تفسير نور:
سوره آل عمران آيه 1
متن آيه :
الم
ترجمه :
الف . لام . ميم .
توضيحات :
« الم » : به سرآغاز سوره بقره مراجعه شود .
سوره آل عمران آيه 2
متن آيه :
اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ
ترجمه :
جز خدا ، خدائي نيست و او زنده ( به خود ) و متصرّف ( در كار و بار جهان ) است .
توضيحات :
« الْحَيُّ » : زنده جاويد و باقي پايدار . « الْقَيُّومُ » : نگهدار جهان و گرداننده امور آن . واژه ( الْحَيُّ ) و ( الْقَيُّومُ ) صفت يا بدل ، و يا خبر مبتداي محذوف ميباشند .
سوره آل عمران آيه 3
متن آيه :
نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ
ترجمه :
( همان كسي كه ) كتاب ( قرآن ) را بر تو نازل كرده است كه مشتمل بر حق است ( و متضمّن اصول رسالتهاي آسماني پيشين ، و ) تصديقكننده كتابهائي است كه قبل از آن ( براي پيغمبران فرستاده شدهاند و ) بودهاند . و خداوند پيش از آن ، تورات را ( براي موسي ) و انجيل را ( براي عيسي ) نازل كرده است .
توضيحات :
« بِالْحَقِّ » : مشتمل بر احكام و عقائد و اخبار صحيح ثابت . جار و مجرور در موضع نصب بوده و حال كتاب است . « مُصَدِّقاً » : تصديقكننده . حال دوم كتاب است . تقدير چنين خواهد بود : نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مُحَقِّقاً مُصَدِّقاً لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ . « مَا بَيْنَ يَدَيْهِ » : مراد كتابهاي آسماني پيشين است ( نگا : سبأ / 31 ) . « وَ أَنزَلَ الْتَوْرَاةَ وَ الإِنجِيلَ » : اين جمله بيانگر بعضي از ( مَا بَيْنَ يَدَيْهِ ) است كه از شهرت بيشتري برخوردارند .
سوره آل عمران آيه 4
متن آيه :
مِن قَبْلُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ الْفُرْقَانَ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَاللّهُ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ
ترجمه :
پيش از ( قرآن ، تورات و انجيل را نازل كرده است ) جهت رهنمود مردمان ، و ( چون منحرف گشتند ، قرآن يعني ) جدا سازنده ( حق از باطل ) را فرو فرستاده است . بيگمان كساني كه نسبت به آيات خدا كفر ورزند ، عذاب سختي دارند ، و خداوند توانا و انتقام گيرنده است .
توضيحات :
« مِن قَبْلُ » : پيشتر . جار و مجرور متعلّق به ( أَنزَلَ ) است . « هُديً » : مفعولٌله ، و يا حال تورات و انجيل است . « فُرْقَان » : جداسازنده هدايت از ضلالت و حق از باطل و حلال از حرام ( نگا : بقره / 53 و 185 ، انبياء / 48 ، فرقان / 1 ) . « ذُوانتِقَامٍ » : انتقامگيرنده .
سوره آل عمران آيه 5
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ لاَ يَخْفَىَ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الأَرْضِ وَلاَ فِي السَّمَاء
ترجمه :
شكّي نيست كه هيچچيز نه در زمين و نه در آسمان بر خدا پنهان نميماند ( كوچك باشد يا بزرگ ، پديدار باشد يا پنهان ، دور باشد يا نزديك ) .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 6
متن آيه :
هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
او است كه شما را در رحمهاي ( مادران ) هر آن گونه كه بخواهد شكل ميبخشد ( و به صورتهاي مختلف ميآفريند ) . جز او خدائي نيست ( و همو ) عزيز و حكيم است .
توضيحات :
« يُصَوِّرُكُمْ » : شما را ميآفريند و از لحاظ عقلاني و جسماني شكل ميبخشد . « أَرْحَام » : جمع رَحِم ، محلّ تكوين جنين .
سوره آل عمران آيه 7
متن آيه :
هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ
ترجمه :
او است كه كتاب ( قرآن ) را بر تو نازل كرده است . بخشي از آن ، آيههاي « مُحْكَمَات » است ( و معاني مشخّص و اهداف روشني دارند و ) آنها اصل و اساس اين كتاب هستند ، و بخشي از آن آيههاي « مُتَشَابِهَات » است ، ( و معاني دقيقي دارند و احتمالات مختلفي در آنها ميرود ) . و امّا كساني كه در دلهايشان كژي است ( و گريز از حق ، زواياي وجودشان را فرا گرفته است ) براي فتنهانگيزي و تأويل ( نادرست ) به دنبال متشابهات ميافتند . در حالي كه تأويل ( درست ) آنها را جز خدا و كساني نميدانند كه راسخان ( و ثابتقدمان ) در دانش هستند . ( اين چنين وارستگان و فرزانگاني ) ميگويند : ما به همه آنها ايمان داريم ( و در پرتو دانش ميدانيم كه محكمات و متشابهات ) همه از سوي خداي ما است . و ( اين را ) جز صاحبان عقل ( سليمي كه از هوي و هوس فرمان نميبرند ، نميدانند و ) متذكّر نميشوند .
توضيحات :
« مُحْكَمَاتٌ » : آيههاي متقن و واضحي كه همگان ميتوانند به معاني و تفسير آنها پي ببرند و در فهم آنها دچار اشتباه و التباس نشوند . « أُمُّ الْكِتَابِ » : اصل و اساس قرآن و مرجع احكام حلال و حرام و كليد مشكلات و مجملات . « مُتَشَابِهَاتٌ » : آياتي كه مشكل و قابل تأويل بوده و معاني كاملاً واضح و روشني ندارند و چون محتمل مفاهيم و اوجه زيادي هستند ، قاطعانه نميتوان آنها را تفسير و تبيين كرد . از قبيل : حروف مقطّعه ، هنگامه رستاخيز ، چگونگي روح ، مجملات قرآن ، صفاتيزدان ، و . . . « زَيْغٌ » : انحراف از حق . كجروي . « إِبْتِغاء » : خواستن . طلبيدن . « فِتْنَة » : برگرداندن از دين . كفر و شرك ( نگا : بقره / 191 و 217 . . . ) . « تَأْوِيل » : واژه ( تأويلِ ) نخستين به معني تحريف و تفسير نادرست ، و دومي به معني تفسير صحيح و تبيين متشابهات در حدود توان بشري است . « الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ » : دانشمندان زبردست و فرزانه . « رَاسِخُونَ » : عطف بر ( اللهُ ) است و ضمير ( هُ ) در ( تَأْويلَهُ ) به ( مَا ) يعني متشابه برميگردد . « كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا » : هر يك از محكم و متشابه ، از سوي پروردگارمان نازل شده است و ممكن نيست برخي از آن مخالف برخي ديگر باشد .
سوره آل عمران آيه 8
متن آيه :
رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ
ترجمه :
( چنين فرزانگان خردمندي ميگويند : ) پروردگارا ! دلهاي ما را ( از راه حق ) منحرف مگردان بعد از آن كه ما را ( حلاوت هدايت چشانده و به سوي حقيقت ) رهنمود نمودهاي ، و از جانب خود رحمتي به ما عطاء كن . بيگمان بخشايشگر توئي تو .
توضيحات :
« لا تُزِغْ » : منحرف مگردان . « هَبْ » : عطاء كن . ببخش . « مِن لَّدُنكَ » : از سوي خود . « الْوَهَّاب » : بس بخشنده .
سوره آل عمران آيه 9
متن آيه :
رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لاَّ رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ
ترجمه :
پروردگارا ! تو مردمان را در روزي كه ترديدي در آن نيست جمع خواهي كرد ( تا همگان را در برابر كارشان پاداش دهي و بدين امر وعده دادهاي و ) بيگمان خدا خلاف وعده نميكند .
توضيحات :
« لِيَوْمٍ » : براي حساب روزي كه قيامت است . مضاف محذوف است ، و تقدير آن چنين است : لِحِسَابِ يَوْمٍ . « الْمِيعَاد » : وعده . مصدر ميمي است .
سوره آل عمران آيه 10
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَيْئاً وَأُولَئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ
ترجمه :
( در چنين روزي ) به هيچ وجه اموال و اولاد كافران ، آنان را نميتواند از ( عذاب ) خدا نجات دهد ( و مايه رهائي ايشان از عذاب خدا گردد ) و ايشان افروزينه آتش ( دوزخ ) هستند .
توضيحات :
« لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ » : بديشان نفع نميرساند . از ايشان دفع نميگرداند . « مِنَ اللهِ » : از عذاب خدا . « وَقُود » : افروزينه . هيمهاي كه آتش را با آن روشن ميسازند . هيزم .
سوره آل عمران آيه 11
متن آيه :
كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ
ترجمه :
( اينان رفتار و كردار زشتي دارند ) همچون رفتار و كردار قوم فرعون و كساني كه پيش از ايشان بودند و آيات ما را ( با وجود روشني ) تكذيب ميكردند ، پس خدا آنان را به ( كيفر ) گناهانشان گرفت ، و خداوند شديدالعقاب است .
توضيحات :
« دَأب » : عادت . كار . جار و مجرور « كَدَأْبِ » : متعلّق است به ( دَأْب ) محذوف و تقدير آن چنين است : دَأْبُهُمْ كَدَأْبِ . « ءَالِ » : اهل . پيروان . دار و دسته . « فِرْعَوْن » : لقب شاهان مصر . در اينجا مراد فرعون معاصر موسي است به نام رامسس دوم .
سوره آل عمران آيه 12
متن آيه :
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَى جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) به كساني كه كافرند ، بگو : شما ( در دنيا ) شكست خواهيد خورد و ( در آخرت ) گردآورده ميشويد و به دوزخ افكنده ميشويد ، و ( دوزخ ) چه بد جايگاهي است !
توضيحات :
« تُحْشَرُونَ » : گردآورده ميشويد . « مِهَاد » : آرامگاه . قرارگاه . بستر
سوره آل عمران آيه 13
متن آيه :
قَدْ كَانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَأُخْرَى كَافِرَةٌ يَرَوْنَهُم مِّثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَاللّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَن يَشَاءُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لَّأُوْلِي الأَبْصَارِ
ترجمه :
در دو دستهاي كه ( در ميدان جنگ بدر ) با هم روبرو شدند ، نشانهاي ( و درس عبرتي ) براي شما است . دستهاي در راه خدا ميجنگيد ( و براي اعلاء فرمان خدا و انتشار دين حق ميرزميد ) و دستهاي ديگر كافر بود ( و در راه اهريمن هوي و هوس نبرد ميكرد . چنين كافراني ) مؤمنان را ( بخواست خدا ) باچشم خويش دو برابر ( تعداد واقعي ) خود ميديدند ( و بدينسبب ترس و هراس بر آنان چيره شد و گريختند ) و خداوند هركس را بخواهد با ياري خود تأييد ميكند ( و پيروزي را نصيب او ميگرداند ) . بيگمان در اين امر عبرتي براي صاحبان چشم ( بينا و بينش راستين ) است .
