتبه بالائي دارند ) . خداوند به هر يك ( از دو گروه مجاهد و وانشستگان معذور ) منزلت زيبا ( و عاقبت والائي ) وعده داده است . و خداوند مجاهدان را بر وانشستگان ( بدون عذر ) با دادن اجر فراوان و بزرگ ، برتري بخشيده است .
توضيحات :
« الْقَاعِدُونَ » : نشستگان . واپس نشستگان با اجازه فرمانده . « غَيْرُ » : بدل يا صفت ( الْقَاعِدُونَ ) است . « أُوْلِي الضَّرَرِ » : زيان ديدگان . افراد معذور . مانند بيماران و كوران و لنگان . « أَجْراً عَظِيماً » : واژه ( أَجْراً ) مي‌تواند مفعولٌ‌به دوم يا مفعول مطلق ( فَضَّلَ ) و يا منصوب به نزع خافض باشد .
سوره نساء آيه 96
متن آيه :
دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
درجات بزرگي از ناحيه خدا ( بدانان داده مي‌شود ) همراه با مغفرت و رحمت ( فراوان الله . و اگر لغزشهائي هم داشته‌اند ) خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« دَرَجاتٍ » : مراتب و منازل گوناگون مجاهدان ، يا مراد مرتبه و درجه عظيمي است كه با توجّه به مراتب و منازل ديگر ، گوئي يك مرتبه و درجه نيست ، بلكه مراتب و درجات است . ( دَرَجاتٍ ) منصوب است و بَدَل ( أَجْراً ) مي‌باشد .
سوره نساء آيه 97
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِيراً
ترجمه :
بيگمان كساني كه فرشتگان ( براي قبض روح در واپسين لحظات زندگي ) به سراغشان مي‌روند و ( مي‌بينند كه به سبب ماندن با كفّار در كفرستان ، و هجرت نكردن به سرزمين ايمان ) بر خود ستم كرده‌اند ، بديشان مي‌گويند : كجا بوده‌ايد ( كه اينك چنين بي‌دين و توشه مرده‌ايد و بدبخت شده‌ايد ؟ عذرخواهان ) گويند : ما بيچارگاني در سرزمين ( كفر ) بوديم ( و چنان كه بايد به انجام دستورات دين نرسيديم ! فرشتگان بديشان ) گويند : مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن ( بتوانيد بار سفر بنديد و به جاي ديگري ) كوچ كنيد ؟ جايگاه آنان دوزخ است ، و چه بد جايگاهي و چه بد سرانجامي !
توضيحات :
« تَوَفَّاهُمْ » : جان ايشان را مي‌گيرند . به قبض روح آنان مي‌پردازند . « ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ » : ستمكاران به خود . در اصل : ظَالِمِينَ أَنفُسِهِمْ است كه نون به هنگام اضافه حذف شده است . « مَصِيراً » : جايگاه . سرانجام .
سوره نساء آيه 98
متن آيه :
إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلاَ يَهْتَدُونَ سَبِيلاً
ترجمه :
مگر بيچارگاني از مردان و زنان و كودكاني كه كاري از آنان ساخته نيست و راه چاره‌اي نمي‌دانند .
توضيحات :
« الْوِلْدَان » : جمع وَليد ، كودكان .
سوره نساء آيه 99
متن آيه :
فَأُوْلَئِكَ عَسَى اللّهُ أَن يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَكَانَ اللّهُ عَفُوّاً غَفُوراً
ترجمه :
پس اميد است كه خداوند از آنان درگذرد ( چون قدرت هجرت نداشته‌اند ) و خداوند بس عفوكننده و آمرزنده است .
توضيحات :
« عَفُوّ » : بسيار عفوكننده .
سوره نساء آيه 100
متن آيه :
وَمَن يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللّهِ يَجِدْ فِي الأَرْضِ مُرَاغَماً كَثِيراً وَسَعَةً وَمَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِراً إِلَى اللّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلى اللّهِ وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
كسي كه در راه خدا هجرت كند ، سرزمينهاي فراخ و آزادي فراوان مي‌بيند كه بيني دشمنان را به خاك مذلّت مي‌مالد ، و گشايش و آسايش خواهد يافت . و هر كه از خانه خود بيرون آيد و به سوي ( سرزمينهاي اسلاميِ ) خدا و رسول هجرت كند ، و سپس مرگ او را دريابد ، اجر او بر عهده خدا است ، و خداوند بسي آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
« مُراغَماً » : سرزمينهاي هجرت فراواني كه در آنجاها گشايش و آسايش مادي و معنوي است و مايه حسرت و ذلّت دشمنان دين مي‌شود . « وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَي اللهِ » : پاداش او در پيشگاه خدا ثابت مي‌شود .
سوره نساء آيه 101
متن آيه :
وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاَةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوّاً مُّبِيناً
ترجمه :
هرگاه در زمين به مسافرت پرداختيد و نماز را كوتاه خوانديد ( و چهار ركعتيها را دو ركعت نموديد ) گناهي بر شما نيست ، اگر ترسيديد كه كافران بلائي به شما برسانند و به فتنه‌اي گرفتارتان گردانند . بيگمان كافران دشمنان آشكار شمايند .
توضيحات :
« إِنْ خِفْتُمْ » : اگر ترسيديد . ذكر خوف براي شرط نيست و بلكه قيد غالبي است و بيانگر واقعيّت اين امر است كه سفر اغلب همراه با ترس و خوف از دشمنان بر اثر كثرت مشركان است و الاّ قصر نماز يك حكم عمومي است و در همه سفرها قابل اجرا است و اختصاص به حالت ترس ندارد . مسأله قصر نماز مذكور در اين آيه ، درست همانند مسأله ( رَبَآئِبُكُمُ اللاّتِي فِي حُجُورِكُمْ ) مذكور در آيه 23 همين سوره است .
سوره نساء آيه 102
متن آيه :
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ طَآئِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلْيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمْ وَلْتَأْتِ طَآئِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّواْ فَلْيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُواْ حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كَانَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ كُنتُم مَّرْضَى أَن تَضَعُواْ أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُواْ حِذْرَكُمْ إِنَّ اللّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُّهِيناً
ترجمه :
زماني كه ( تو ، اي پيغمبر ) در ميانشان بودي و نماز ( خوف ) را برايشان بپا داشتي ، دسته‌اي از آنان با تو به نماز ايستند ، و بايد كه اسلحه خود را با خود داشته باشند ، و وقتي كه ( نصف ) نماز را با تو خواندند ( سلام بدهند و به كشيك و نگهباني بپردازند و ) شما را ( از دشمنان ) بپايند و دسته ديگري كه هنوز نماز را نخوانده‌اند ، بيايند و با تو به نماز ايستند و احتياط خود را مراعات و اسلحه خود را داشته باشند . كافران دوست مي‌دارند كاش از اسلحه و كالاهاي خود غافل مي‌شديد و آنان يكباره بر شما تاخت مي‌آوردند ( و غافلگيرتان مي‌كردند و در حين نماز دمار از روزگارتان بر مي‌آوردند ) . اگر از باران ناراحت بوديد يا بيمار بوديد ، گناهي بر شما نخواهد بود كه اسلحه خود را زمين بگذاريد ( ولي باز هم تا آنجا كه ممكن است وسائل سبك دفاعي را از خود دور نكنيد ) و احتياط خويش را بداريد . بيگمان خداوند براي كافران عذاب خواركننده‌اي فراهم ساخته است .
توضيحات :
« لِيَأْخُذُوا » : فاعل اين فعل ، يعني ضمير ( و ) مي‌تواند به نمازگزاران و يا كشيك دهندگان برگردد . « فَإِذا سَجَدُوا » : منظور از سجده در اينجا نماز است . يعني : گروه اوّل يك ركعت را با امام مي‌خوانند و امام پس از اتمام يك ركعت نماز را طول مي‌دهد و اينان يك ركعت ديگر را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند و به جبهه جنگ مي‌روند . سپس گروه دوم مي‌آيند و پشت سر امام مي‌ايستند و يك ركعت را با او مي‌خوانند و امام سلام مي‌دهد و آنان بلند مي‌شوند و ركعت ديگري را به تنهائي مي‌خوانند و سلام مي‌دهند . « حِذْر » : احتياط . پرهيز . « فَيَمِيلُونَ » : يورش آورند . « مَيْلَةً » : يورش .
سوره نساء آيه 103
متن آيه :
فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْكُرُواْ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَّوْقُوتاً
ترجمه :
هرگاه نماز را به پايان برديد ، خداي را ايستاده و نشسته و بر پهلوهايتان افتاده ( و در همه حال و احوال ) ياد كنيد ( و حتّي در كشاكش روزگار و گرماگرم كشت و كشتار ، خدا گوئيد و خدا جوئيد ) و هنگامي كه ( ترس و هراسي نماند و ) آرامش خود را باز يافتيد ، نماز را ( به تمام و كمال و در وقت مشخّص ) برپاي داريد . بيگمان نماز بر مؤمنان فرض و داراي اوقات معلوم و معيّن است .
توضيحات :
« قِيَاماً » : جمع قائم ، ايستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان . « جُنُوب » : جمع جنب ، پهلوها . « إِطْمَأْنَنتُمْ » : اطمينان يافتيد . به حال عادي برگشتيد و آرامش خود را باز يافتيد . « كِتَاباً » : فرض . واجب . « مَوْقُوتاً » : زماندار . داراي وقت معلوم و معيّن .
سوره نساء آيه 104
متن آيه :
وَلاَ تَهِنُواْ فِي ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَكُونُواْ تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ يَرْجُونَ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
در جستجوي قوم ( كافري كه اعلان جنگ نموده و مي‌كوشند از همه سو بر شما تاخت آورند ) سستي مكنيد ( و پيوسته در كمين ايشان باشيد و با آنان برزميد ) . اگر ( از جنگ و جراحات ) درد مي‌كشيد ، آنان هم مثل شما درد مي‌كشند و رنج مي‌برند ، ( ولي فرق شما و ايشان در اين است كه ) شما چيزي از خدا مي‌خواهيد كه آنان نمي‌خواهند ( و آن رضاي الله و بهشت جاويدان است ) و خداوند آگاه ( از اعمال شما و اعمال آنان ، و ) حكيم است ( و به هر يك از شما و ايشان سزا و جزاي كارتان را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و ضعيف مشويد . از ماده ( وهْن ) .
سوره نساء آيه 105
متن آيه :
إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ وَلاَ تَكُن لِّلْخَآئِنِينَ خَصِيماً
ترجمه :
ما كتاب ( قرآن را كه مشتمل بر حق و بيانگر هر آن چيزي كه حق است ) به حق بر تو نازل كرده‌ايم تا ( مشعل راه هدايت باشد و بدان ) ميان مردمان طبق آنچه خدا به تو نشان داده است داوري كني ، و مدافع خائنان مباش .
توضيحات :
« لِلْخَآئِنِينَ » : از خائنان . به خاطر خائنان . حرف ( لِ ) مي‌تواند به معني ( عَنْ ) باشد همان گونه كه در واژه ( لِلْحَقِّ ) و ( لِلَّذِينَ ) سوره احقاف ، آيه‌هاي 7 و 11 چنين است . يا اين كه لام تعليل بوده و معني چنين شود كه : به خاطر گناهكاران ، دشمن بيگناهان مباش . « خَصِيماً » : مدافع . جانبدار . دشمن .
سوره نساء آيه 106
متن آيه :
وَاسْتَغْفِرِ اللّهَ إِنَّ اللّهَ كَانَ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
و از خدا آمرزش بخواه . بيگمان خداوند بس آمرزنده و مهربان است ( و مغفرت و رحمت خود را شامل كساني مي‌كند كه عفوِ خطا را از او مي‌طلبند ) .
توضيحات :
« إِسْتَغْفِرْ » : از گناهِ ناكرده كه قصد دفاع و گرايش قلبي به همكيشان به هنگام قضاوت است آمرزش بخواه ، چرا كه حسنات نيكان ، سيّئات مقرّبان است .
سوره نساء آيه 107
متن آيه :
وَلاَ تُجَادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتَانُونَ أَنفُسَهُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ خَوَّاناً أَثِيماً
ترجمه :
از كساني دفاع مكن كه ( با ارتكاب جرائم ، در اصل ) به خود خيانت مي‌كنند . بيگمان خداوند خيانت‌كنندگانِ گناه پيشه را دوست نمي‌دارد .
توضيحات :
« خَوَّاناً » : بسيار خيانتكار . هدف از اين مبالغه ، قصد تخصيص نيست و بلكه بيان واقع است . يعني خَوّان و خائِن هر دو مبغوض درگاه خدايند . « أَثِيماً » : بسيار گناهكار .
سوره نساء آيه 108
متن آيه :
يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلاَ يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لاَ يَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطاً
ترجمه :
آنان مي‌توانند خيانت خود را از مردم پنهان دارند ، ولي نمي‌توانند آن را از خدا پنهان دارند كه هميشه با آنان است . ( از جمله ) بدان گاه كه شبانگاهان پنهاني بر گفتاري كه ( تهمت‌زدن به پاكان و بيگناهان است و ) خدا از آن خوشنود نيست ، متّفق و همدست مي‌گردند . و خداوند از آنچه مي‌كنند كاملاً آگاه است .
توضيحات :
« يَسْتَخْفُونَ » : مخفي مي‌كنند . « يُبَيِّتُونَ » : شبانگاهان چاره‌انديشي و چاره‌جوئي مي‌كنند . پنهاني بر آن هم‌نوا و هم‌آوا مي‌شوند ( نگا : نساء / 81 ) . « مُحِيطاً » : كسي كه از همه جوانب بر چيزي آگاه باشد و آن را بپايد .
سوره نساء آيه 109
متن آيه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَمَن يُجَادِلُ اللّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَم مَّن يَكُونُ عَلَيْهِمْ وَكِيلاً
ترجمه :
هان ! گيرم كه شما در اين دنيا از آنان دفاع كرديد ، در آخرت چه كسي در برابر خدا از آنان دفاع مي‌كند ، يا چه كسي حافظ و ياور ايشان خواهد شد ؟
توضيحات :
« هَآ أَنتُمْ هؤُلآءِ » : هان ! شما اينانيد . شما كساني باشيد . ( أَنتُمْ ) مبتدا ، و ( أوْلآءِ ) خبر است و ( هَآ ) در هر دو ، حرف تنبيه است . « جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ » : از آنان دفاع كرديد . « وَكِيلاً » : حافظ . ياور . ( نگا : آل‌عمران / 173 ) .
سوره نساء آيه 110
متن آيه :
وَمَن يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّهَ يَجِدِ اللّهَ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
هركس كه كار بدي بكند يا ( با ارتكاب معاصي ) بر خود ستم كند ، سپس ( دست دعا به سوي خدا بردارد و ) از خدا آمرزش بطلبد ، ( از آنجا كه درگاه توبه هميشه باز است ) خدا را آمرزنده ( گناهان خويش و ) مهربان ( در حق خود ) خواهد يافت .
توضيحات :
« سُوءًا » : كار زشت . گناهي كه ديگران را ناراحت كند .
سوره نساء آيه 111
متن آيه :
وَمَن يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّمَا يَكْسِبُهُ عَلَى نَفْسِهِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
هر كه گناهي بكند ، تنها آن را به زيان خود مي‌كند ( و ضرر آن متوجّه شخص گناهكار مي‌شود ) و خدا آگاه ( از اعمال همگان و ) حكيم است ( و هرگونه كه حكمتش اقتضاء كند ، بندگان را عذاب مي‌دهد يا قلم عفو بر گناهانشان مي‌كشد ) .
توضيحات :
« عَلَيا نَفْسِهِ » : بر ضدّ خود . به زيان خود . به حساب خود .
سوره نساء آيه 112
متن آيه :
وَمَن يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِيناً
ترجمه :
هركس دچار لغزشي شود يا گناهي بكند ، سپس آن را به بيگناهي نسبت دهد ، به راستي بهتان و گناه آشكاري مرتكب شده است .
توضيحات :
« خَطِيئَةً » : لغزش . گناه صغيره . « إِثْماً » : گناه كبيره . « يَرْمِ بِهِ » : بدان متّهم كند . به كاربردن ضمير مفرد ( هُ ) به جاي ضمير مثنّي ( هُما ) به خاطر حرف ( أَوْ ) است كه براي يكي از دو چيز به كار مي‌رود . تقدير چنين است : مَن يَكْسِبْ أَحَدَ هَذَيْنِ الشَّيْئَيْنِ . « بَرِيئاً » : بيگناه . « إِحْتَمَلَ » : بار گناهان را برداشته است . به گردن گرفته است . « بُهْتَاناً » : گناه زشتي كه انجام آن خردمندان را مبهوت و متحيّر مي‌كند . مراد سخن دروغي است كه با آن عمل ناروائي را به ديگران نسبت دهند .
سوره نساء آيه 113
متن آيه :
وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّآئِفَةٌ مُّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) اگر فضل و رحمت خدا نبود ( و پيام آسماني و رحمت صمداني تو را در بر نمي‌گرفت ) ، دسته‌اي از آنان مي‌خواستند كه تو را گمراه سازند ، ولي جز خويشتن را نمي‌توانند گمراه سازند ( چون خدا تو را از كيد و مكر آنان باخبر مي‌گرداند و بينش تو حق را تشخيص مي‌دهد ) . آنان نمي‌توانند كمترين زياني به تو برسانند ، چرا كه خداوند كتاب ( قرآن را كه ترازوي جداسازي حق از باطل است ) بر تو نازل كرده است و حكمت را ( به دل تو القاء نموده است ) و چيزي ( از شرائع و احكام ) را به تو آموخته است كه نمي‌توانستي ( جز در پرتوِ وحي ) آن را بياموزي و بداني . فضل خدا در حق تو و رحمت او بر تو بزرگ و فراوان بوده است .
توضيحات :
« لَهَمَّتْ » : قصد كرد . اراده نمود .
سوره نساء آيه 114
متن آيه :
لاَّ خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
در بسياري از نجواها و پچ‌پچ‌هايشان خير و خوبي نيست ، مگر در نجواها و پچ‌پچ‌هاي آن كسي كه به صدقه و احساني يا به كار نيكو و پسنديده‌اي يا اصلاح بين مردم دستور دهد . هر كه چنين كاري را به خاطر رضاي خدا انجام دهد ، خداوند پاداش بزرگي را بدو عطاء مي‌كند .
توضيحات :
« نَجْوَيا » : پچ‌پچ ، آهسته و در گوشي با هم صحبت كردن . « إِلاّ مَنْ » : مگر نجواي كسي كه . واژه ( مَنْ ) مجرور است و بدل از ( كَثِيرٍ ) است . « مَرْضَاتِ » : خوشنودي . برابر رسم‌الخطّ قرآن با ( ت ) نوشته شده است والا كتابت آن ( مَرْضاة ) و مصدر ميمي است .
سوره نساء آيه 115
متن آيه :
وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِيراً
ترجمه :
كسي كه با پيغمبر دشمنانگي كند ، بعد از آن كه ( راه ) هدايت ( از راه ضلالت براي او ) روشن شده است ، و ( راهي ) جز راه مؤمنان در پيش گيرد ، او را به همان جهتي كه ( به دوزخ منتهي مي‌شود و ) دوستش داشته است رهنمود مي‌گردانيم ( و با همان كافراني همدم مي‌نمائيم كه ايشان را به دوستي گرفته است ) و به دوزخش داخل مي‌گردانيم و با آن مي‌سوزانيم ، و دوزخ چه بد جايگاهي است !
توضيحات :
« يُشَاقِقْ » : دشمني ورزد . مخالفت كند . « نُوَلِّهِ » : او را بدان مي‌رسانيم . او را در آن سو راه مي‌بريم . « تَوَلَّيا » : دوست داشت . گرايش يافت . « نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّيا » : او را بدان چيزي وا مي‌گذاريم كه دوستش مي‌دارد . « نُصْلِهِ » : او را داخل مي‌گردانيم و مي‌سوزانيم . از مصدر إِصْلاء و ماده ( صلي ) . « مَصِيراً » : جايگاه .
سوره نساء آيه 116
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِيداً
ترجمه :
بيگمان خداوند شرك ورزيدن به خود را ( از كسي ) نمي‌آمرزد و بلكه پائين‌تر از آن را از هركس كه بخواهد ( و صلاح بداند ) مي‌بخشد . هر كه براي خدا انباز بگيرد ، به راستي بسي گمراه گشته است ( و خيلي از حق پرت شده است ) .
توضيحات :
« دُونَ » : پائين‌تر . كمتر . « بَعِيداً » : زياد . فراوان .