توضيحات :
« إِلْتَقَتَا » : با هم در جنگ بدر روياروي شدند ( نگا : انفال / 41 - 44 ) . « فِئَةٌ » : دسته . گروه . « يَرَوْنَهُم مِّثْلَيْهِمْ » : دسته كافران ، شماره گروه مؤمنان را دو برابر خود ميديدند ( نگا : أنفال / 43 ) . ( مِثْلَيْهِمْ ) حال ضمير ( هِمْ ) است . « رَأْيَ الْعَيْنِ » : ديدن روشن و آشكار . ( رَأْيَ ) مفعول مطلق ( يَرَوْنَهُمْ ) است . « أُوْلِي الأبْصَارِ » : دارندگان چشم . صاحبان بينش .
سوره آل عمران آيه 14
متن آيه :
زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
ترجمه :
براي انسان ، محبّت شهوات ( و دلبستگي به امور مادي ) جلوه داده شده است ، از قبيل : عشق به زنان و فرزندان و ثروت هنگفت و آلاف و الوف طلا و نقره و اسبهاي نشاندار ( و مركبهاي ممتاز ) و چهارپايان ( همچون : شتر و گاو و بز و گوسفند . . . ) و كشت و زرع . اينها ( همه ) كالاي دنياي پست ( فعلي ) است و سرانجام نيك ( تلاشگران در راه حق ) در پيشگاه خدا است ( و همو داند كه در آخرت به نيكوكاران چه چيزهائي عطاء خواهد كرد ) .
توضيحات :
« مِنَ النِّسَآءِ وَ . . . » : از قبيل عشق به زنان و . . . . دوست داشت زنان و . . . حرف ( مِنْ ) ميتواند مفسّره يا بيانيّه باشد . « الْبَنِينَ » : پسران . مراد فرزندان است . « الْقَنَاطِير » : جمع قِنطار ، دارائي هنگفت . آلاف و الوف . « الْمُقَنطَرَةِ » : انباشته . بيشمار . كومه . « الذَّهَبِ » : طلا . « الْفِضَّةِ » : نقره . « الْخَيْلِ » : رمه اسبان . « الْمُسَوَّمَةِ » : سر داده شده براي چَرا . نشاندار سفيد پيشاني و دست و پا . زيبا و برازنده . « الأنْعَامِ » : چهارپايان . شتر و گاو و بز و گوسفند . « الْحَرْثِ » : كشتزار . مصدر است و به معني اسم مفعول به كار رفته است . « الْمَئَابِ » : مرجع . بازگشت . « حُسْنُ الْمَئَابِ » : بازگشتگاه نيكو در بهشت . صفت به موصوف خود اضافه شده است .
سوره آل عمران آيه 15
متن آيه :
قُلْ أَؤُنَبِّئُكُم بِخَيْرٍ مِّن ذَلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
بگو : آيا شما را از چيزي با خبر سازم كه از اين ( چيزهائي كه در ديدهها آراسته و جلوه داده شده است ) بهتر است ؟ براي كساني كه پرهيزگاري پيشه كنند در نزد پروردگارشان باغهائي ( در جهان ديگر ) است كه رودخانهها از پاي ( درختان ) آنها ميگذرد ، آنان در آنجاها جاويدانه خواهند بود . ( همچنين ايشان را ) همسران پاكيزه ( از هر پليدي و نقصي ) و خوشنودي خدا است . و خداوند ( رفتار و كردار ) بندگان را ميبيند ( و نيّت دروني ايشان را ميداند ) .
توضيحات :
« أُنَبِّئُكُمْ » : آگاهتان كنم . « ذلِكُمْ » : آنچه گذشت از زنان و . . . « رِضْوَان » : خوشنودي فراوان .
سوره آل عمران آيه 16
متن آيه :
الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
و همان كساني كه ( ايمان ، دل آنان را لبريز ميسازد و فرياد برميآورند و ) ميگويند : پرودگارا ! ما ايمان آوردهايم ، پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب آتش ( دوزخ ) به دور دار .
توضيحات :
« قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار . از ماده ( وقي ) .
سوره آل عمران آيه 17
متن آيه :
الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالأَسْحَارِ
ترجمه :
و همان كساني كه ( در راه طاعت و عبادت ، و دوري از گناه و معصيت ، و تحمّل مشقّات و ناملايمات ) بردبار ، و ( در نيّت و كردار و گفتار ) درستكار ، و ( با خشوع و خضوع بر طاعت و عبادت ) مداوم و ماندگار ، و ( از آنچه ميتوانند و بدان دسترسي دارند ) بخشاينده ، و در سحرگاهان آمرزش خواهند .
توضيحات :
« الصَّابِرِينَ » : شكيبايان . ( الصَّابِرِينَ ) ميتواند مجرور باشد و بدل يا صفت ( الَّذِينَ ) و يا صفت ( الْعِبَادِ ) بشمار آيد ، و يا منصوب باشد و مخصوص به مدح قلمداد شود . « الْقَانِتِينَ » : مطيعان خاشع و خاضع . مداومان بر طاعت و عبادت .
سوره آل عمران آيه 18
متن آيه :
شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
خداوند ( با نشان دادن جهان هستي به گونه يك واحد بهم پيوسته و يك نظام يگانه و ناگسسته ، عملاً ) گواهي ميدهد اين كه معبودي جز او نيست ، و اين كه او ( در كارهاي آفريدگان خود ) دادگري ميكند ، و فرشتگان و صاحبان دانش ( هر يك به گونهاي در اين باره ) گواهي ميدهند . جز او معبودي نيست كه هم توانا است و هم حكيم .
توضيحات :
« قَآئِماً بِالْقِسْطِ » : در ميان بندگانش دادگرانه رفتار ميكند . ( قَآئِماً ) حال ( هُوَ ) است .
سوره آل عمران آيه 19
متن آيه :
إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِيعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
بيگمان دين ( حق و پسنديده ) در پيشگاه خدا اسلام ( يعني خالصانه تسليم فرمان الله شدن ) است ( و اين ، آئين همه پيغمبران بوده است ) و اهل كتاب ( در آن ) به اختلاف برنخاستند مگر بعد از آگاهي ( بر حقيقت و صحّت آن ؛ اين كار هم ) به سبب ستمگري و سركشي ميان خودشان بود ( و انگيزهاي جز رياستخواهي و انحصارطلبي نداشت ) . و كسي كه به آيات خدا ( اعم از آيات ديدني در آفاق و انفس ، يا آيات خواندني در كتابهاي آسماني پشت كند و ) كفر ورزد ( بداند كه ) بيگمان خدا زود حسابرسي ميكند .
توضيحات :
« الإِسْلام » : فرمانبرداري از خدا و قوانين و احكام آسماني . آئين اسلام كه همه انبياء از آدم تا خاتم بر آن بودهاند و در تبليغ آن كوشيدهاند ( نگا : بقره / 132 ، آلعمران / 67 ، انعام 161 - 163 ) . « بَغْياً » : ستمگري و سركشي . مفعولٌله يا حال است .
سوره آل عمران آيه 20
متن آيه :
فَإنْ حَآجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُل لِّلَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ وَالأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلاَغُ وَاللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
پس اگر با تو به ستيز پرداختند ، بگو : من و كساني كه از من پيروي نمودهاند ، خويشتن را تسليم خدا كردهايم و رو بدو نمودهايم . و بگو به اهل كتاب ( يعني يهوديان و مسيحيان ) و به بيسوادان ( يعني مشركان عرب ) : آيا شما تسليم شدهايد ؟ اگر تسليم شوند ، بيگمان هدايت يافتهاند ( و راه را از چاه باز شناختهاند ) و اگر سرپيچي كنند ( نگران مباش ؛ زيرا ) بر تو ابلاغ ( رسالت ) است و بس ، و خدا بينا به ( اعمال و عقائد ) بندگان است .
توضيحات :
« حَآجُّوكَ » : با تو جدال و ستيزه كردند . « أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ ِللهِ » : با تمام وجود فرمانبردار اوامر و نواهي خدايم و كسي را انباز او نميگردانم . « وَجْه » : مراد ذات و وجود است . « مَنْ » : عطف بر ضمير ( تُ ) است . « الأُمِّيِّينَ » : كساني كه نميتوانند بخوانند و بنويسند . بيسوادان . در اينجا مراد عربهاي مشرك است . « ءَأَسْلَمْتُمْ » : اين واژه ماضي و استفهامي است ؛ ولي مراد امر است و تقدير چنين است : أَسْلِمُوا ( نگا : مائده / 91 ) . « الْبَلاغ » : تبليغ .
سوره آل عمران آيه 21
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الِّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
ترجمه :
كساني كه به آيات ( ديدني و خواندني ) خدا كفر ميورزند ، و پيغمبران را به ناحق به قتل ميرسانند ، و كساني از مردمان را ميكشند كه به عدالت و دادگري فرمان ميدهند ( و ايشان را به سوي خدا ميخوانند ) ، پس آنان را به عذاب دردناكي بشارت بده .
توضيحات :
« الْقِسْط » : دادگري .
سوره آل عمران آيه 22
متن آيه :
أُولَئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
آنان كساني هستند كه اعمالشان در دنيا و آخرت تباه شده ( و اگر كردار نيكي هم داشته باشند ، باطل و بيثمر خواهد بود ) و ايشان را ياور و مددكاري نيست ( تا آنان را از زيان دنيوي و عذاب اخروي نجات دهد ) .
توضيحات :
« حَبِطَتْ » : تباه و هدر رفته است . باطل و بيثمر شده است .
سوره آل عمران آيه 23
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوْتُواْ نَصِيباً مِّنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِّنْهُمْ وَهُم مُّعْرِضُونَ
ترجمه :
آيا آگاهي از حال كساني كه بديشان بهرهاي از كتاب ( آسماني ) داده شده است ؛ ( هنگامي كه ) ايشان به سوي كتاب خدا ( قرآن ) دعوت ميشوند تا در ميانشان داوري كند ( و حق را از باطل جدا سازد ، ولي آنان دعوت را نميپذيرند ) سپس گروهي از ايشان سرپيچي ميكنند ، و حال آن كه ( هميشه چنين كساني از حق و حقيقت ) روي گردانند .
توضيحات :
« أُوتُوا نَصِيباً مِّنَ الْكِتَابِ » : بهرهاي از كتاب بديشان داده شده است و بدان آشنايند . مراد از چنين كساني ، رؤساي يهود ، و از كتاب ، تورات است . « إِلي كِتَابِ اللهِ » : مراد از كتاب خدا تورات يا قرآن است . « مُعرِضُونَ » : رويگردانان . پشتكنندگان .
سوره آل عمران آيه 24
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّاماً مَّعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ
ترجمه :
اين ( عمل آنان ) بدان خاطر است كه ميگفتند : جز چند روز اندكي ، آتش ( دوزخ ) به ما نميرسد ( و مجازات محدودي داريم . چرا كه از قوم گزيدهايم ! ) و افتراهائي كه در دينشان به خداي ميبستند و ( پيوسته ) به هم ميبافتند ، ايشان را گول زده است .