سوره نساء آيه 117
متن آيه :
إِن يَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ إِنَاثاً وَإِن يَدْعُونَ إِلاَّ شَيْطَاناً مَّرِيداً
ترجمه :
غير از خدا هركه و هرچه او را بپرستند و به فرياد خوانند جز بتهاي ناتوان و اشياء ضعيفي نيست كه بر آنها نام ماده گذارده‌اند ، وجز اهريمني نيست كه بسي متمرّد و نافرمان است .
توضيحات :
« يَدْعُونَ » : به فرياد مي‌خوانند . عبادت مي‌كنند ( نگا : انعام / 52 و 108 ، يونس / 66 ، هود / 101 و . . . ) . « مِن دُونِهِ » : غير از او . « إِنَاث » : جمع أُنثَيا ، ماده‌ها . مراد اين كه معبودهاي آنان همچون زنان ضعيفند و عربها هر چيز ضعيفي را أُنْثيا مي‌ناميدند . يا اين كه هر قبيله‌اي از عربها بتهاي خود را ( أُنثَيا ) مي‌ناميدند . و مي‌گفتند : أُنثَيا بَنِي فُلانٍ . أُنثَيا به چيز بي‌جان هم گفته شده و بدين سبب ( إنَاث ) معني مردگان نيز دارد . « مَرِيداً » : بسيار متمرّد . صيغه مبالغه مارِد . سركش از ماده ( مرد ) .
سوره نساء آيه 118
متن آيه :
لَّعَنَهُ اللّهُ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيباً مَّفْرُوضاً
ترجمه :
خدا نفرينش كند ! ( او قسم خورده است و با خود عهد بسته است ) و گفته است كه : من از ميان بندگان تو حتماً بهره معيّن و جداگانه خود را برمي‌گيرم .
توضيحات :
« مَفْرُوضاً » : معيّن ، جداگانه .
سوره نساء آيه 119
متن آيه :
وَلأُضِلَّنَّهُمْ وَلأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الأَنْعَامِ وَلآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللّهِ وَمَن يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيّاً مِّن دُونِ اللّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
حتماً آنان را گمراه مي‌كنم و به دنبال آرزوها و خيالات روانشان مي‌گردانم ، و ( آن گاه كه بدين وسيله ايشان را فرمانبر خود كردم ، هرچه را خواستم ) بديشان دستور مي‌دهم ، و آنان ( اعمال خرافي انجام مي‌دهند و از جمله : ) گوشهاي چهارپايان را قطع مي‌كنند ، و بديشان دستور مي‌دهم ، و آنان آفرينش خدا را دگرگون مي‌كنند ( و حتي دين خدا را تغيير مي‌دهند ، و فطرت توحيد را به شرك مي‌آلايند ! ) و هر كه اهريمن را به جاي خدا سرپرست و ياور خود كند ، به راستي زيان آشكاري كرده است .
توضيحات :
« فَلَيُبَتِّكُنَّ » : قطع مي‌كردند از مصدر ( تَبْتيك ) به معني قطع‌كردن . عربها گوش چهارپايان را قطع مي‌كردند و با قطع آن ، حيوان متعلّق به بتها مي‌شد و ديگر ذبح نمي‌گرديد و از كار معاف مي‌شد و از چراگاهي بازداشته نمي‌شد ( نگا : مائده / 103 ) . « خَلْق » : آفرينش . دين ( نگا : روم / 30 ) .
سوره نساء آيه 120
متن آيه :
يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً
ترجمه :
اهريمن بدانان وعده‌ها مي‌دهد و به آرزوها سرگرم مي‌كند ، و اهريمن جز وعده‌هاي فريبكارانه بديشان نمي‌دهد .
توضيحات :
« غُرُوراً » : فريب . نيرنگ .
سوره نساء آيه 121
متن آيه :
أُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَلاَ يَجِدُونَ عَنْهَا مَحِيصاً
ترجمه :
آنان ( كه از اهريمن فرمان مي‌برند ) جايگاهشان دوزخ است ، و راه گريزي از آن ندارند .
توضيحات :
« مَحِيصاً » : مهرب و مفرّ . خلاص و نجات . اسم مكان يا مصدر ميمي از ماده ( حيص ) است .
سوره نساء آيه 122
متن آيه :
وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً وَعْدَ اللّهِ حَقّاً وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ قِيلاً
ترجمه :
كساني را كه ايمان آورده‌اند و كار شايسته انجام داده‌اند ، به باغهائي ( از بهشت ) داخل خواهيم كرد كه در زير ( درختان ) آنها رودبارها روان است ، و آنان جاودانه تا ابد در آنجاها ماندگار مي‌مانند . اين را خدا وعده داده است و وعده خدا حق است ، و چه كسي در سخن از خدا راستگوتر است ؟
توضيحات :
« وَعْدَ اللهِ حَقّاً » : وعده خدا است كه حق است و شكّي در آن نيست . ( وَعْداً ) و ( حَقّاً ) تأكيد فعل محذوفي هستند ، و تقدير چنين است : وَعَدَهُمْ وَعْداً وَ أَحَقَّهُ حَقّاً . « قِيلاً » : گفتار . مصدر است و براي مبالغه تمييز واقع شده است .
سوره نساء آيه 123
متن آيه :
لَّيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَن يَعْمَلْ سُوءاً يُجْزَ بِهِ وَلاَ يَجِدْ لَهُ مِن دُونِ اللّهِ وَلِيّاً وَلاَ نَصِيراً
ترجمه :
( جزا و پاداش ، و فضيلت و برتري ) نه به آرزوهاي شما و نه به آرزوهاي اهل كتاب است . هركس كه كار بدي بكند در برابر آن كيفر داده مي‌شود ، و كسي را جز خدا يار و ياور خود نخواهد يافت ( تا او را كمك كند و از عذاب خدا محفوظ گرداند ) .
توضيحات :
« أَمَانِيِّ » : جمع أُمْنِيَّة ، آرزوها . از ماده ( مني ) . ( نگا : بقره / 111 ) .
سوره نساء آيه 124
متن آيه :
وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتَ مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ يُظْلَمُونَ نَقِيراً
ترجمه :
كسي كه اعمال شايسته انجام دهد و مؤمن باشد - خواه مرد و خواه زن - چنان كساني داخل بهشت شوند ، و كمترين ستمي بدانان نشود .
توضيحات :
« وَ هُوَ مُؤْمِنٌ » : و حال آن كه مؤمن باشد . اين قيد بيانگر اين واقعيّت است كه طاعت و عبادت بدون ايمان سودي نمي‌بخشد . « نَقِيراً » : گودي موجود در پشت هسته خرما كه در كمي و ناچيزي بدان مثال زنند .
سوره نساء آيه 125
متن آيه :
وَمَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ واتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً
ترجمه :
آئين چه كسي بهتر از آئين كسي است كه خالصانه خود را تسليم خدا كند ، در حالي كه نيكوكار باشد و از آئين راستين ابراهيم پيروي كند كه مخلص و حقّ‌جو بود ( و وحدت ديني مسلمانان و يهوديان و مسيحيان در او به هم مي‌رسد ) و خداوند ابراهيم را به دوستي گرفته است ( و با خليل ناميدن او افتخارش بخشيده است ) .
توضيحات :
« أَسْلَمَ » : تسليم كرد . خالص گردانيد . « وَجْهَ » : قصد ( نگا : بقره / 112 ) . چهره ، مراد سرتاپاي وجود است كه در اين صورت تسميه كلّ به اسم جزء است . « أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ » : توجّه و قصد خود را و عبادت خويشتن را تنها متوجّه خدا كرد . خويشتن را خالصانه تسليم خدا كرد . « مِلَّة » : دين . آئين . « حَنِيفاً » : مخلصي كه تسليم فرمان خدا باشد و از دين خدا كوچكترين انحرافي نداشته باشد . حقّگراي بيزار از اديان باطله . اين واژه مي‌تواند حال ابراهيم يا حال فاعل فعل ( إِتَّبَعَ ) يا ( مِلَّة ) باشد . « خَلِيلاً » : دوست . مراد اين است كه خداوند ابراهيم را برگزيد و به تكريمي افتخارش بخشيد كه به تكريم دوست از دوست مي‌ماند .
سوره نساء آيه 126
متن آيه :
وَللّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَانَ اللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُّحِيطاً
ترجمه :
از آنِ خدا است آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و ( بايد خالصانه رو بدو كرد و نياز از او جست . و از آنجا كه تنها او خالق و صاحب همه چيز است ) كاملاً آگاه از هر چيز است و آن را دقيقاً مي‌پايد .
توضيحات :
« مُحِيطاً » : مراقب به تمام معني . كاملاً آگاه .
سوره نساء آيه 127
متن آيه :
وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاء قُلِ اللّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاء الَّلاتِي لاَ تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَن تَنكِحُوهُنَّ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَن تَقُومُواْ لِلْيَتَامَى بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ بِهِ عَلِيماً
ترجمه :
از تو درباره زنان سؤال مي‌كنند و نظر مي‌خواهند . بگو : خداوند درباره آنان به شما پاسخ مي‌گويد ، و براي شما روشن مي‌سازد آنچه را كه در قرآن ( در زمينه ميراث ايشان ) تلاوت مي‌گردد ؛ و نيز درباره زنان يتيمي سخن ميراند كه ( به خاطر مال يا جمال ) مي‌خواهيد با ايشان ازدواج كنيد ؛ ولي چيزي را كه خداوند براي ايشان واجب نموده است ( و مهريّه نام دارد ) بديشان نمي‌پردازيد ، و همچنين راجع به كودكان كوچك و ناتوان سخن خواهد گفت ( و از شما مي‌خواهد كه حقوق آنان را بپردازيد ، و ) اين كه نسبت به يتيمان ( به ويژه در ميراث و مهريّه ) دادگري كنيد ، و ( بدانيد كه دادگري و نيكوكاري شما در حق زنان و يتيمان ، بي‌مزد نمي‌ماند و ) هر كار خوبي را كه بكنيد خداوند از آن كاملاً آگاه است .
توضيحات :
« يَسْتَفْتُونَكَ » : از تو فتوا مي‌طلبند . از تو نظرخواهي مي‌كنند . « يُفْتِيكُمْ » : احكام متعلّق بدانان را برايتان بيان مي‌دارد . برخي از آن در اين سوره از آيه سوم به بعد گذشت و برخي ديگر در آيات 128 و 129 و 130 بيان مي‌شود . « أَللهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ مَا يُتْلَيا عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ » : خداوند و آيات قرآني او احكام زنان را برايتان بيان مي‌دارند . واژه « مَا » مي‌تواند عطف بر ( اللهُ ) يا عطف بر ضمير ( هنّ ) در ( فِيهِنَّ ) باشد . « الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ » : كودكان يتيم ( نگا : نساء / 9 ) « الْقِسْطِ » : دادگري .
سوره نساء آيه 128
متن آيه :
وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً فَلاَ جُنَاْحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحاً وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الأَنفُسُ الشُّحَّ وَإِن تُحْسِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
هرگاه همسري ديد كه شوهرش ( خويشتن را بالاتر از او مي‌گيرد و از انجام امور خانوادگي ) سر باز مي‌زند و ( يا با او نمي‌سازد و از او ) رويگردان است ، بر هيچ يك از آن دو گناهي نيست اين كه ( بكوشند به وسيله صرف نظر كردن زن از برخي از مخارج و همبستري ) ميان خويشتن صلح و صفا راه بيندازند ، و صلح ( هميشه از جنگ و جدائي ) بهتر است . ( سرچشمه بسياري از نزاعها بخل است ) و انسانها با بخل سرشته شده‌اند ( و مال دوستي خصلت ذاتي و دائمي بشر است و بايد پيوسته با آن مبارزه و پيكار كرد ) و اگر نيكوكاري و نيك‌رفتاري كنيد و ( با زنان بسازيد و به بهترين وجه با آنان معامله كرده و با ترك ستمكاري و بدرفتاري با ايشان ) پرهيزگاري كنيد ، بيگمان خداوند از آنچه مي‌كنيد بس آگاه است ( و پاداش شما را چنان كه بايد مي‌دهد ) .
توضيحات :
« بَعْل » : شوهر . « نُشُوزاً » : سركشي . سر باز زدن . مراد بدرفتاري مرد با زن است ، بدين گونه كه خود را بالاتر از او بداند يا اين كه در نفقه تقصير و كوتاهي كند . « إِعْرَاضاً » : رويگرداني . مراد خودداري از همبستري با او و ترك سخن و بي‌اعتنائي نسبت بدو است . « الشُّحَّ » : بخل شديد . آزمندي .
سوره نساء آيه 129
متن آيه :
وَلَن تَسْتَطِيعُواْ أَن تَعْدِلُواْ بَيْنَ النِّسَاء وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِيلُواْ كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِن تُصْلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
شما نمي‌توانيد ( از نظر محبّت قلبي ) ميان زنان دادگري ( كامل ) برقرار كنيد ، هر چند هم ( در اين راه به خود زحمت دهيد و ) همه كوشش و توان خود را به كار بريد . ولي ( از زني كه ميانه چنداني با او نداريد ) به طور كلّي دوري نكنيد ، بدان گونه كه او را به صورت زن معلّقه‌اي درآوريد ( كه بلاتكليف بوده و نه شوهردار و نه بي‌شوهر بشمار مي‌آيد ) . و اگر صفا و صميميّت ( ميان خود ) راه بيندازيد و ( جور و جفا و كدورت پيشين را ترك گوئيد و با اصلاح حال و دادگري پيش گرفتن ) پرهيزگاري كنيد ، ( خداوند از تقصير و لغزش شما مي‌گذرد ) چرا كه خداوند بس آمرزنده مهربان است .
توضيحات :
« لَوْ حَرَصْتُمْ » : هر چند كه رغبت و علاقه زياد داشته باشيد و آزمندانه بدان بپردازيد . « فَتَذَرُوهَا » : او را رها سازيد . از ماده ( وذر ) به معني ترك كردن و بي‌اعتنائي كردن . از اين ماده تنها فعل مضارع و امر استعمال دارد . « الْمُعَلَّقَة » : زني را گويند كه شوهر با او نمي‌سازد و ميان او و ديگر زنان عدالت مراعات نمي‌دارد . لذا او پا در هوا بوده و به چيزي مي‌ماند كه ميان آسمان و زمين آويزان است و نه اينجا قراري و نه آنجا مداري داشته باشد .
سوره نساء آيه 130
متن آيه :
وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغْنِ اللّهُ كُلاًّ مِّن سَعَتِهِ وَكَانَ اللّهُ وَاسِعاً حَكِيماً
ترجمه :
و اگر ( راهي براي صلح و سازش نيافتند و جز نفرت نيفزودند و كار بدانجا رسيد كه ) از هم جدا شوند ، خداوند هر يك از آنان را با فضل فراوان و لطف گسترده خود بي‌نياز مي‌كند ( و بدين شوهري بهتر از شوهر نخستين ، و بدان همسري بهتر از همسر پيشين عطا مي‌كند ) و خداوند داراي فضل و رحمت فراوان ( در حق بندگان است و كارهاي ايشان را از روي حكمت مي‌گرداند ؛ چرا كه ) حكيم است .
توضيحات :
« سَعَة » : دارائي فراوان . فضل و لطف گسترده و فراخ . « وَاسِعاً » : دارنده نعمت و رحمت بي‌مرز و بي‌حد .
سوره نساء آيه 131
متن آيه :
وَللّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُواْ اللّهَ وَإِن تَكْفُرُواْ فَإِنَّ لِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَانَ اللّهُ غَنِيّاً حَمِيداً
ترجمه :
آنچه در آسمانها و زمين است از آن خدا است . و ما ( كه خالق همه جهان و صاحب قدرت مطلق در آنيم ) به كساني كه پيش از شما بديشان كتاب ( آسماني ) داده‌ايم توصيه نموده‌ايم و به شما ( نيز اي مؤمنان ) سفارش مي‌كنيم كه از ( خشم ) خدا بپرهيزيد ، و اگر ( نافرماني كرديد و ) كفر ورزيديد ( زياني به خدا نمي‌رسانيد . چرا ) كه آنچه در آسمانها و زمين است از آن او است و بي‌نياز ( از عبادت بندگان و ) شايسته ستايش است .
توضيحات :
« إِيَّاكُمْ » : شما را . عطف بر ( الَّذِينَ ) است . « حَمِيداً » : ستودني . فعيل به معني مفعول يعني محمود است .
سوره نساء آيه 132
متن آيه :
وَلِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً
ترجمه :
و آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن خدا است ، و خدا براي نگهباني و نگهداري ( آنها ) كافي است .
توضيحات :
« وَكِيلاً » : متولّي . نگاهبان . يار و ياور .
سوره نساء آيه 133
متن آيه :
إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللّهُ عَلَى ذَلِكَ قَدِيراً
ترجمه :
اي مردمان ! اگر خدا بخواهد شما را از ميان مي‌برد و مي‌ميراند و افراد ديگري را به ميان مي‌آورد ( و به جاي شما مي‌نشاند ) ، و او بر اين كار بس توانا است .
توضيحات :
« يُذْهِبْكُمْ » : شما را از ميان برمي‌دارد . شما را هلاك و نابود مي‌سازد . « ءَاخَرِينَ » : ديگران .
سوره نساء آيه 134
متن آيه :
مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَكَانَ اللّهُ سَمِيعاً بَصِيراً
ترجمه :
كسي كه در پي مزد دنيا باشد ( و تنها در انديشه نعمتهاي اين جهان فاني بوده و آخرت را فراموش كند در اشتباه است . بلكه شخص عاقل بايد دنيا و آخرت را با هم بطلبد ) چرا كه پاداش دنيا و آخرت در نزد خدا است ( و بايد خواهان سعادت هر دو جهان از خداوند منّان شد ) و خداوند شنواي ( اقوال بندگان و ) بيناي ( اعمال ايشان ) است .
توضيحات :
« مَن كَانَ يُرِيدُ » : كسي كه جوياي نعمت دنيا و منافع اين سرا ، از راه حلال شود ، خداوند نعمت آخرت و منافع آن سرا را نيز نصيب وي مي‌كند ، و تنها او است كه مالك نعيم هر دو جهان است و . . .
سوره نساء آيه 135
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ إِن يَكُنْ غَنِيّاً أَوْ فَقَيراً فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! دادگري پيشه سازيد و در اقامه عدل و داد بكوشيد ، و به خاطر خدا شهادت دهيد ( و از اين سو و آن سو جانبداري نكنيد ) هر چند كه شهادتتان به زيان خودتان يا پدر و مادر و خويشاوندان بوده باشد . اگر كسي كه به زيان او شهادت داده مي‌شود دارا يا ندار باشد ، ( رغبت به دارا ، يا شفقت به ندار ، شما را از اداي شهادت حق منصرف نكند ) چرا كه ( رضاي ) خداوند از ( رضاي ) هردوي آنان بهتر است ( و خدا به مصلحت آن دو آگاه‌تر از شما است ) پس از هوا و هوس پيروي نكنيد كه ( اگر چنين كنيد از حق ) منحرف مي‌گرديد ( و به باطل مي‌افتيد ) . و اگر زبان از اداي شهادت حق بپيچانيد يا از آن روي بگردانيد ، خداوند از آنچه مي‌كنيد آگاه است ( و پاداش اعمال نيك و پادافره اعمال بدتان را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ » : مواظبان بر اقامه عدالت در همه امور زندگي و تلاشگران در راه دادگري . « شُهَدَآءَ » : گواهي‌دهندگان . صفت قَوّامينَ يا حال ضمير مستتر در آن ، و يا اين كه خبر دوم ( كُونُوا ) است . « فَاللهُ أَوْلَيا بِهِمَا » : اجرا فرمان خدا شايسته‌تر از در نظرگرفتن رضايت هر يك از آن دو است . خداوند مصلحت فقير و ثروتمند را بهتر مي‌داند و آشناتر از هر كسي بدان دو است . « اَن تَعْدِلُوا » : اين كه منحرف شويد . منصوب است و در اصل : لِئَلاّ تَعْدِلُوا ، يا : كَراهَةَ أَن تَعْدِلُوا است ( نگا : نساء / 176 ) . « إِن تَلْوُوا » : اگر از راه حق منحرف شويد . اگر زبان از حق پيچيده و به گونه شايسته ، آن را اداء ننمائيد . « تُعْرِضُوا » : يا امتناع و سرپيچي كنيد .
سوره نساء آيه 136
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ آمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِيَ أَنزَلَ مِن قَبْلُ وَمَن يَكْفُرْ بِاللّهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِيداً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! به خدا و پيغمبرش ( محمّد ) و كتابي كه بر پيغمبر نازل كرده است ( و قرآن نام دارد ) و به كتابهائي كه پيش‌تر ( از قرآن ) نازل نموده است ( و هنوز تحريف و نسيان در آنها صورت نگرفته است ) ايمان بياوريد . هركس كه به خدا و فرشتگان و كتابهاي خداوندي وپيغمبرانش و روز رستاخيز كافر شود ( و يكي از اينها را نپذيرد ) واقعاً در گمراهي دور و درازي افتاده است .