توضيحات :
« ذلِكَ » : آنچه مذكور افتاد از تولّي و اعراض . ذلِكَ : مبتدا و عبارت ( بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاّ أَيَّاماً مَّعْدُودَاتٍ ) خبر است . « لَن تَمَسَّنَا » : به ما نميرسد و ما را نميسوزاند . « أيَّاماً مَّعْدُودَاتٍ » : چند روز اندك . منظورشان تنها چهل روز است كه در آن گوسالهپرستي كردهاند . « غَرَّ » : گول زد . فريب داد .
سوره آل عمران آيه 25
متن آيه :
فَكَيْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِيَوْمٍ لاَّ رَيْبَ فِيهِ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ
ترجمه :
پس ( حال آنان ) چگونه خواهد بود ( و چه كار خواهند كرد ) وقتي كه ايشان را در روزي كه هيچ شكّي در ( وقوع ) آن نيست ، جمع ميآوريم و به هر كسي ( پاداش و پادافره ) آنچه كرده و فراچنگ آورده است به تمام و كمال داده شود و بر آنان ستم نرود .
توضيحات :
« كَيْفَ » : حال آنان چگونه خواهد بود ؟ چه وضعي پيدا ميكنند ؟ . « وُفِّيَتْ » : به تمام و كمال داده شد .
سوره آل عمران آيه 26
متن آيه :
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
بگو : پروردگارا ! اي همه چيز از آن تو ! تو هر كه را بخواهي حكومت و دارائي ميبخشي و از هر كه بخواهي حكومت و دارائي را بازپس ميگيري ، و هر كس را بخواهي عزّت و قدرت ميدهي و هركس را بخواهي خوار ميداري ، خوبي در دست تو است و بيگمان تو بر هر چيزي توانائي .
توضيحات :
« مَالِكَ » : منادا است يا صفت ( الله ) . « تَنزِعُ » : بازپس ميگيري . سلب ميكني .
سوره آل عمران آيه 27
متن آيه :
تُولِجُ اللَّيْلَ فِي الْنَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الَمَيَّتَ مِنَ الْحَيِّ وَتَرْزُقُ مَن تَشَاء بِغَيْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
( بخشي از ) شب را جزو روز ميگرداني ( و بدين سبب شبها كوتاه و روزها دراز ميگردند ) و ( بخشي از ) روز را جزو شب ميگرداني ( و لذا روزها كوتاه و شبها دراز ميشوند ) و زنده را از مرده پديد ميآوري و مرده را از زنده ، و به هر كس كه بخواهي بدون حساب روزي ميبخشي .
توضيحات :
« تُولِجُ » : داخل ميگرداني . وارد ميكني . « تُخْرِجُ الْحَيَّ مِنْ . . . » : زنده را از مرده ، و مرده را از زنده پديدار ميسازي . همان گونه كه شب به داخل روز ميخزد و روز از شب ميخيزد ، عين اين خَزِش و خيزِش در سلولهاي بدن موجود زنده برقرار است . پيوسته سلولهائي ميميرند و سلولهاي ديگري به وجود ميآيند ، و چرخه حيات و موت لحظهاي متوقّف نميگردد .
سوره آل عمران آيه 28
متن آيه :
لاَّ يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُوْنِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللّهِ فِي شَيْءٍ إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللّهِ الْمَصِيرُ
ترجمه :
مؤمنان نبايد مؤمنان را رها كنند و كافران را به جاي ايشان به دوستي گيرند ، و هر كه چنين كند ( رابطه او با خدا گسسته است و بهرهاي ) وي را در چيزي از ( رحمت ) خدا نيست - مگر آن كه ( ناچار شويد و ) خويشتن را از ( اذيّت و آزار ) ايشان مصون داريد و ( به خاطر حفظ جان خود تقيه كنيد ) - و خداوند شما را از ( نافرماني ) خود برحذر ميدارد و بازگشت ( همگان ) به سوي او است .
توضيحات :
« مِن دُونِ » : به جاي . « فَلَيْسَ مِنَ اللهِ فِي شَيْءٍ » : بهرهاي از دين خدا ندارد ، و بسي دور از رحمت او است ( نگا : مائده / 51 ) . در اينجا مضاف پيش از ( اللهِ ) حذف شده است كه ( دين ) يا ( ثَواب ) يا ( رَحْمَة ) است . « إِلاّ أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً » : مگر اين كه از اذيّت و آزارشان بترسيد كه در اين صورت ميتوانيد با آنان در ظاهر دوستي ورزيد ، بدان اندازه كه دفع ضرر گردد ( نگا : نحل / 106 ) . « تُقَاة » : پرهيز كردن و خويشتن را محفوظ داشتن . اصل آن ( وُقَيَة ) است و واو به تاء ، و ياء به الف تبديل شده است . مفعول مطلق است . « يُحَذِّرُكُمُ اللهُ نَفْسَهُ » : خدا شما را از عقاب و عذاب خود برحذر ميدارد . مضاف پيش از ( نَفْسَهُ ) حذف شده است كه ( عِقَاب ) است .
سوره آل عمران آيه 29
متن آيه :
قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللّهُ وَيَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
بگو : اگر آنچه را كه در سينههايتان داريد پنهان سازيد يا آشكار كنيد ، خداوند آن را ميداند و خداوند آگاه از هر چيزي است كه در آسمانها و زمين است ، و خداوند بر هر چيزي توانا است .
توضيحات :
« صُدُور » : سينهها . در اينجا مراد دل و درون است .
سوره آل عمران آيه 30
متن آيه :
يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَراً وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَيُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَاللّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ
ترجمه :
( كساني كه از فرمان پروردگارشان سرپيچي ميكنند ، بترسند از ) روزي كه هر كسي آنچه را از نيكي انجام داده است حاضر و آماده ميبيند ( و مايه سرور او ميشود ) و دوست ميدارد كاش ميان او و آنچه از بدي انجام داده است فاصله زيادي ميبود ( تا ديدار زشت آن را نبيند و به فرجام نامبارك آن ، دچار عقاب و عذاب نشود ) ، و خداوند شما را از ( نافرماني ) خودش برحذر ميدارد ، و خداوند نسبت به بندگان مهربان است ( و با نافرماني از او ، رحمت را به زحمت ، و نعمت را به نقمت تبديل نكنيد ) .
توضيحات :
« مُحْضَراً » : حاضر و آماده ( نگا : كهف / 49 ) . حال ( ما ) است . « أَمَداً بَعِيداً » : فاصله زياد .
سوره آل عمران آيه 31
متن آيه :
قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه :
بگو : اگر خدا را دوست ميداريد ، از من پيروي كنيد تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشايد ، و خداوند آمرزنده مهربان است .
توضيحات :
. . . .
سوره آل عمران آيه 32
متن آيه :
قُلْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْكَافِرِينَ
ترجمه :
بگو : از خدا و از پيغمبر اطاعت و فرمانبرداري كنيد ، و اگر سرپيچي كنند ( ايشان به خدا و پيغمبر ايمان ندارند و كافرند و ) خداوند كافران را دوست نميدارد .
توضيحات :
« تَوَلَّوْا » : پشت كردند . سرپيچي نمودند .
سوره آل عمران آيه 33
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحاً وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ
ترجمه :
خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهيم ( از قبيل : اسماعيل و اسحاق و يعقوب ) و خاندان عِمران ( از قبيل : موسي و هارون و عيسي و مادرش مريم ) را از ميان جهانيان برگزيد .
توضيحات :
« إصْطَفي » : برگزيد و برتري بخشيد . از ماده ( صفو ) .
سوره آل عمران آيه 34
متن آيه :
ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ترجمه :
آنان فرزنداني بودند كه ( چه از نظر پاكي و تقوا و فضيلت ، و چه از نظر دودمان ) برخي از برخي ديگرند ( زيرا خاندان ابراهيم كه اسماعيل و اسحاق و فرزندان ايشانند از نسل ابراهيم هستند ، و ابراهيم از نسل نوح ، و نوح از آدم است ، و خاندان عمران كه موسي و هارون و عيسي و مادرش ميباشند ، از نژاد ابراهيم و نوح و آدم هستند ) ، و خداوند شنوا و دانا است ( و از گفتار بندگان و افعال ايشان آگاه است ) .
توضيحات :
« ذُرِّيَّةً » : نسل . دودمان . بدل ( ءَالَ ) است .
سوره آل عمران آيه 35
متن آيه :
إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
ترجمه :
( خداوند شنيد ) هنگامي كه همسر عمران گفت : پروردگارا ! من آنچه را در شكم دارم خالصانه نذر تو كردم ( تا كارش تنها خدمت به بيتالمقدّس باشد . ) پس ( آن را ) از من بپذير كه تو شنوا و دانائي ( و گريه و زاري مرا ميشنوي و اخلاص و هدف مرا ميداني ) .
توضيحات :
« مُحَرَّراً » : آزاد از كار و بار دنيا ، و مختصّ عبادت تو و خدمت بيتالمقدّس . حال ( ما ) است .
سوره آل عمران آيه 36
متن آيه :
فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وِإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ
ترجمه :
پس هنگامي كه او را زائيد ، ( ديد كه دختر است و به درگاه پروردگار دست مناجات برداشت و عذر خواهان ) گفت : خداوندا ! من او را دختر زائيدم - ولي خدا بدانچه او به دنيا آورده بود آگاهتر بود ( از خود مريم ، و بهتر ميدانست كه ) پسر مانند دختر نيست ( و اين دختر به مراتب از پسري كه آرزوي او بود ، سودمندتر خواهد بود - و گفت : ) من او را مريم نام گذاردم و او و فرزندانش را از ( وسوسه و گمراهسازي ) اهريمن مطرود ( از درگاه فضل و كرمت ، به تو ميسپارم و ) در پناه تو ميدارم .
توضيحات :
« رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَيا » : اين جمله بيانگر افسوس مادر مريم است ، نه اين كه او خدا را آگاه سازد . ( أُنثَيا ) حال ضمير ( هَا ) است . « لَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَيا » : اين سخن ميتواند گفته خدا باشد و يا گفته مادر مريم كه با افسوس ميگويد : براي خدمت به بيتالمقدّس ، دختر همچون پسر نميتواند مفيد باشد . « أُعِيذُهَا بِكَ » : او را در پناه تو ميدارم و به تو ميسپارم . « الرَّجِيمِ » : مطرود .
سوره آل عمران آيه 37
متن آيه :
فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
ترجمه :
خداوند ، او ( يعني مريم ) را به طرز نيكوئي پذيرفت ، و به طرز شايستهاي ( نهال وجود ) او را رويانيد ( و پرورشش داد ) ، و زكريّا ( شوهر خاله او ) را سرپرست او كرد . هر زمان كه زكريّا وارد عبادتگاه او ميشد ، غذاي ( تمييز و زيادي ) را در پيش او مييافت . ( باري ) به مريم گفت : اين از كجا براي تو ميآيد ؟ ! گفت : اين از سوي خدا ميآيد . خداوند به هركس كه بخواهد بيحساب و بيشمار روزي ميرساند .