توضيحات :
« يَآ أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا ، ءَامِنُوا . . . » . اي مؤمنان ! بر ايمان خود ثابت و ماندگار باشيد ، و بر آن بيفزائيد . « ضَلالاً بَعِيداً » : گمراهي دور و دراز . سرگشتگي فراوان .
سوره نساء آيه 137
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْراً لَّمْ يَكُنِ اللّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً
ترجمه :
بيگمان كساني كه ايمان مي‌آورند و سپس كافر مي‌شوند ، و باز هم ايمان مي‌آورند و ديگر بار كافر مي‌شوند ، و سپس بر كفر خود مي‌افزايند ( و با كفر چشم از جهان مي‌پوشند ، واقعاً كارشان جاي شگفت است و ) هرگز خداوند ايشان را نمي‌بخشد و راهي ( به سوي بهشت ) بديشان نمي‌نمايد .
توضيحات :
. . .
سوره نساء آيه 138
متن آيه :
بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
به منافقان مژده بده كه عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« بَشِّرْ » : مژده بده . بشارت‌دادن در اينجا جنبه ريشخند دارد .
سوره نساء آيه 139
متن آيه :
الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ العِزَّةَ لِلّهِ جَمِيعاً
ترجمه :
اين منافقان كساني هستند كه كافران را به جاي مؤمنان به سرپرستي و دوستي مي‌گيرند . آيا عزّت را در پيش كافران مي‌جويند ؟ ( چنين چيزي محال است ) چرا كه عزّت و شوكت جملگي از آن خدا است ( و هر كه از خدا عزّت جويد عزيز شود ، و هر كه از غير او عزّت طلبد ذليل گردد ) .
توضيحات :
« مِن دُونِ » : به جاي . « جَمِيعاً » : حال است .
سوره نساء آيه 140
متن آيه :
وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللّهِ يُكَفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً
ترجمه :
خداوند در كتاب ( قرآن ، اين حكم را ) بر شما نازل كرده است كه چون شنيديد به آيات خدا كفر ورزيده مي‌شود و آيات خدا به بازيچه گرفته مي‌شود ، با چنين كساني منشينيد تا آن گاه كه به سخن ديگري بپردازند ( و دست از كفر و شوخي نابهنجار خود بردارند ) . بيگمان در اين صورت ( كه با ايشان همنشين مي‌شويد و به استهزاء آنان گوش فرا مي‌دهيد ) شما هم مثل آنان خواهيد بود ( و در استهزاء به قرآن شريك ايشان خواهيد گشت ) . شك نيست كه خداوند منافقان و كافران را همگي در دوزخ گرد مي‌آورد ؛ ( پس از مخالطه و مجالسه ايشان بپرهيزيد تا همراه آنان به آتش دوزخ گرفتار نيائيد ) .
توضيحات :
« حَتَّيا يَخُوضُوا » : تا بپردازند . تا فرو روند .
سوره نساء آيه 141
متن آيه :
الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِن كَانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِّنَ اللّهِ قَالُواْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ وَإِن كَانَ لِلْكَافِرِينَ نَصِيبٌ قَالُواْ أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَنَمْنَعْكُم مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَن يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً
ترجمه :
منافقان كسانيند كه پيوسته شما را مي‌پايند ( و در انتظار آن هستند كه چه وقت به بلايا و مصائب گرفتار آئيد ) . پس اگر پيروزي و فتحي از سوي خدا نصيب شما گرديد ، مي‌گويند : مگر جز اين است كه ما با شما بوده و از جماعت شمائيم ؟ ( لذا ما هم در غنيمت و دستاورد جنگ سهيم هستيم و بهره ما را بپردازيد ! ) ؛ و اگر سهمي ( از پيروزي ) نصيب كافران گرديد ، مي‌گويند : مگر ما نبوديم كه مي‌توانستيم ( همراه مؤمنان با شما بجنگيم و ) بر شما چيره شويم و دست شما را از سر مؤمنان كوتاه كنيم ؟ ( ولي ما رفيق قافله و شريك دزد بوديم و مسلمانان را دلسرد مي‌كرديم و براي شما جاسوسي مي‌نموديم و پيوسته در تحريك شما عليه مسلمانان مي‌كوشيديم . بنابراين با شما سهيم خواهيم بود ) . روز قيامت خداوند ميان شما ( مؤمنان و چنين منافقاني ) داوري خواهد كرد . و ( مادام كه مؤمنان داراي ايمان راستين و كردار شايسته و بايسته باشند ) هرگز خداوند كافران را بر مؤمنان چيره نخواهد ساخت .
توضيحات :
« يَتَرَبَّصُونَ » : منتظر مي‌مانند . در انتظار رسيدن بلايا و مصائب به شمايند ( نگا : توبه / 98 ) . « أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ ؟ » : مگر نه اين است كه مي‌توانستيم بر شما چيره شويم ؟ از مصدر ( إِسْتِحْوَاذ ) به معني استيلاء و چيره‌شدن . « سَبِيلاً » : راهي براي تسلّط .
سوره نساء آيه 142
متن آيه :
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
بيگمان منافقان ( نشانه‌هاي ايشان را مي‌نمايانند و كفر خويش را پنهان مي‌دارند و به خيال خام خود ) خدا را گول مي‌زنند ! در حالي كه خداوند ( دماء و اموال ايشان را در دنيا محفوظ مي‌نمايد ، و در آخرت دوزخ را براي آنان مهيّا مي‌دارد و بدين وسيله ) ايشان را گول مي‌زند . منافقان هنگامي كه براي نماز برمي‌خيزند ، سست و بي‌حال به نماز مي‌ايستند و با مردم ريا مي‌كنند ( و نمازشان به خاطر مردم است ؛ نه به خاطر خدا ) و خداي را كمتر ياد مي‌كنند و جز اندكي به عبادت او نمي‌پردازند .
توضيحات :
« كُسَالَيا » : جمع كَسْلان ، تنبلها ، سستها . « يُرَآؤُونَ » : ريا مي‌كنند . به مردم مي‌نمايند خلاف آنچه بر آن هستند .
سوره نساء آيه 143
متن آيه :
مُّذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَلِكَ لاَ إِلَى هَؤُلاء وَلاَ إِلَى هَؤُلاء وَمَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلاً
ترجمه :
در اين ميان سرگشته و متردّدند . ( گاهي به سوي دين مي‌روند و گاهي به سوي كفر مي‌دوند . زماني خويشتن را در صف مؤمنان ، و زماني در صف كافران جاي مي‌دهند ! امّا در حقيقت ) نه با اينان و نه با آنان هستند ( و گمراه و حيرانند ) و هر كه را خداوند ( بر اثر اعمال زشت و ناپسندش ) سرگشته و گمراه كند ، راهي براي او ( به سوي سعادت و هدايت ) نخواهي يافت .
توضيحات :
« مُذَبْذَبِينَ » : متردّدين . اشخاص سرگردان و دودل .
سوره نساء آيه 144
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَن تَجْعَلُواْ لِلّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! كافران را به جاي مؤمنان به دوستي نگيريد . مگر مي‌خواهيد حجّت و برهان آشكاري عليه خود به دست خدا دهيد ( بر اين كه شما هم جزو منافقانيد ؟ ) .
توضيحات :
« أَوْلِيَآء » : جمع ولي ، دوستان . سرپرستان . « سُلْطَاناً مُّبِيناً » : دليل آشكار .
سوره نساء آيه 145
متن آيه :
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيراً
ترجمه :
بيگمان منافقان در اعماق دوزخ و در پائين‌ترين مكان آن هستند و هرگز ياوري براي آنان نخواهي يافت ( تا به فريادشان رسد و آنان را برهاند ) .
توضيحات :
« الدَّرْكِ » : قعر شي‌ء عميق . طبقه پائين . دَرَكات دوزخ برعكس دَرَجات بهشت است .
سوره نساء آيه 146
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللّهِ وَأَخْلَصُواْ دِينَهُمْ لِلّهِ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
مگر كساني ( از ايشان ) كه توبه كنند و برگردند و به اصلاح ( اعمال و نيّات خود ) بپردازند و به خدا متوسّل شوند و آئين خويش را خالصانه از آن خدا كنند ( و فقط و فقط او را بپرستند و به فرياد خوانند و خالق و رازق دانند ) . پس آنان از زمره مؤمنان خواهند بود ( و پاداش مؤمنان را خواهند داشت ) و خداوند به مؤمنان پاداش بزرگ خواهد داد .
توضيحات :
« إِعْتَصَمُوا » : چنگ زدند . متوسّل شدند . « إِعْتَصَمُوا بِاللهِ » : به كتاب و شرع خدا تمسّك جستند .
سوره نساء آيه 147
متن آيه :
مَّا يَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللّهُ شَاكِراً عَلِيماً
ترجمه :
خداوند چه نيازي به عذاب دادن شما دارد اگر شكرگزاري كنيد و ايمان بياوريد ؟ پروردگار شكرگزار ( طاعت و عبادت بندگان و ) آگاه ( از اعمال و نيّات همگان ) است .
توضيحات :
« شَاكِراً » : شكرگزار . مراد اين كه خداوند كار بندگان را بي‌مزد نمي‌گذارد و در برابر طاعت محدود و اندك دنيا ، پاداش نامحدود و فراوان آخرت را عطاء مي‌فرمايد .
سوره نساء آيه 148
متن آيه :
لاَّ يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ وَكَانَ اللّهُ سَمِيعاً عَلِيماً
ترجمه :
خداوند دوست ندارد ( كه افراد بشر پرده‌دري كنند و عيوب همديگر را فاش سازند و ) زبان به بدگوئي گشايند ، مگر آن كسي كه مورد ستم قرار گرفته باشد ( كه مي‌تواند از شخص ستمگر شكايت كند و بديهاي او را بيان دارد و او را دعا و نفرين نمايد ) و خدا شنواي ( دعاي مظلوم و ) آگاه ( از كار ظالم ) است .
توضيحات :
« الْجَهْر » : آشكار . « إِلاّ مَن ظُلِمَ » : مگر كسي كه بدو ستم شود كه اگر او بر اثر هيجان و ناراحتي زبان به بدگوئي گشود و دشنام داد ، گناهي مرتكب نشده است . ولي در صورتي كه توانست خود را كنترل كند ، برابر آيه بعدي آرامش خود را حفظ و از فحش و دشنام و بيان زشتيها خودداري مي‌نمايد .
سوره نساء آيه 149
متن آيه :
إِن تُبْدُواْ خَيْراً أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوَءٍ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوّاً قَدِيراً
ترجمه :
اگر ( كردار و گفتار ) نيك را آشكار يا پنهان سازيد ( مُجاز خواهيد بود ) و يا اگر از ( كردار و گفتار ) بد چشم‌پوشي كنيد ( و دهن خويش را به دشنام نيالائيد و گذشت نمائيد ، كار خداپسندانه‌اي نموده‌ايد و همچون ذات باري ، عفو پيشه كرده‌ايد ) چرا كه خداوند بسيار باگذشت و بس توانا است .
توضيحات :
« إِن تُبْدُوا » : اگر آشكار سازيد . « عَفُوّاً قَدِيراً » : بسيار عفوكننده و بسيار توانا . يعني عفو خدا از روي ضعف نيست ، بلكه در كمال قدرت مي‌بخشد . شما نيز با وجود قدرتِ بر انتقام گذشت نمائيد .
سوره نساء آيه 150
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيْنَ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَيقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً
ترجمه :
كساني كه به خدا و پيغمبرانش ايمان ندارند و مي‌خواهند ميان خدا و پيغمبرانش جدائي بيندازند ( و بگويند كه به خدا ايمان داريم ، ولي به پيغمبران ايمان نداريم ) و مي‌گويند كه به برخي از پيغمبران ايمان داريم و به برخي ديگر ايمان نداريم ، و مي‌خواهند ميان آن ( كفر و ايمان ) راهي برگزينند ( ولي ميان كفر و ايمان فاصله‌اي نيست و دو راه بيش وجود ندارد : راه كفر و راه دين ) .
توضيحات :
« أَن يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللهِ وَ رُسُلِهِ » : مي‌خواهند ميان ايمان‌آوردن به خدا و ايمان آوردن به پيغمبرانش قائل به تفرقه و جدائي باشند .
سوره نساء آيه 151
متن آيه :
أُوْلَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقّاً وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُّهِيناً
ترجمه :
آنان جملگي بيگمان كافرند ، و ما براي كافران عذاب خواركننده‌اي فراهم آورده‌ايم .
توضيحات :
« حَقّاً » : يقيناً . بيگمان . « مُهِيناً » : خواركننده . توهين‌آميز .
سوره نساء آيه 152
متن آيه :
وَالَّذِينَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يُفَرِّقُواْ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ أُوْلَئِكَ سَوْفَ يُؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ وَكَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
و امّا كساني كه به خدا و پيغمبرانش ايمان دارند و ميان هيچ يك از آنان ( در اين كه از سوي خدا برگزيده شده‌اند ) فرقي نمي‌گذارند ( و هيچ كدام را تكذيب نمي‌نمايند ) ، بدانان پاداش و مزدشان را خواهيم داد ، و خداوند بسيار آمرزنده و بسيار مهربان است ( و لغزشها و اشتباهاتي هم اگر داشته باشند ، مورد عفو قرار مي‌دهد ) .
توضيحات :
« وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا . . . » : چنين مؤمناني پيروان محمّدند كه به همه پيغمبران از آدم تا خاتم ايمان دارند .
سوره نساء آيه 153
متن آيه :
يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَكْبَرَ مِن ذَلِكَ فَقَالُواْ أَرِنَا اللّهِ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُواْ الْعِجْلَ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَن ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَاناً مُّبِيناً
ترجمه :
اهل كتاب از تو مي‌خواهند كه ( اگر پيغمبري ، يكجا ) كتابي را از آسمان بر آنان نازل كني . ( البتّه اين درخواست ، استهزاء و بهانه‌اي بيش نيست ) چرا كه از موسي چيز بزرگتر از اين را خواستند و گفتند : خدا را آشكارا به ما نشان بده . به خاطر اين ستم ، صاعقه ايشان را فرا گرفت ( و نابودشان كرد . گناه بدتر و رسواكننده‌تر آنان اين است كه ) پس از آن همه دلائل روشني ( چون : تبديل عصا به اژدها ، و يد بيضا ، و شكافتن دريا ) كه براي آنان آمد ( و خود شاهد نمودن معجزات موسي به فرعون و فرعونيها بودند ) گوساله ( سامري ) را ( به خدائي ) گرفتند ! ولي ما از اين ( گوساله‌پرستي پس از توبه ايشان ) درگذشتيم و به موسي حجّت روشني داديم ( كه با آن بتواند آنان را هدايت كند ) .
توضيحات :
« جَهْرَةً » : آشكارا . حال ضمير ( نا ) و به معني ( مُجَاهِرِينَ مُعَايِنِينَ ) است ، يا حال ( اللهَ ) است . مي‌تواند صفت مصدر محذوف ( رُؤْيَة ) هم باشد . « ثُمَّ » : سپس . در اينجا مراد ترتيب زماني نيست . بلكه پيشرفت در مراتب گناهان است . چرا كه گوساله‌پرستي پيش از درخواست رؤيت خدا است ( نگا : بقره / 51 - 55 ، و طه / 85 - 97 ) . « سُلْطَاناً » : حجّت و برهان . مراد معجزاتي است كه خدا بدو عطاء فرموده بود . سلطه و قدرت .
سوره نساء آيه 154
متن آيه :
وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً وَقُلْنَا لَهُمْ لاَ تَعْدُواْ فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقاً غَلِيظاً
ترجمه :
و براي گرفتن پيمان از ايشان ، كوه طور را بالاي سرشان ( همچون سايه‌باني ) نگاه داشتيم ( و از آنان پيمان گرفتيم كه به دستورات تورات عمل كنند ، و آنان هم پذيرفتند ) و بديشان گفتيم : سجده‌كنان وارد درِ ( بيت‌المقدّس ، اريحاء ، ايلياء ، و . . . ) شويد . و بديشان گفتيم : در روز شنبه ( به شكار ماهي نپردازيد و از انجام فرمان ) سرپيچي نكنيد . و ( در برابر همه اينها ) از آنان پيمان مؤكّدي گرفتيم .
توضيحات :
« بِمِيثَاقِهِمْ » : به خاطر اخذ پيمان از ايشان ( نگا : بقره / 63 ، و اعراف / 171 ) . « سُجَّداً » : سجده‌كنان . با خضوع و خشوع . « لا تَعْدُوا » : تجاوز نكنيد . از حدود مقرّرات در نگذريد . « غَلِيظاً » : مؤكّد . استوار . بزرگ .
سوره نساء آيه 155
متن آيه :
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ وَكُفْرِهِم بَآيَاتِ اللّهِ وَقَتْلِهِمُ الأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقًّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً
ترجمه :
( خداوند بر آنان خشم گرفت ) به خاطر اين كه پيمانشان را شكستند و به آيات خدا كفر ورزيدند و پيغمبران را به ناحق كشتند و ( بر گمراهي خود پافشاري كردند و از روي استهزاء ) گفتند كه : دلهايمان در غلاف ( و پرده‌هائي ) است ( كه پند و اندرز كسي بدان راه ندارد . نه چنين است ) بلكه خداوند به سبب كفرشان ( انگار ) بر دلهايشان مهر زده است و اين است كه جز گروه اندكي ( از ايشان ) ايمان نمي‌آورند .
توضيحات :
« فَبِما نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ » : به سبب شكستن پيمان خود . عامل جار و مجرور ( غَضِبَ اللهُ عَلَيْهِمْ ) يا ( لَعَنَّاهُمْ ) محذوف است و آنچه در ميانه اين آيه تا آيه 162 آمده است حكم جمله معترضه را دارد . واژه ( ما ) حرف زائد و براي تأكيد است ، و ( ميثاق ) مفعولٌ‌به است . « غُلْفٌ » : جمع أَغْلَف ، به معني : در غلاف است ، يا جمع غِلاف است ، در اين صورت معني عبارت چنين مي‌شود : دلهايمان غلاف يعني اوعيه دانش است و گنجايش سخنان شما را ندارد . « طَبَعَ » : مهر زده است . مراد اين كه كفر و ضلال ايشان مايه محروميّت از هدايت خدا شده است ( نگا : بقره / 7 ، و منافقون / 3 ) .
سوره نساء آيه 156
متن آيه :
وَبِكُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَى مَرْيَمَ بُهْتَاناً عَظِيماً
ترجمه :
و ( خداوند بر آنان خشم گرفت ) به سبب كفر ورزيدنشان ، و افتراي بزرگي كه بر مريم بستند .
توضيحات :
« بُهْتَاناً » : افتراء . دروغ بزرگي كه عقلها را مبهوت و حيران مي‌سازد .
سوره نساء آيه 157
متن آيه :
وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِيناً
ترجمه :
و ( خداوند بر آنان خشم گرفت به سبب اين كه از روي استهزاء و سخريّه ) مي‌گفتند كه : ما عيسي پسر مريم ، پيغمبر خدا را كشتيم ! در حالي كه نه او را كشتند و نه به دار آويختند ، وليكن كار بر آنان مشتبه شد و ( متردّد گرديدند كه آيا عيسي يا ديگري را كشته‌اند و در اين‌باره با همديگر اختلاف نظر پيدا كردند و ) كساني كه درباره او اختلاف پيدا كردند ( جملگي ) راجع بدو در شكّ و گمانند و آگاهي بدان ندارند و تنها به گمان سخن مي‌گويند و ( بايد بدانند كه ) يقيناً او را نكشته‌اند ( و قطعاً مقتول كس ديگري بوده است ) .
توضيحات :
« عِيسَي ابْنَ مَرْيَمَ ، رَسُولَ اللهِ » : اين سخن مي‌تواند گفتار كافران يهود و از روي استهزاء و سخريّه باشد . يعني كسي را كشتيم كه او خود را عيسي پسر مريم و فرستاده خدا مي‌دانست ؛ يا شما چنين مي‌گوئيد ( نگا : شعراء / 27 ) و مي‌تواند گفتار خدا بوده و بيانگر گناه بزرگ آنان باشد . « مَا صَلَبُوهُ » : او را به دار نزده‌اند . « لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ » : درباره اين كه كشته ، عيسي يا ديگري بوده است ، دچار شكّ و گمانند . « إِتِّبَاعَ » : پيروي كردن . مستثناي منقطع است . « يَقِيناً » : قطعاً . حال ضمير ( و ) يا ( ه ) در ( مَا قَتَلُوهُ ) است .