توضيحات :
« تَقَبَّلَ » : پذيرفت . « أَنبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً » : او را به زيباترين وجه تربيت كرد و به بهترين صورت محافظت و مراقبت نمود . ( نَبَاتاً ) مفعول مطلق است . « كَفَّلَهَا زَكَرِيَّا » : زكريّا را سرپرست مريم كرد . « أَنَّيا » : از كجا ؟
سوره آل عمران آيه 38
متن آيه :
هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِن لَّدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاء
ترجمه :
بدان هنگام ( كه زكريّا آن همه مرحمت و محبّت خدا را در حق مريم ديد ، خاشعانه در عبادتگاه به پا خاست و رو به سوي آسمان كرد و ) پروردگار خويش را به فرياد خواند ، گفت : پروردگارا ! ( هر چند كه خود پيرم و همسرم نازا ) فرزند شايستهاي از جانب ( لطف و كرم ) خويش به من عطاء فرما ، بيگمان تو شنونده دعائي ( و پذيرنده تمنّائي ) .
توضيحات :
« هُنَالِكَ » : آنجا ، پيش مريم و در كنار عبادتگاه . « دَعَا » : به كمك طلبيد . به فرياد خواند .
سوره آل عمران آيه 39
متن آيه :
فَنَادَتْهُ الْمَلآئِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَسَيِّداً وَحَصُوراً وَنَبِيّاً مِّنَ الصَّالِحِينَ
ترجمه :
پس ( خداوند دعاي او را پذيرفت و ) در حالي كه در عبادتگاه به نيايش ايستاده بود ، فرشتگان او را ندا در دادند كه خداوند تو را به يحيي مژده ميدهد ، و او تصديق كننده كلمه خدا ( يعني عيسي ، چون با كلمه « كُن » پديد آمده است ) و پيشوا و بركنار از هوسهاي سركش ، و پيغمبري از ( تبار ) صالحان خواهد بود .
توضيحات :
« مَلآئِكَةُ » : فرشتگان . در اينجا چه بسا مراد تنها جبرئيل باشد . « مُصَدِّقاً » : تصديقكننده . حال ( يَحْيي ) است . « كَلِمَةٍ » : مراد عيسي است ( نگا : آلعمران / 45 ) . « سَيِّداً » : سَرور . مراد اين است كه با دانش و فضلي كه دارد بر قوم خود سروري و آقائي ميكند . « حَصُوراً » : بركنار از هوسهاي سركش . كسي كه با وجود قدرت ازدواج براي زهد و پارسائي از آن چشم ميپوشد . البتّه اين امر دليل بر فضلِ ترك ازدواج نيست ؛ چرا كه يحيي نه از پدر خود برتر بوده است و نه از نياي خود ابراهيم خليل . « مِنَ الصَّالِحِينَ » : از نژاد صالحان .
سوره آل عمران آيه 40
متن آيه :
قَالَ رَبِّ أَنَّىَ يَكُونُ لِي غُلاَمٌ وَقَدْ بَلَغَنِيَ الْكِبَرُ وَامْرَأَتِي عَاقِرٌ قَالَ كَذَلِكَ اللّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ
ترجمه :
( با رسيدن اين مژده ، زكريّا متحيّرانه و مضطربانه كيفيّت وقوع اين امر خارقالعاده را جويا شد و ) گفت : پروردگارا ! چگونه فرزندي مرا خواهد بود ، در حالي كه پيري به سراغ من آمده است و همسرم نازا است ؟ ( خداوند توسّط فرشتگان بدو ) فرمود : همين طور است ، خداوند هر كاري را بخواهد انجام ميدهد .
توضيحات :
« أَنَّيا » : چگونه ؟ « غُلام » : فرزند . « الْكِبَرُ » : پيري . كهنسالي . « عَاقِرٌ » : نازا .
سوره آل عمران آيه 41
متن آيه :
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّيَ آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلاَّ تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ إِلاَّ رَمْزاً وَاذْكُر رَّبَّكَ كَثِيراً وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالإِبْكَارِ
ترجمه :
گفت : پروردگارا ! نشانهاي براي من قرار بده ( كه حاملگي همسرم را برساند ) . فرمود : نشانه تو آن است كه نميتواني سه روز با مردم حرف بزني مگر با رمز و اشاره ، و ( در اين مدّت به شكرانه نعمت ) پروردگارت را بسي ياد كن و سحرگاهان و شامگاهان او را تسبيح گوي و به پاكي بستاي .
توضيحات :
« ءَايَةً » : نشانه . علامت . « أَلاَّ تُكلِّمَ النَّاسَ » : اين كه نميتواني با مردم سخن بگوئي . « رَمْزاً » : اشاره با دست يا سر و غيره . « الْعَشِيِّ » : شامگاهان . « الإِبْكَار » : سحرگاهان ( نگا : مريم / 11 ) .
سوره آل عمران آيه 42
متن آيه :
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِينَ
ترجمه :
( تو حضور نداشتي ) هنگامي كه فرشتگان گفتند : اي مريم ! خدا تو را برگزيده و پاكيزهات داشته است ، و تو را بر همه زنان جهان برتري داده است .
توضيحات :
« طَهَّرَكِ » : تو را از ناپاكيها زدوده است و از اتّهامات يهوديان پاكيزه داشته است . « إصْطَفَاكِ عَلَيا نِسَآءِ الْعَالَمِينَ » : تو را بر سائر زنان جهانيان برتري داد ؛ در اين كه تو يگانه زني هستي كه براي خدمت در كليسا پذيرفته شده و بدون شوهر ، صاحب نوزاد گشته است .
سوره آل عمران آيه 43
متن آيه :
يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ
ترجمه :
اي مريم ! ( به شكرانه اين نعمت بزرگ ) هميشه خاشعانه به اطاعت و عبادت پروردگارت مشغول شو و با نمازگزاران به سجده و ركوع بپرداز ( و با آنان نماز بخوان ) .
توضيحات :
« أُقْنُتِي لِرَبِّكِ » : فروتنانه به پرستش پروردگارت بپرداز . « أُسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ » : با نمازگزاران نماز بخوان .
سوره آل عمران آيه 44
متن آيه :
ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُون أَقْلاَمَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ
ترجمه :
اين ( چيزهائي كه گفته شد ) از جمله خبرهاي غيبي است كه آن را به تو وحي ميكنيم و تو در آن هنگام كه قلمهاي خود را ( براي قرعهكشي به درون آب يا كيسهاي و . . . ) ميافكندند تا ( روشن شود بر طبق قرعه ) كدام يك سرپرستي مريم را بر عهده گيرد ، و بدان هنگام كه ميان خود ( بر سر سرپرستي او ) كشمكش داشتند حضور نداشتي ( و همه اينها از راه وحي به تو ميرسد ) .
توضيحات :
« أَنبَآءِ » : جمع نَبَأ ، اخبار « أَقْلام » : قلمها . تيرها . « أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ » : تا ببينند كدام يك سرپرستي مريم را به عهده ميگيرد . ( أَيُّ ) مبتدا و جمله بعدي خبر است ، و فعلي مانند ( يَنظُرُونَ ) يا ( يَعْلَمُونَ ) قبل از آن مقدّر است . « إِذْ يَخْتَصِمُونَ » : آن گاه كه منازعه و كشمكش ميكردند .
سوره آل عمران آيه 45
متن آيه :
إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ
ترجمه :
( تو حضور نداشتي ) آن گاه كه فرشتگان گفتند : اي مريم ! خداوند تو را به كلمه خود كه نامش مسيح عيسي پسر مريم است مژده ميدهد ، و او در اين جهان و آن جهان بلندمرتبه و بزرگوار و از زمره مقرّبان است .
توضيحات :
« مَسِيحُ » : لقب عيسي است ، معرّب ( مشيخا ) كه در تورات آمده است و به معني مدهون و تعميد شده است . « وَجِيهاً » : داراي وجاهت و كرامت . محترم . حال عيسي است .
سوره آل عمران آيه 46
متن آيه :
وَيُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَمِنَ الصَّالِحِينَ
ترجمه :
و در گهواره و در حالت كهولت ( يعني ميانسالي ، كه از سي سال تا پنجاه و يك سال است ) با مردم سخن خواهد گفت و از زمره صالحان بشمار است .
توضيحات :
« مَهْد » : گهواره . « كَهْلاً » : كهولت و ميانسالي . ( يُكَلِّمُ النَّاسَ ) و ( كَهْلاً ) حالند و عطف بر ( وَجيهاً ) در آيه قبلي ميباشند . « صَالِحِينَ » : كاملان در تقوا و صلاح .
سوره آل عمران آيه 47
متن آيه :
قَالَتْ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ قَالَ كَذَلِكِ اللّهُ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ إِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ
ترجمه :
( مريم در حالي كه از تولّد فرزند از راه غيرطبيعي ، شگفتزده شده بود ) گفت : پروردگارا ! چگونه مرا فرزندي خواهد بود ، در حالي كه انساني با من نزديكي نكرده است ؟ ! فرمود : اين گونه هر چه را بخواهد ميآفريند ، و هنگامي كه اراده چيزي كند ( و بخواهد پديد آيد ) فقط بدان ميگويد : پديد آي ! پس ( بيدرنگ ) پديد ميآيد .
توضيحات :
« لَمْ يَمْسَسْنِي » : با من آميزش و نزديكي نكرده است . « قَضَيا » : اراده كرد . مقدّر فرمود .
سوره آل عمران آيه 48
متن آيه :
وَيُعَلِّمُهُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ
ترجمه :
و بدو خطّ و كتابت ، و دانش راستين و سودمند ، و تورات و انجيل ميآموزد .
توضيحات :
« كِتَابَ » : خطّ و كتابت . « يُعَلِّمُهُ الْكِتَابَ » : مراد اين است كه عيسي باسواد خواهد بود ؛ نه بيسواد .
سوره آل عمران آيه 49
متن آيه :
وَرَسُولاً إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللّهِ وَأُبْرِئُ الأكْمَهَ والأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللّهِ وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ترجمه :
و او را به عنوان پيغمبري به سوي بنياسرائيل روانه ميدارد ( و بديشان خبر ميدهد ) كه من ( بر صدق نبوّت خود ) نشانهاي را از سوي پروردگارتان برايتان آوردهام ، و آن اين كه : من از گِل چيزي را به شكل پرنده برايتان ميسازم ، سپس در آن ميدمم و به فرمان خدا پرندهاي ( زنده ) ميگردد ؛ و كور مادرزاد و مبتلاي به بيماري پيسي را شفا ميدهم و مردگان را به فرمان خدا زنده ميكنم و از آنچه ميخوريد و از آنچه در خانههاي خود ذخيره ميكنيد به شما خبر ميدهم ! بيگمان در اينها نشانهاي براي شما است اگر ( اراده پذيرش ) ايمان داشته باشيد .
توضيحات :
« رَسُولاً » : حال و تقدير چنين است : وَ يُكَلِّمُهُم رَسُولاً . يا اين كه مفعولٌبه فعل محذوفي است و تقدير چنين ميشود : وَ نَجْعَلُهُ رَسُولاً . « أَنِّي » معمول ( رَسُولاً ) است و تقدير چنين است : رَسُولاً ناطِقاً بِأَنِّي . « أَخْلُقُ » : شكل ميبخشم . « طِينِ » : گِل . « أُبْرِئُ » : شِفا ميدهم . « أَكْمَهَ » : كور مادرزاد . « أَبْرَصَ » : پيس . « مَوْتَيا » : جمع ميّت ، مردگان .
سوره آل عمران آيه 50
متن آيه :
وَمُصَدِّقاً لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُم بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَطِيعُونِ
ترجمه :
و ( من پيغمبريم كه ) تصديقكننده آن چيزي هستم كه پيش از من از تورات بوده است و ( آمدهام ) تا پارهاي از چيزهائي را كه ( بر اثر ستم و گناه ) بر شما حرام شده است ( به عنوان تخفيفي از سوي خدا ) برايتان حلال كنم ، و نشانهاي ( به دنبال نشانهاي ) را برايتان آوردهام ؛ بنابراين ( معجزهها و نشانههاي پياپي ) از خدا بترسيد و از من اطاعت كنيد .
توضيحات :
« مُصَدِّقاً » : حال فعل محذوف ( جِئْتُكُمْ ) است . « مَا بَيْنَ يَدَيَّ » : آنچه پيش از من بوده است . « ءَايَةً » : معجزه .
سوره آل عمران آيه 51
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ
ترجمه :
بيگمان خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را بپرستيد ؛ اين راه راست است ( و انسان را به سعادت هر دو جهان ميرساند ) .
توضيحات :
« صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ » : ( نگا : فاتحه / 6 ، بقره / 142 و 213 ) .
سوره آل عمران آيه 52
متن آيه :
فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ آمَنَّا بِاللّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
ولي هنگامي كه عيسي از ايشان احساس كفر ( و سركشي و نافرماني ) كرد ، گفت : كيست كه ياور من به سوي خدا ( و براي تبليغ آئين او ) گردد ؟ حواريّون گفتند : ما ياوران ( دين ) خدائيم ؛ ( زيرا ما ) به او ايمان آوردهايم ؛ و ( تو نيز ) گواه باش كه ما مخلص و منقاد ( اوامر او ) هستيم .
توضيحات :
« مَنْ أَنصَارِي إِلَي اللهِ » : چه كساني در دعوت به سوي خدا مرا ياري خواهند كرد ؟ ( إِلي ) به معني ( لِ ) يا ( في ) است . « حَوَارِيُّونَ » : جمع حَواريّ ، خاصّگان . ياران گزيده . اين واژه بيشتر براي ياران يكرنگ انبياء به كار ميرود . « مُسْلِمُونَ » : مطيعان اوامر خدا .
سوره آل عمران آيه 53
متن آيه :
رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلَتْ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ
ترجمه :
پرودرگارا ! ما بدانچه نازل فرمودهاي ايمان آوردهايم و از پيغمبر پيروي نمودهايم ، پس ما را از زمره گواهان ( بر تبليغ پيغمبر و انكار بنياسرائيل ) بنويس .
توضيحات :
« شَاهِدِينَ » : گواهان . اقراركنندگان به يگانگي خدا .
سوره آل عمران آيه 54
متن آيه :
وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
ترجمه :
و ( يهوديان و دشمنان مسيح براي نابودي او و آئين آسماني ) نقشه كشيدند ، و خداوند ( هم براي حفظ او و آئين آسماني ) چارهجوئي كرد ؛ و خداوند بهترينِ چارهجويان است .
توضيحات :
« مَكَرُوا » : نقشه كشيدند و چارهجوئي نمودند . حيلهگري كردند . « مَكَرَ اللهُ » : خداوند براي ابطال حيله و نقشه ايشان چارهجوئي كرد . ميان ( مَكَرُوا ) و ( مَكَرَ ) مُشاكله است ؛ يعني اتّفاق در لفظ و اختلاف در معني .
سوره آل عمران آيه 55
متن آيه :
إِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
( به ياد آوريد ) هنگامي را كه خدا به عيسي فرمود : من تو را ( با مرگ طبيعي در وقت معيّن ) ميميرانم و ( مقام تو را بالا ميبرم و بعد از مرگ طبيعي ) به سوي خويش فرا ميبرم ، و تو را از ( دست ) كافران ميرهانم و كساني را كه از تو پيروي ميكنند تا روز رستاخيز برتر از كساني خواهم ساخت كه كفر ميورزند ، سپس برگشت ( همه ) شما به سوي من خواهد بود و در ميان شما درباره آنچه كه اختلاف داريد داوري خواهم كرد .
توضيحات :
« مُتَوَفِّيكَ » : تو را در وقت خود ميميرانم ( نگا : مائده / 117 ) . « رَافِعُكَ إِلَيَّ » : تو را منزلت و رفعت ميبخشم و با كساني چون ادريس همدم ميگردانم ( نگا : مريم / 57 ) . « مُطَهِّر » : رهاننده . « فَوْقَ الَّذِينَ » : مراد فوقيّت و برتري معنوي ، يعني فضائل و قوّت حجّت است . « مَرْجِع » : برگشت .
سوره آل عمران آيه 56
متن آيه :
فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَدِيداً فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
امّا كافران را در دنيا ( با مسلّط كردن ملّتها بر آنان ) و در آخرت ( با جاودانگي در آتش دوزخ ) به عذاب سختي گرفتار و مجازات خواهم كرد ، و هيچ گونه ياوراني نخواهند داشت ( كه ايشان را از عذاب خدا برهانند ) .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 57
متن آيه :
وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
و امّا كساني كه ايمان ميآورند و كارهاي شايسته انجام ميدهند ، خداوند پاداش آنان را به طور كامل خواهد داد ، و خداوند ستمكاران را دوست نميدارد .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 58
متن آيه :
ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ
ترجمه :
اين ( اخباري كه اي محمّد ) بر تو ميخوانيم از آيات ( خدا در قرآن است ) و از قرآن مشتمل بر علم نافع است .
توضيحات :
« ذلِكَ » : آنچه راجع به كار و بار عيسي گذشت . « ذِكْر » : قرآن ( نگا : حجر / 6 و 9 ) . « حَكِيم » : داراي حكمت . محكم و متقن .
سوره آل عمران آيه 59
متن آيه :
إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ
ترجمه :
مسأله ( آفرينش ) عيسي براي خدا ، همچون مسأله ( آفرينش ) آدم است كه او را از خاك بيافريد ، سپس بدو گفت : پديد آي ! و ( بيدرنگ ) پديد آمد .
توضيحات :
« مَثَلَ عِيسَيا . . . الخ » : مراد آن است كه اگر آفرينش عيسي بدون پدر در نظرتان بعيد مينمايد ، بدانيد كه آفرينش آدم بدون پدر و مادر شگفتتر از آن است .
سوره آل عمران آيه 60
متن آيه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلاَ تَكُن مِّن الْمُمْتَرِينَ
ترجمه :
( اين بيان درباره آفرينش عيسي ) حقيقتي است از جانب پروردگارت ؛ پس از ترديدكنندگان مباش .
توضيحات :
« أَلْحَقُّ » : خبر مبتداي محذوف است كه تقدير آن چنين است : هُوَ الْحَقُّ . « مُمْتَرِينَ » : شكّ كنندگان . از ماده ( مِرْيَة ) به معني : شكّ .
سوره آل عمران آيه 61
متن آيه :
فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
ترجمه :
هرگاه بعد از علم و دانشي كه ( درباره مسيح ) به تو رسيده است ( باز ) با تو به ستيز پرداختند ، بديشان بگو : بيائيد ما فرزندان خود را دعوت ميكنيم و شما هم فرزندان خود را فرا خوانيد ، و ما زنان خود را دعوت ميكنيم و شما هم زنان خود را فرا خوانيد ، و ما خود را آماده ميسازيم و شما هم خود را آماده سازيد ، سپس دست دعا به سوي خدا برميداريم و نفرين خدا را براي دروغگويان تمنّا مينمائيم .
توضيحات :
« فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ » : پس اگر كسي درباره مسأله عيسي با تو بدون دليل مجادله كرد . « تَعَالَوْا » : بيائيد . « نَبْتَهِلْ » : فروتنانه دست دعا به درگاه خدا برداريم و به زاري از او بخواهيم كه . مباهله كنيم .
سوره آل عمران آيه 62
متن آيه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ اللّهُ وَإِنَّ اللّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
بيگمان اين ( چيزي كه درباره عيسي بر تو ميخوانيم ) سرگذشت واقعي ( مسيح ) است ( و ادّعاهائي همچون الوهيّت عيسي و فرزند خدا بودن او ، بياساس است ) و هيچ معبودي جز خداوند يگانه نيست و خداوند داراي عزّت و حكمت است .
توضيحات :
« هُوَ الْقَصَصُ » : ( هُوَ ) ضمير فصل است و ( قَصَص ) خبر ( إِنَّ ) .
سوره آل عمران آيه 63
متن آيه :
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ
ترجمه :
اگر ( با اين همه شواهد روشن ، باز هم از پذيرش حق ) روي بگردانند ( بدان كه خواهان حقيقت نيستند و ) خداوند از تبهكاران آگاه است .
توضيحات :
« تَوَلَّوْا » : اعراض نمودند .
سوره آل عمران آيه 64
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى كَلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! بيائيد به سوي سخن دادگرانهاي كه ميان ما و شما مشترك است ( و همه آن را بر زبان ميرانيم ، بيائيد بدان عمل كنيم ، و آن اين ) كه جز خداوند يگانه را نپرستيم ، و چيزي را شريك او نكنيم ، و برخي از ما برخي ديگر را ، به جاي خداوند يگانه ، به خدائي نپذيرد . پس هرگاه ( از اين دعوت ) سر بر تابند ، بگوئيد : گواه باشيد كه ما منقاد ( اوامر و نواهي خدا ) هستيم .
توضيحات :
« كَلِمَةٍ » : كلام . سخن . « سَوَآءٍ » : دادگرانه . يكسان . صفت ( كَلِمَةٍ ) است . « سَوَآءٍ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ » : مراد اين است كه همه كتابهاي آسماني صحيح از جمله تورات و انجيل و قرآن در آن اختلاف ندارند . « مِن دُونِ اللهِ » : به جاي خدا . غير از خدا .
سوره آل عمران آيه 65
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِيلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا درباره ( دين ) ابراهيم با يكديگر به مجادله و ستيز ميپردازيد ( و هر يك از شما او را بر آئين خويش ميپنداريد ) و حال آن كه تورات و انجيل نازل نشدهاند مگر بعد از او ؟ آيا نميفهميد ( كه پيشين نميشود پيرو پَسين باشد ) ؟
توضيحات :
« لِمَ » : چرا . « تُحَآجُّونَ » : مجادله و ستيز ميكنيد .
سوره آل عمران آيه 66
متن آيه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هان ! شما ( اي يهوديان و مسيحيان ) اي گروهي كه درباره چيزي كه ( به گمان خود ) نسبت بدان آگاهي و اطّلاعي داريد ، مجادله و مناظره كرديد ، ولي چرا درباره چيزي كه آگاهي و اطّلاعي از آن نداريد مجادله و مناظره مينمائيد ؟ و خدا ( چگونگي دين ابراهيم را ) ميداند و شما نميدانيد .
توضيحات :
« هَآ أَنتُمْ هَؤُلآءِ » : هان ! شما كه . ( ها ) حرف تنبيه است و به اوّل اسماء اشاره ، و ضمير مرفوعي كه با اسم اشاره از آن خبر دهند ، اضافه ميگردد . مانند : هذا . هاأَنَاذا .