سوره نساء آيه 158
متن آيه :
بَل رَّفَعَهُ اللّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزاً حَكِيماً
ترجمه :
بلكه خداوند او را ( از دست آنان رهاند و پس از گذشت روزگاري كه خود مي‌داند ، وي را ميراند و ) در پيش خود به مرتبه والائي رساند . و خداوند چيره ( است و بر هر كاري توانا است ، و ) حكيم است ( و هر چيزي را برابر حكمتي انجام مي‌دهد ، و سنجيده عمل مي‌كند ) .
توضيحات :
« رَفَعَهُ » : او را رفعت و عزّت بخشيد ( نگا : آل‌عمران / 55 ، مائده / 117 ، مريم / 57 ) .
سوره نساء آيه 159
متن آيه :
وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلاَّ لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً
ترجمه :
و كسي از اهل كتاب نيست مگر اين كه پيش از مرگ خود ( در آن دم كه در آستانه مرگ قرار مي‌گيرد و ارتباط او با اين جهان ضعيف و با جهان بعد از مرگ قوي مي‌گردد و پرده‌ها تا اندازه‌اي از برابر چشمش كنار مي‌رود و بسياري از حقائق را مي‌بيند ) به عيسي ايمان مي‌آورد ( امّا ديگر چه سود ، فرصت از دست رفته است و ايمان و توبه ناپذيرفته است ) و روز رستاخيز گواه بر آنان خواهد بود ( و شهادت مي‌دهد كه او تنها بنده و فرستاده خدا بوده است و رسالت آسماني را رسانده است ) .
توضيحات :
« إِنْ » : نيست . « بِهِ » : بدو ، يعني به عيسي . « قَبْلَ مَوْتِهِ » : پيش از مرگ خود ، يعني يكايك اهل كتاب كه مانند هركس ديگري در اين وقت توبه ايشان پذيرفتني نيست ( نگا : يونس / 90 ، و غافر / 84 و 85 ) . علّت عدم پذيرش ايمان در آستانه مرگ اين است كه چنين ايماني اضطراري است ؛ نه اختياري ( نگا : انعام / 158 ) . « شَهِيداً » : گواه ( نگا : مائده / 116 - 119 ) .
سوره نساء آيه 160
متن آيه :
فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللّهِ كَثِيراً
ترجمه :
به خاطر جور و ستمي كه از يهوديان سر زد و ( به خصوص ) به سبب اين كه بسي از راه خدا ( مردمان را ) بازداشتند ، ( براي تنبيه ايشان ، قسمتي از ) چيزهاي پاكيزه را كه بر آنان حلال بود ، حرام كرديم .
توضيحات :
« هَادُوا » : آئين يهوديّت را پذيرفتند . « صَدِّ » : بازداشتن . جلوگيري كردن . « كَثِيراً » : صفت مصدر محذوفي است و تقدير چنين است : صَدّاً كَثِيراً .
سوره نساء آيه 161
متن آيه :
وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُواْ عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
و ( همچنين بر آنان برخي از چيزهاي پاكيزه و حلال را حرام كرديم ) به خاطر دريافت ربا ( و رباخواري ) ، در حالي كه ( بر زبان پيغمبران ) از آن نهي شده بودند ، و به سبب خوردن مال مردم به ناحق ، و ما براي كافران ايشان عذاب دردناكي را آماده كرده‌ايم .
توضيحات :
« الرِّبَوا » : ربا . رباخواري . رسم‌الخطّ قرآني اين واژه را با واو و الف ضبط كرده است .
سوره نساء آيه 162
متن آيه :
لَّكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلاَةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أُوْلَئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
و امّا راسخان در علم از ميان ايشان ، و مؤمنان ( امّت محمّدي ) كه ايمان دارند بدانچه بر تو و بدانچه ( بر پيغمبران ) پيش از تو نازل شده است ، و به ويژه آنان كه نماز را چنان كه بايد مي‌خوانند ، و كساني كه زكات مال به در مي‌كنند ، و افرادي كه به خدا و روز قيامت ايمان دارند ، به همه اينان پاداش بزرگي را خواهيم داد .
توضيحات :
« لكِنْ » : امّا . ولي . اين واژه براي استدراك مابعد خود از ( اَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ ) به كار رفته است . « الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ » : ثابت‌قدمان در دانش . فرزانگان آشنا به علوم ديني . « الْمُقِيمِينَ الصَّلوةَ » : نمازگزاراني كه چنان كه بايد نماز را به جاي مي‌آورند . منصوب به اختصاص است ، و تقدير چنين است : أَخُصُّ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ بِالذِّكْرِ أَوْ بِالْمَدْحِ . « الْمُؤْتُونَ » : دهندگان . از مصدر إيتاء .
سوره نساء آيه 163
متن آيه :
إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِن بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُوراً
ترجمه :
ما به تو ( اي پيغمبر ، قرآن و شريعت را ) وحي كرديم ، همان گونه كه پيش از تو به نوح و پيغمبران بعد از او وحي كرديم ، و ( همان گونه كه ) به ابراهيم ، اسحاق ، يعقوب ، نوادگان ( او كه برخي از آنان پيغمبران خدا بودند ) ، عيسي ، ايّوب ، يونس ، هارون ، و سليمان وحي كرديم ، و به داود زبور داديم .
توضيحات :
« الأسْبَاطِ » : جمع سِبْط ، نوادگان . مراد نوادگان دوازده‌گانه يعقوب است ( نگا : اعراف / 160 ) . بعضيها معتقدند كه همه آنان پيغمبر بوده‌اند ، ولي برخي از ايشان پيغمبر بوده‌اند ( نگا : مائده / 12 ) .
سوره نساء آيه 164
متن آيه :
وَرُسُلاً قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَرُسُلاً لَّمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَكَلَّمَ اللّهُ مُوسَى تَكْلِيماً
ترجمه :
و ما پيغمبران زيادي را روانه كرده‌ايم كه سرگذشت آنان را قبلاً براي تو بيان كرده‌ايم ، و پيغمبران ( ديگر ) زيادي را ( به ميان مردم روانه كرده‌ايم ) كه سرگذشت آنان را براي تو بيان نكرده‌ايم . ( و شيوه وحي به موسي اين بود كه ) خداوند حقيقةً ( از پشت حجاب بدون واسطه ) با موسي سخن گفت .
توضيحات :
« رُسُلاً » : پيغمبران . مفعول فعل محذوفي چون ( أَرْسَلْنَا ) است . « تَكْلِيماً » : حرف زدن . مفعول مطلق و براي تأكيد است .
سوره نساء آيه 165
متن آيه :
رُّسُلاً مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزاً حَكِيماً
ترجمه :
ما پيغمبران را فرستاديم تا ( مؤمنان را به ثواب ) مژده‌رسان ، و ( كافران را به عقاب ) بيم‌دهنده باشند ، و بعد از آمدن پيغمبران حجّت و دليلي بر خدا براي مردمان باقي نماند ( و نگويند كه اگر پيغمبري به سوي ما مي‌فرستادي ، ايمان مي‌آورديم و راه طاعت و عبادت در پيش مي‌گرفتيم ) . و خدا چيره حكيم است ( و كارهايش از روي قدرت و حكمت انجام مي‌پذيرد ) .
توضيحات :
« رُسُلاً » : بدل از ( رُسُلاً ) در آيه پيشين است . « بَعْدَ الرُّسُلِ » : پس از آمدن پيغمبران .
سوره نساء آيه 166
متن آيه :
لَّكِنِ اللّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنزَلَ إِلَيْكَ أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلآئِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَى بِاللّهِ شَهِيداً
ترجمه :
( هر چند كه كافران نبوّت تو را انكار مي‌كنند ) ليكن خداوند بر آنچه ( از قرآن ) بر تو نازل شده است گواهي مي‌دهد . اين خدا است كه آن را به ( مقتضاي ) دانش ( خاصّ ) خويش نازل كرده است . و فرشتگان ( نيز بدان ) گواهي مي‌دهند و ( صحّت نبوّت تو را تصديق مي‌كنند . گرچه ) كافي است كه خدا گواه باشد .
توضيحات :
« لكِنْ » : امّا . ولي . استدراك از مفهوم ماقبل است . « بِعِلْمِهِ » : برابر دانش خاصّ خود ، قرآن را نازل كرده است و او مي‌داند كه تو شايستگي دريافت آن را داري ، و در آن مصلحت بندگان را مراعات نموده است ، و پيوسته در حفظ آن هم مي‌كوشد .
سوره نساء آيه 167
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلاَلاً بَعِيداً
ترجمه :
بيگمان كساني كه راه كفر را در پيش گرفته‌اند و ( ديگران را با تهديد يا تبليغ ) از راه خدا بازداشته‌اند ( و مانع دخول مردم به دين خدا شده‌اند ، فرسنگها از حق دور گشته‌اند و ) بسيار گمراه شده‌اند .
توضيحات :
« صَدُّوا » : باز داشته‌اند . مانع شده‌اند . « ضَلالاً بَعِيداً » : گمراهي دور و دراز . سرگشتگي فراوان .
سوره نساء آيه 168
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمْ يَكُنِ اللّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً
ترجمه :
بيگمان كساني كه راه كفر را در پيش گرفته‌اند و ستم ورزيده‌اند ، ( مادام كه بر كفر ماندگار باشند ) خداوند ايشان را نمي‌بخشد و آنان را به راهي ( كه راه نجات و بهشت باشد ) هدايت نخواهد كرد .
توضيحات :
« كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا » : كفر و معاصي را يكجا جمع كرده‌اند . بر اثر كفر ، خويشتن را از سعادت محروم ، و ديگران را از حق به دور نموده‌اند ، و منكر رسالت پيغمبر شده‌اند ، لذا بر خود و مردم و پيغمبر ستم كرده‌اند .
سوره نساء آيه 169
متن آيه :
إِلاَّ طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيراً
ترجمه :
( آنان را به راهي هدايت نخواهد كرد ) مگر راه دوزخ ! كه در آنجا براي هميشه جاودانه مي‌مانند ، و اين كار براي خدا آسان است ( كه ايشان را به راه دوزخ رهنمون كند و جاودانه در آنجا نگاه دارد ) .
توضيحات :
« يَسِيراً » : آسان . ساده .