سوره آل عمران آيه 67
متن آيه :
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيّاً وَلاَ نَصْرَانِيّاً وَلَكِن كَانَ حَنِيفاً مُّسْلِماً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
ابراهيم نه يهودي بود و نه مسيحي ، وليكن ( از اديان باطله بيزار و منصرف و ) بر ( دين ) حق و منقاد ( فرمان ) خدا بود ، و از زمره مشركان ( و كافراني چون قريش و همگنان ايشان ) نبود .
توضيحات :
« حَنِيفاً » : دور از باطل و گراينده به حق . مخلصي كه خويشتن را تسليم فرمان خدا كرده و در هيچ چيز سر از فرمان دين او نپيچد .
سوره آل عمران آيه 68
متن آيه :
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَاللّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
سزاوارترين مردم ( براي انتساب ) به ابراهيم ( و دين او ) كساني هستند كه ( در زمان ابراهيم دعوت او را اجابت كردند و ) از او پيروي نمودند و نيز اين پيغمبر ( محمّد ) و كسانياند كه ( با او ) ايمان آوردهاند ( زيرا محمّد و يارانش اهل توحيد خالصند كه دين ابراهيم است ) و خداوند سرپرست و ياور مؤمنان است .
توضيحات :
« أَوْلَيا » : سزاوارترين . « هذَا النَّبِيُّ » : مراد محمّد است .
سوره آل عمران آيه 69
متن آيه :
وَدَّت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاَّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
ترجمه :
گروهي از اهل كتاب آرزو داشتند كاش ميشد شما را گمراه كنند ! و ( با القاء شبهههائي در دينتان ، شما را از اسلام برگردانند ، ولي با اين كارها ) جز خويشتن را گمراه نميسازند و نميفهمند .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 70
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا آيههاي ( دالّ بر صدق نبوّت محمّد ، فرستاده ) خداوند را ناديده ميگيريد و تكذيب ميداريد ، و حال آن كه ( صحّت آنها و نشانههاي نبوّت محمّد را در كتابهاي خود ) ميبينيد ؟
توضيحات :
« تَشْهَدُونَ » : ميبينيد . بيگمان ميدانيد ( نگا : بقره / 146 ) .
سوره آل عمران آيه 71
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا حق را با باطل ميآميزيد و كتمانش ميكنيد ، و حال آن كه شما ميدانيد ( كه عقاب و عذاب خدا در برابر چنين كاري چيست ) ؟
توضيحات :
« تَلْبِسُونَ » : آميزه هم ميداريد .
سوره آل عمران آيه 72
متن آيه :
وَقَالَت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُواْ بِالَّذِيَ أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُواْ آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ترجمه :
جمعي از اهل كتاب ( به همكيشان خود ) گفتند : بدانچه بر مسلمانان نازل شده است ، در آغاز روز ايمان بياوريد ، و در پايان روز بدان كافر شويد ، تا شايد ( از قرآن پيروي نكنند و از آن ) برگردند .
توضيحات :
« أَلَّذِي » : آنچه . « وَجْهَ الْنَّهَارِ » : آغاز روز . مراد از اوّل و آخر روز ، مدّتي از زمان است ؛ نه آغاز و انجام اصطلاحيِ يك روز ( نگا : واژه « غَداً » در كهف / 23 و لقمان / 34 ) .
سوره آل عمران آيه 73
متن آيه :
وَلاَ تُؤْمِنُواْ إِلاَّ لِمَن تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللّهِ أَن يُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَآجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
ترجمه :
و باور مكنيد مگر به كسي كه پيروي از آئين شما كرده باشد - بگو : بيگمان هدايت ، هدايت خدا است - اين كه ( ديگران آن افتخارات و كتابهاي آسماني را كه نصيب شما شده است به دست آورند . يعني ) به كسي همان چيزي داده شود كه به شما داده شده است ، و اين كه ديگران بتوانند در پيشگاه پروردگارتان با شما به داوري بنشينند و اقامه حجّت كنند . بگو : فضل و بزرگي در دست خدا است و آن را به هركس كه بخواهد ميدهد . و خداوند ( عطاء و نعمتش ) فراخ ، و آگاه ( از اهليّت و شايستگي مستحقّ وحي و رسالتِ خويش ) است .
توضيحات :
« لا تُؤْمِنُوا » : نپذيريد . تصديق نكنيد . « لا تُؤْمِنُوا إِلاّ لِمَنْ . . . . » : نابكاران يهودي به پيروان خود ميگفتند : نبوّت منحصر به قوم يهود است و لذا امور دين را از ديگران نشنويد ، پيغمبري محمّد را نپذيريد ، و قبول نداشته باشيد در روز قيامت كسي بتواند عليه شما اقامه حجّت كند . « وَاسِع » : داراي رحمت و قدرت فراوان .
سوره آل عمران آيه 74
متن آيه :
يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
ترجمه :
هر كس را كه بخواهد به رحمت خود مخصوص ميگرداند . خداوند داراي فضل عظيم و لطف عميم است .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 75
متن آيه :
وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لاَّ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَآئِماً ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در ميان اهل كتاب كساني هستند كه اگر دارائي فراواني به رسم امانت بديشان بسپاري ، آن را به تو بازپس ميدهند . و در ميان آنان كساني هستند كه اگر ديناري به رسم امانت بديشان بسپاري ، آن را به تو بازپس نميدهند ، مگر آن كه پيوسته بالاي سرشان ايستاده باشي . اين بدان خاطر است كه ايشان ميگويند : ما در برابر امّيها ( يعني غير يهود ) مسؤول نبوده و بازخواستي نداريم ! و بر خدا دروغ ميبندند ( و چنين چيزي حكم خدا نيست ) و حال آن كه ايشان ( اين را ) ميدانند .
توضيحات :
« إِن تَأْمَنْهُ » : اگر او را امين بداني . « قِنطَارٍ » : مراد دارائي هنگفت است ( نگا : آلعمران / 14 و نساء / 20 ) . « دِينَارٍ » : مراد دارائي اندك است . « إِلاّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَآئِماً » : مگر آن كه بالاي سر او بايستي و پيوسته مطالبه كني . « أُمِّيِّينَ » : عربها . ملّتهاي غير يهود . منسوب است به ( أُمّ ) يا ( أُمَم ) كه مفردش ( أُمَّة ) است و ياء نسبت بعد از حذف حرف تاء به آخر آن افزوده ميشود . « سَبِيل » : راه . مراد عتاب و عِقاب است .
سوره آل عمران آيه 76
متن آيه :
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ
ترجمه :
آري ! كسي كه به عهد و پيمان خود وفا كند و پرهيزگاري پيشه نمايد ( محبّت و رضايت خدا را فراچنگ آورده است ) زيرا خداوند پرهيزگاران را دوست ميدارد .
توضيحات :
« بَلَيا » : ( نگا : بقره / 81 ) . « أَوْفَيا » : وفا كرد . « إِتَّقَيا » : پرهيزگاري كرد .
سوره آل عمران آيه 77
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
كساني كه پيمان خدا و سوگندهاي خود را به بهاي كمي ( از ماديات و مقامات دنيوي هر اندازه هم در نظرشان بزرگ و سترگ جلوهگر شود ) بفروشند ، بهرهاي در آخرت نخواهند داشت و خداوند با ايشان در آخرت ( با مرحمت ) سخن نميگويد ، و به آنان در قيامت ( با محبّت ) نمينگرد ، و ايشان را ( از كثافات گناه ) پاك نميسازد ، و عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ أَيْمَانِهِمْ » : عهد خدا و سوگندهاي خود را ميفروشند . « خَلاّق » : بهره و نصيب از خير و نعمت . « لا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ » : مراد آن است كه خداوند از آنان ناراضي است و بديشان نظر لطف ندارد . « لا يُزَكِّيهِمْ » : با مغفرت خود آنان را از گناهان پاكيزه نميدارد .
سوره آل عمران آيه 78
متن آيه :
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقاً يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در ميان آنان كساني هستند كه به هنگام خواندن كتاب ( خدا ) زبان خود را ميپيچند و آن را دگرگون ميكنند تا شما گمان بريد ( آنچه را كه ميخوانند ) از كتاب ( خدا ) است ! در حالي كه از كتاب ( خدا ) نيست . و ميگويند كه : آن از نزد خدا ( نازل شده ) است و با اين كه از سوي خدا نيامده است و به خدا دروغ ميبندند و حال آن كه ميدانند ( كه دروغ ميگويند ) .
توضيحات :
« فَرِيق » : دسته . گروه . « يَلْوُونَ » : پيچ ميدهند . به گونه صحيح اداء نميكنند . « يَلْوُون أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتابِ » : آنچه ميخوانند تحريفش ميكنند و درست بيان نميدارند . مراد تحريف تورات و توجيه و تفسير آن برابر خواست خودشان است ( نگا : نساء / 46 ) .
سوره آل عمران آيه 79
متن آيه :
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُواْ عِبَاداً لِّي مِن دُونِ اللّهِ وَلَكِن كُونُواْ رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
هيچ كسي ( از پيغمبران ) را نسزد كه خدا بدو كتاب و حكمت و نبوّت بخشد ، آن گاه او به مردمان بگويد : به جاي خدا ، بندگان ( و پرستشكنندگان ) من باشيد . بلكه ( به مردمان اين چنين ميگويد كه : ) با كتابي كه آموختهايد و ياد دادهايد و درسي كه خواندهايد ، مردماني خدائي باشيد ( و جز او را بندگي نكنيد و نپرستيد ) .
توضيحات :
« مِن دُونِ اللهِ » : به جاي خدا . « رَبَّانِيِّينَ » : خداجويان و خداپرستان .
سوره آل عمران آيه 80
متن آيه :
وَلاَ يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلاَئِكَةَ وَالنِّبِيِّيْنَ أَرْبَاباً أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و ( هيچ كسي از پيغمبران ) به شما فرمان نميدهد كه فرشتگان و پيغمبران را به پروردگاري خود گيريد . مگر ( معقول است كه ) شما را به كفر فرمان دهد ، بعد از آن كه ( مخلصانه رو به خدا كردهايد و ) مسلمان شدهايد ؟ !
توضيحات :
« أَرْبَاب » : جمع رَبّ ، پروردگاران .
سوره آل عمران آيه 81
متن آيه :
وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّيْنَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ
ترجمه :
( به خاطر بياوريد ) هنگامي را كه خداوند پيمان مؤكّد از ( يكايك ) پيغمبران ( و پيروان آنان ) گرفت كه چون كتاب و فرزانگي به شما دهم و پس از آن پيغمبري آيد و ( دعوت او موافق با دعوت شما بوده و ) آنچه را كه با خود داريد تصديق نمايد ، بايد بدو ايمان بياوريد و وي را ياري دهيد . ( و بديشان ) گفت : آيا ( بدين موضوع ) اقرار داريد و پيمان مرا بر اين كارتان پذيرفتيد ؟ گفتند : اقرار داريم ( و فرمان را پذيرائيم . خداوند بديشان ) گفت : پس ( برخي بر برخي از خود ) گواه باشيد و من هم با شما از زمره گواهانم .
توضيحات :
« مِيثَاق » : پيمان استوار . « لَمَآ ءَاتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ » : اگر كتاب براي شما فرستادم . ( لَ ) حرف تأكيد است و ( مَا ) شرطيّه و فعل ( ءَاتَيْتُكُمْ ) شرط و فعل ( لَتُؤْمِنُنَّ ) جواب شرط ميباشد . « مَا » : اگر . آنچه . واژه ( مَا ) ميتواند شرطيّه يا موصول باشد . « إِصْر » : عهد . « أَخَذْتُمْ عَلَيا ذلِكُمْ إِصْرِي » : آيا پيمان مرا بر اين كارتان پذيرفتيد ؟ آيا از پيروان خود بر اين كار پيمان گرفتيد ؟ « إشْهَدُوا » : گواه باشيد بر خود و پيروان خود .
سوره آل عمران آيه 82
متن آيه :
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
پس هر كه بعد از اين ( پيمان محكم ، از ايمان به پيغمبر اسلام ) روي بگرداند ، از زمره فاسقان ( و بيرونروندگان از شرع خدا و كافران به انبياء از اوّل تا آخر ) است .
توضيحات :
« تَوَلَّيا » : پشت كرد و عهدشكني نمود .
سوره آل عمران آيه 83
متن آيه :
أَفَغَيْرَ دِينِ اللّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَكَرْهاً وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
ترجمه :
آيا جز دين خدا را ميجويند ( كه اسلام است ) ؟ ولي آنان كه در آسمانها و زمينند از روي اختيار يا از روي اجبار در برابر او تسليمند و به سوي او بازگردانده ميشوند .
توضيحات :
« يَبْغُونَ » : طلب ميكنند . ميجويند . « طَوْعاً وَ كَرْهاً » : خواه و ناخواه . مطيعانه با اراده و اختيار ، و مجبورانه در آفرينش و پيدايش . اين دو مصدر در معني اسم فاعل ، يعني طَآئِعينَ و كَارِهِينَ به كار رفته و حالند .
سوره آل عمران آيه 84
متن آيه :
قُلْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو : ايمان داريم به خدا و بدانچه بر ما و بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط ( يعني فرزندان و نوادگان دوازدهگانه يعقوب ) نازل شده است ، و بدانچه به موسي و عيسي و سائر پيغمبران از سوي پروردگارشان داده شده است . ميان هيچ يك از پيغمبرانش ( در ايمان بديشان ) تفاوت نميگذاريم و ما ( بدين وسيله ) خالصانه و خاشعانه تسليم اوئيم .
توضيحات :
« أَسْبَاط » : نوادگان . قبائل . مراد از قبائل ، قبائل دوازدهگانه بنياسرائيل است ( نگا : بقره / 136 و 60 ، و اعراف / 160 ) .
سوره آل عمران آيه 85
متن آيه :
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ
ترجمه :
و كسي كه غير از ( آئين و شريعت ) اسلام ، آئيني برگزيند ، از او پذيرفته نميشود ، و او در آخرت از زمره زيانكاران خواهد بود .
توضيحات :
« يَبْتَغِ » : بخواهد . طلب كند . « إِسْلام » : توحيد و انقياد . آئين اسلام .
سوره آل عمران آيه 86
متن آيه :
كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْماً كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
چگونه خداوند گروهي را رهنموني ميكند كه بعد از ايمانشان و بعد از آن كه گواهي دادند به اين كه پيغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشني براي آنان ( بر حقّانيّت محمّد ) بيامد ، كافر شدند ؟ و خدا گروه ستمكاران را هدايت نخواهد كرد .
توضيحات :
« بَيِّنَات » : دلائل روشن . معجزات .
سوره آل عمران آيه 87
متن آيه :
أُوْلَئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
اين چنين كساني ، كيفرشان اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردمان همه ، بر آنان باشد .
توضيحات :
« جَزَآؤُهُمْ » : مبتداي دوم است .
سوره آل عمران آيه 88
متن آيه :
خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ
ترجمه :
در اين لعن و نفرين ، جاودانه ميمانند و عذابشان تخفيف نميگردد و مهلتي بديشان داده نخواهد شد .
توضيحات :
« وَلاهُمْ يُنظَرُونَ » : مهلتي بديشان داده نميشود و دخول آنان به دوزخ به تأخير نميافتد و عذاب ايشان بلاانقطاع خواهد بود .
سوره آل عمران آيه 89
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه :
مگر كساني كه بعد از آن ، توبه كنند و به اصلاح بپردازند ( يعني به سوي خدا برگردند و در مقام جبران گذشته برآيند ، كه توبه آنان پذيرفتني است ) زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 90
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الضَّآلُّونَ
ترجمه :
كساني كه بعد از ايمانشان كافر ميشوند و آن گاه بر كفر ميافزايند ( و در اين راه اصرار ميورزند ) هيچ گاه توبه آنان ( بعد از گذشت فرصت كه از روي ناچاري يا در آستانه مرگ صورت ميگيرد ) قبول نميشود و ايشان به حقيقت گمراهند .
توضيحات :
« ضَآلُّونَ » : گمراهان .
سوره آل عمران آيه 91
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
كساني كه كفر ميورزند و با كفر از دنيا رخت برميبندند ، اگر زمين پر از طلا باشد و ( بتوانند براي بازخريد خود ) آن را به عنوان فديه بپردازند ، هرگز از هيچ كدام از آنان پذيرفته نخواهد شد . براي ايشان عذاب دردناكي است و ياوري ندارند .
توضيحات :
« مِلْءُ الأرْضِ » : پرِ زمين . « ذَهَباً » : طلا . « لَوِ افْتَدَيا بِهِ » : اگر آن را براي رهائي خود و نجات از عذاب بدهد .
سوره آل عمران آيه 92
متن آيه :
لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ
ترجمه :
به نيكي ( كاملي كه جوياي آنيد و مورد پسند خدا است ) دست نمييابيد ، مگر آن كه از آنچه دوست ميداريد ( در راه خدا ) ببخشيد . و هر چه را ببخشيد ( كم يا زياد ، بيارزش يا باارزش ) خدا بر آن آگاه است .
توضيحات :
« لَن تَنَالُوا » : نائل نميگرديد . دست نمييابيد . « بِرَّ » : خوبي . خير كثير . « مَا تُنفِقُوا » : آنچه را كه ميبخشيد .
سوره آل عمران آيه 93
متن آيه :
كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلاًّ لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُواْ بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه :
همه غذاها بر بنياسرائيل حلال بود ، جز آنچه اسرائيل ( يعني يعقوب به عللي ، يا قوم اسرائيل به سبب ارتكاب گناهان ) پيش از نزول تورات بر خود حرام كرده بود . بگو : اگر راست ميگوئيد ( كه شريعت ابراهيم چنين چيزهائي را حرام نموده است ، براي اثبات ادّعاي خويش ) تورات را بياوريد و آن را بخوانيد .
توضيحات :
« حِلّ » : حلال . ( نگا : مائده / 5 ) . « إِسْرَآئِيلُ » : يعقوب . قوم اسرائيل .
سوره آل عمران آيه 94
متن آيه :
فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
بنابراين كساني كه بعد از اين به خدا دروغ بندند ( و به ابراهيم و ساير پيغمبران پيشين ، نسبتهاي ناروا دهند ) اينان ستمگرند .
توضيحات :
« إِفْتَرَيا » : بهم بافت . دروغ بست . نسبت ناروا داد .
سوره آل عمران آيه 95
متن آيه :
قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
بگو : خدا راست گفته است ( و همه خوراكيها بر بنياسرائيل حلال بوده است ) بنابراين از آئين ابراهيم پيروي كنيد كه ( بيآلايش بود و ) به حق گرايش داشت و جزو مشركان نبود .
توضيحات :
« مِلَّةَ » : دين و آئين . « حَنِيفاً » : حقگرا ( نگا : بقره / 135 ) .
سوره آل عمران آيه 96
متن آيه :
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ
ترجمه :
نخستين خانهاي ( از حيث قدمت و حرمت كه با دست انبياء جهت پرستش و نيايش صحيح خداوند يگانه ) براي مردم بنيانگذاري گشته است ، خانهاي است كه در مكّه قرار دارد ( و كعبه نام و از لحاظ ظاهر و باطن ) پربركت و نعمت است و ( از آنجا كه قبلهگاه نماز مسلمانان و مكان حجّ آنان يعني كنگره بزرگ سالانه ايشان است ، مايه ) هدايت جهانيان است .
توضيحات :
« أوَّلَ بَيْتٍ » : نخستين خانه . مراد اين است نخستين خانهاي كه براي عبادت با دست پيغمبران ساخته شده است كعبه است كه ابراهيم و اسماعيل آن را ساختهاند و بعد از آن قرنها بعد مسجدالاقصي در سال 1005 پيش از ميلاد توسّط سليمان ساخته شد . « بَكَّةَ » : اسمي از اسامي مكّه است . « مُبَارَكاً » : پرخير و بركت است براي حاجيان و ساكنان آنجا ( نگا : بقره / 126 ) . حال ضمير مستتر در ( وُضِعَ ) است .
سوره آل عمران آيه 97
متن آيه :
فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِناً وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
ترجمه :
در آن نشانههاي روشني است ، مقام ابراهيم ( يعني مكان نماز و عبادت او از جمله آنها است ) . و هركس داخل آن ( حرم ) شود در امان است . و حجّ اين خانه واجب الهي است بر كساني كه توانائي ( مالي و بدني ) براي رفتن بدانجا را دارند . و هركس ( حجّ خانه خدا را به جاي نياورد ، يا اصلاً حجّ را نپذيرد ، و بدين وسيله ) كفر ورزد ( به خود زيان رسانده نه به خدا ) چه خداوند از همه جهانيان بينياز است .
توضيحات :
« مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ » : ( نگا : بقره / 125 ) . ( مَقَامُ ) خبر است براي مبتداي محذوف ، و يا بدل از ( ءَايَاتٌ ) است . « حِجُّ » : رهسپار بيتالله شدن و براي انجام مناسك در آنجا ماندن . « مَنِ اسْتَطَاعَ » : ( مَنْ ) بدل است .
سوره آل عمران آيه 98
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَاللّهُ شَهِيدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! چرا نسبت به آيات خدا ( كه دالّ بر صدق نبوّت محمّد است ) كفر ميورزيد و ( آنها را تكذيب ميكنيد ) با آن كه خدا گواه بر اعمالِ شما است ؟
توضيحات :
« شَهِيدٌ » : دانا و آگاه .
سوره آل عمران آيه 99
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجاً وَأَنتُمْ شُهَدَاء وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! چرا كسي را كه ايمان آورده است ، از راه خدا باز ميداريد و ميخواهيد اين راه را كج نشان دهيد ، و حال آن كه شما ( از راستي و درستي اين راه ) آگاهيد ؟ و خدا از آنچه ميكنيد بيخبر نيست ( و پاداش شما را ميدهد ) .
توضيحات :
« تَصُدُّونَ » : باز ميداريد . « تَبْغُونَهَا عِوَجاً » : آن راه را كج ميخواهيد . مراد اين است كه راه خدا را در نظر مردم كج نشان ميدهيد . « عِوَجاً » : كج . « وَ أَنتُمْ شُهَدَآءُ » : همان گونه كه گواهان از حقيقت قضيّه آگاهند ، شما نيز از روي كتابهاي خود از راه خدا قاطعانه آگاهيد .