سوره نساء آيه 170
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِن رَّبِّكُمْ فَآمِنُواْ خَيْراً لَّكُمْ وَإِن تَكْفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
اي مردم ! پيغمبر ( محمّد نام ) از جانب خدا به سويتان آمده است و دين حق را برايتان آورده است ، پس ايمان بياوريد ( و فرصت را غنيمت شمريد ، كه اين كار ) به سود شما است . و اگر كافر شويد ( و جز راه كفر نرويد ، بدانيد كه زياني به خدا نمي‌رسانيد ) . چرا كه آنچه در آسمانها و زمين است متعلّق به خدا است . و خدا آگاه ( از آفريدگان خود و ) حكيم ( در كار خويش ) است .
توضيحات :
« قَدْ جَآءَكُم بِالْحَقِّ » : حقيقةً به پيش شما آمده است . با برنامه حق كه قرآن است به سوي شما آمده است . با دين حق كه اسلام است به نزد شما آمده است .
سوره نساء آيه 171
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ إِلاَّ الْحَقِّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلاَ تَقُولُواْ ثَلاَثَةٌ انتَهُواْ خَيْراً لَّكُمْ إِنَّمَا اللّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَات وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً
ترجمه :
اي اهل كتاب ! در دين خود غلوّ مكنيد ( و درباره عيسي راه افراط و تفريط نپوئيد ) و درباره خدا جز حق مگوئيد ( و او را به اوصاف ناشايستي همچون حلول و اتّحاد و اتّخاذ همسر و انتخاب فرزند ، نستائيد ) . بيگمان عيسي مسيح پسر مريم ، فرستاده خدا است ( و او يكي از پيغمبران است ، و پسر خدا نيست آن گونه كه شما مي‌پنداريد ) و او واژه خدا ( يعني پديده فرمانِ : كُنْ ) است كه خدا آن را به مريم رساند ( و بدين وسيله عيسي را در شكم مريم پروراند ) و او داراي روحي است ( كه ) از سوي خدا ( به كالبدش دميده شده است ) پس به خدا و پيغمبرانش ايمان بياوريد ( و الوهيّت را خاصّ خدا بدانيد و هيچ يك از انبياء را در الوهيّت انباز خدا نسازيد ) و مگوئيد كه ( خدا ) سه تا است ( بلكه خدا يكتا است و جز الله خداي ديگري وجود ندارد . از اين سخن پوچ ) دست برداريد كه به سود شما است . خدا يكي بيش نيست كه الله است و حاشا كه فرزندي داشته باشد . ( چگونه به انباز و زن و فرزند نيازي خواهد داشت ) و حال آن كه از آن او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است ، و كافي است ( كه تنها ) خدا مدبّر ( مخلوقات خود ) باشد .
توضيحات :
« كَلِمَتُهُ » : آفريده خدا ، كه خداوند او را با واژه ( كُنْ ) و همانند آن پديد مي‌آورد . جمع ( كلمه ) ، كلمات است كه به معني مخلوقات است ( نگا : كهف / 109 و لقمان / 27 ) . در اين آيه مراد عيسي - عليه‌السلام - است ( نگا : آل‌عمران / 39 و 45 ) و اطلاق سبب بر مسبّب شده است . امام محمّدغزالي مي‌فرمايد : براي پيدايش هر فرزندي دو سبب قريب و بعيد لازم است . يكي مني و دومي فرمان ( كُنْ ) . چون سبب نخستين در حق عيسي - عليه‌السلام - منتفي است ، خداوند او را به سبب دوم اضافه فرموده است . « رُوحٌ » : موجود ناشناخته‌اي كه قوام حيات تن بدان است ( نگا : اسراء / 85 ، حجر / 29 ، ص / 72 ، سجده / 9 . . . ) . « رُوحٌ مِّنْهُ » : روحي كه آفريده او است ( نگا : سجده / 9 ، حجر / 29 ، ص / 72 ، تحريم / 12 ) . « مِنْهُ » : از آن او . ساخته او . واژه ( مِنْ ) در اينجا حرف ابتدائيّه است ؛ نه تبعيض ( نگا : جاثيه / 13 ، و سوره‌هاي حجر ، ص ، سجده ، و تحريم ، آيات مذكور در فوق ) . « ثَلاثَة » : خبر مبتداي محذوف است و تقدير چنين است : ءَالِهَتُنَا ثَلاثَة . . . « وَكِيلاً » : حافظ . نگهبان ( نگا : نساء / 81 ، اسراء / 2 ، فرقان / 43 ، احزاب / 48 ، مزّمّل / 9 ) .
سوره نساء آيه 172
متن آيه :
لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبْداً لِّلّهِ وَلاَ الْمَلآئِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَمَن يَسْتَنكِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ وَيَسْتَكْبِرْ فَسَيَحْشُرُهُمْ إِلَيهِ جَمِيعاً
ترجمه :
هرگز مسيح ابائي از اين ندارد كه بنده‌اي ( از بندگان متواضع ) براي خدا باشد ، و فرشتگان مقرّب نيز ( از بندگي او سر باز نمي‌زنند ) . و كسي كه از عبادت خدا سر باز زند و خويشتن را بزرگتر از آن شمرد ( كه به عبادت او پردازد ، او را به عذاب سختي گرفتار مي‌سازد ، بدان گاه ) كه همگان را در پيشگاه خود گرد مي‌آورد .
توضيحات :
« لَن يَسْتَنكِفَ » : هرگز سر باز نمي‌زند و خودداري نمي‌كند . « الْمُقَرَّبُونَ » : مراد خواصّ فرشتگان است . از قبيل : جبرائيل و ميكائيل .
سوره نساء آيه 173
متن آيه :
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَيَزيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَأَمَّا الَّذِينَ اسْتَنكَفُواْ وَاسْتَكْبَرُواْ فَيُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً أَلُيماً وَلاَ يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ وَلِيّاً وَلاَ نَصِيراً
ترجمه :
و امّا كساني كه ايمان بياورند و كارهاي شايسته انجام دهند ، خداوند پاداش ايشان را به تمام و كمال خواهد داد و از فضل خود بر پاداش آنان خواهد افزود . و امّا كساني كه سر باز زنند و بزرگي ورزند ، خداوند آنان را مجازات دردناكي خواهد كرد ، و بجز خدا سرپرست و ياوري نخواهند يافت .
توضيحات :
« فَيُوَفِّيهِمْ » : پاداش آنان را به طور كامل خواهد داد . « وَلِيّاً » : سرپرست . « نصِيراً » : ياور .
سوره نساء آيه 174
متن آيه :
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُوراً مُّبِيناً
ترجمه :
اي مردم ! از سوي پروردگارتان حجّتي به نزدتان آمده است ( كه محمّد است و او با سيرت عملي و دعوت تشريعي خود ، حقيقت ايمان را برايتان روشن مي‌سازد ، و مؤيّد به معجزات الهي است ) و به سويتان نور آشكاري فرستاده‌ايم ( كه قرآن است و همچون نور با پرتو خود راه را روشن و به سوي نجات رهنمودتان مي‌سازد ) .
توضيحات :
« بُرْهَانٌ » : حجّت آشكار . مراد پيغمبر اسلام است ، چرا كه معجزات و نشانه‌هاي روشني با خود داشت كه دالّ بر اين بود كه فرستاده خدا است . « نُور » : مراد قرآن است ، چرا كه در امر هدايت به نور مي‌ماند . « مُبِيناً » : روشن . روشنگر . يادآوري : « برهان و نور » مي‌توانند هر دو به معني ( قرآن ) باشد ، چرا كه قرآن قوي‌ترين دليل بر صدق پيغمبر بوده ، و نوري است كه روشني با خود دارد و روشنگر غيرخود مي‌باشد .
سوره نساء آيه 175
متن آيه :
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَاعْتَصَمُواْ بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَيَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِرَاطاً مُّسْتَقِيماً
ترجمه :
كساني كه به خدا ايمان بياورند و بدان ( كتاب او ، يعني قرآن ) چنگ زنند ، ايشان را به رحمت و فضل عظيم ( خود كه بهشت است ) وارد خواهد ساخت ، و در راه راستي به سوي خود رهنمودشان خواهد كرد .
توضيحات :
« إِعْتَصَمُوا بِهِ » : چنگ زدند به قرآن . متوسّل شدند به خدا . « صِرَاطاً مُّسْتَقِيماً » : راه راست كه مراد دين اسلام است . ( صِرَاطاً ) مفعول دوم ( يَهْدِيهمْ ) است .
سوره نساء آيه 176
متن آيه :
يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلاَلَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَكَ وَهُوَ يَرِثُهَا إِن لَّمْ يَكُن لَّهَا وَلَدٌ فَإِن كَانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَ وَإِن كَانُواْ إِخْوَةً رِّجَالاً وَنِسَاء فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ أَن تَضِلُّواْ وَاللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! درباره نحوه ميراث كسي كه مرده است و فرزندي و پدري از خود به جاي نگذاشته است ) از تو مي‌پرسند . بگو : خداوند در ( اين‌باره كه مشهور است به ) كلاله ، برايتان حكم صادر مي‌كند . اگر مردي مُرد و فرزندي نداشت و داراي خواهري بود ( پدري و مادري ، يا پدري ) ، نصف تركه از آن او است . ( و اگر خواهري بميرد و ) فرزندي نداشته باشد ، برادر ( پدري و مادري ، يا پدري ) همه تركه را به ارث مي‌برد . و اگر دو خواهر ( يا بيشتر ، از متوفّي ) باقي بماند ، دو سوم اموال را به ارث مي‌برند ، و اگر برادران و خواهران با هم باشند ، هر مردي به اندازه سهم دو زن ارث مي‌برد . خداوند ( احكام و مقرّرات را ) برايتان روشن مي‌سازد تا گمراه نشويد ( و از جمله در تقسيم ارث راه خطا نرويد ) و خداوند آگاه از هر چيزي است ( و اعمال و افعال و منافع و مصالح بندگان از ديد او پنهان نيست ) .
توضيحات :
« يَسْتَفْتُونَكَ » : از تو فتوا مي‌طلبند . « يُفْتِيكُمْ » : برايتان فتوا مي‌دهد و حكم صادر مي‌كند . « الْكَلالَةِ » : كسي كه فرزندي و پدري نداشته باشد ، و هنگامي كه بميرد افرادي چون برادران و خواهران ، از او ارث ببرند . وارثاني جز فرزند و پدر . « حَظِّ » : سهم . قسمت .
بازگشت به لیست سوره‌ها