سوره آل عمران آيه 100
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوَاْ إِن تُطِيعُواْ فَرِيقاً مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ، اگر از گروهي از كساني كه كتاب بديشان داده شده است پيروي كنيد ، شما را پس از ايمان آوردنتان به كفر باز ميگردانند .
توضيحات :
« يَرُدُّوكُمْ . . . كَافِرِينَ » : شما را كافر سازند . شما را به كفر برگردانند . « كَافِرِينَ » : مفعول دوم ، يا حال است .
سوره آل عمران آيه 101
متن آيه :
وَكَيْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَيْكُمْ آيَاتُ اللّهِ وَفِيكُمْ رَسُولُهُ وَمَن يَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ترجمه :
و چگونه بايد شما كافر شويد و حال آن كه آيات خدا بر شما فرو خوانده ميشود و پيغمبر او در ميان شما است ( و نور قرآن راه را تابان و رهنمودهاي فرستاده خدا حقيقت را عيان ميدارد ! ) و هركس به خدا تمسّك جويد ، بيگمان به راه راست و درست ( رستگاري ) رهنمود شده است .
توضيحات :
« يَعْتَصِمْ » : چنگ بزند . متوسّل گردد .
سوره آل عمران آيه 102
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد آن چنان كه بايد از خدا ترسيد از خدا بترسيد ( و با انجام واجبات و دوري از منهيّات گوهر تقوا را به دامان گيريد ) و شما ( سعي كنيد غافل نباشيد تا چون مرگتان به ناگاه در رسد ) نميريد مگر آن كه مسلمان باشيد .
توضيحات :
« لا تَمُوتُنَّ إِلا وَ أَنتُم مُّسْلِمُونَ » : مراد اين است كه انسان بايد پيوسته متمسّك به اسلام و مراقب اعمال خود باشد تا به ناگاه چون پيك اجل در رسيد ، با ايمان استوار دار فاني را وداع گويد .
سوره آل عمران آيه 103
متن آيه :
وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
ترجمه :
و همگي به رشته ( ناگسستني قرآن ) خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد و نعمت خدا را بر خود به ياد آوريد كه بدان گاه كه ( براي همديگر ) دشمناني بوديد و خدا ميان دلهايتان ( انس و الفت برقرار و آنها را به هم ) پيوند داد ، پس ( در پرتو نعمت او براي هم ) برادراني شديد ، و ( همچنين شما با بتپرستي و شركي كه داشتيد ) بر لبه گودالي از آتش ( دوزخ ) بوديد ( و هر آن با فرا رسيدن مرگتان بيم فرو افتادنتان در آن ميرفت ) ولي شما را از آن رهانيد ( و به ساحل ايمان رسانيد ) ، خداوند اين چنين برايتان آيات خود را آشكار ميسازد ، شايد كه هدايت شويد .
توضيحات :
« حَبْل » : ريسمان . رشته . « حَبْلِ الله » : مراد قرآن است . « إِخْوَان » : جمع اَخ ، برادران . « شَفَا » : لبه . « أَنقَذَكُمْ » : شما را نجات داد .
سوره آل عمران آيه 104
متن آيه :
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
بايد از ميان شما گروهي باشند كه ( تربيت لازم را ببينند و قرآن و سنّت و احكام شريعت را بياموزند و مردمان را ) دعوت به نيكي كنند و امر به معروف و نهي از منكر نمايند ، و آنان خود رستگارند .
توضيحات :
« وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ » : بايد در ميان شما جماعتي باشد كه . بايد ملّتي باشيد كه . « أُمَّةٌ » : جماعت . ملّت .
سوره آل عمران آيه 105
متن آيه :
وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
ترجمه :
و مانند كساني نشويد كه ( با ترك امر به معروف و نهي از منكر ) پراكنده شدند و اختلاف ورزيدند ( آن هم ) پس از آن كه نشانههاي روشن ( پروردگارشان ) به آنان رسيد ، و ايشان را عذاب بزرگي است .
توضيحات :
« بَيِّنَاتُ » : دلائل روشن .
سوره آل عمران آيه 106
متن آيه :
يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكْفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
ترجمه :
( به ياد آوريد روزي را كه در چنين ) روزي ، روهائي سفيد و روهائي سياه ميگردند . و امّا آنان كه ( به سبب انجام كارهاي بد در پيشگاه پروردگارشان شرمنده و سرافكنده و بر اثر غم و اندوه ) روهايشان سياه است ( بديشان گفته ميشود : ) آيا بعد از ايمان ( فطري و اذعان به حق ) خود كافر شدهايد ؟ ! پس به سبب كفري كه ميورزيدهايد عذاب را بچشيد !
توضيحات :
« يَوْمَ » : مفعولٌبه فعل محذوفي چون ( أُذْكُرْ ) يا مفعولٌفيه ( وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ) است . « تَبْيَضُّ » : سفيد ميگردد . مراد بشّاشت و شادي مؤمنان است . « تَسْوَدُّ » : سياه ميگردد . مراد اندوه و ناراحتي كافران است . « ذُوقُوا » : بچشيد . « بَعْدَ إِيمَانِكُمْ » : مراد ايمان فطري يا ايمان ناشي از تبليغ پيغمبران است .
سوره آل عمران آيه 107
متن آيه :
وَأَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَةِ اللّهِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
و امّا آنان كه ( به سبب انجام كارهاي شايسته در پيشگاه آفريدگارشان سرافرازند و سر از پاي نميشناسند و بر اثر شادي و سرور ) روهايشان سفيد است ، در رحمت خداي غوطهورند و جاودانه در آن ماندگارند !
توضيحات :
« إِبْيَضَّتْ » : سفيد گرديد .
سوره آل عمران آيه 108
متن آيه :
تِلْكَ آيَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَمَا اللّهُ يُرِيدُ ظُلْماً لِّلْعَالَمِينَ
ترجمه :
اينها آيات خدا هستند كه ( درباره پاداش نيكوكاران و پادافره بدكاران نازل شدهاند و ) مشتمل بر حق و حقيقتند ، و خداوند ( هيچ گاه ) ستمي براي جهانيان نميخواهد .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 109
متن آيه :
وَلِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأُمُورُ
ترجمه :
و ( چگونه ممكن است خدا ستم كند در حالي كه آفرينش و فرمانروائي و تصرّف امور ) آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن خدا است و كارها ( ي مردمان سرانجام ) به سوي خدا برگردانده ميشود ( و پاداش و پادافره هر يك را خواهد داد ) .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 110
متن آيه :
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْراً لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
شما ( اي پيروان محمّد ) بهترين امّتي هستيد كه به سود انسانها آفريده شدهايد ( مادام كه ) امر به معروف و نهي از منكر مينمائيد و به خدا ايمان داريد . و اگر اهل كتاب ( مثل شما به چنين برنامه و آئين درخشاني ) ايمان بياورند ، براي ايشان بهتر است ( از باور و آئيني كه برآنند . ولي تنها عدّه كمي ) از آنان با ايمانند و بيشتر ايشان فاسق ( و خارج از حدود ايمان و وظائف آن ) هستند .
توضيحات :
« كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ . . . » : شما بهترين ملّت هستيد اگر امر به معروف و نهي از منكر داشته باشيد و با جان و مال در اين راه بكوشيد .
سوره آل عمران آيه 111
متن آيه :
لَن يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذًى وَإِن يُقَاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الأَدُبَارَ ثُمَّ لاَ يُنصَرُونَ
ترجمه :
آنان هرگز نميتوانند به شما زياني ( ژرف و پردامنه ) برسانند مگر آزار مختصري ( كه اثر چنداني بر جاي نميگذارد ) و اگر با شما بجنگند پشت كرده و پاي به فرار مينهند ، سپس ياري نميشوند ( و نصرت و پيروزي را فراچنگ نميآورند ، مادام كه شما امر به معروف و نهي از منكر داشته باشيد ) .
توضيحات :
« يُوَلُّوكُمُ الأدْبَارَ » : به شما پشت ميكنند و ميگريزند .
سوره آل عمران آيه 112
متن آيه :
ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ مَا ثُقِفُواْ إِلاَّ بِحَبْلٍ مِّنْ اللّهِ وَحَبْلٍ مِّنَ النَّاسِ وَبَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللّهِ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةُ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُواْ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَيَقْتُلُونَ الأَنبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُواْ يَعْتَدُونَ
ترجمه :
آنان هركجا يافته شوند ، ( مُهر ) خواري بر ايشان خورده است ؛ مگر ( اين كه از روش ناپسند خود دست بردارند و در اعمال خويش تجديدنظر كنند و ) با پيمان خدا ( يعني رعايت قوانين شريعت ) و پيمان مردم ( يعني رعايت مقرّرات همزيستي مسالمتآميز ، خويشتن را از اذيّت و آزار در امان دارند و از مساوات حقوقي و قضائي برخوردار گردند ) و آنان شايسته خشم خدا شدهاند و ( مُهر ) بيچارگي بر ايشان خورده است . چرا كه آنان به آيات خدا كفر ميورزيدهاند و پيغمبران را به ناحق ميكشتهاند ( و هركس هم در هر عصر و زماني به چنين كارهائي دست يازد و اعمال ننگين گذشتگان را بپسندد ، جزاي او همين خواهد بود ) . اين ( جرأت بر گناهان بزرگ ، ناشي از استمرار گناهان كوچك بود و ) به سبب سركشي ( از فرمان خدا ) و تجاوز ( از حدود شريعت يزدان ) ميباشد .
توضيحات :
« ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ » : خيمه ذلّت بالايِ سر آنان برافراشته شده است . مُهر خواري بر ايشان خورده است . « أَيْنَمَا » : هرجا . « ثُقِفُوا » : يافته شوند و فراچنگ آورده شوند . « حَبْلِ اللهِ » : آنچه خدا بر مسلمانان واجب كرده است كه در حق اهل كتاب روا دارند بدان گاه كه تحت ذمّه ايشان قرار ميگيرند . « حَبْلِ النَّاسِ » : همكاري و همياري مسلمانان با افراد ذمّي . « بَآؤُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ » : برگشتند و خشم خدا را با خود آوردند . مستحقّ خشم خدا گشتند . « مَسْكَنَةُ » : خواري و مذلّت . « عَصَوْا » : سركشي كردند . « كَانُوا يَعْتَدُونَ » : تجاوز ميكردند .
سوره آل عمران آيه 113
متن آيه :
لَيْسُواْ سَوَاء مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ
ترجمه :
آنان همه يكسان نيستند ، گروهي از اهل كتاب ( به دادگري خاستهاند و برحق ) پابرجايند و در بخشهائي از شب - در حالي كه به نماز ايستادهاند - آيات خدا را ميخوانند .
توضيحات :
« سَوَآءً » : برابر و يكسان . « أُمَّةٌ » : دسته . جماعت . « قَآئِمَةٌ » : بر دين خدا ماندگار و استوار . « ءَانَآءَ » : جمع ( إِنْو ) يا ( إِنْي ) ، ساعاتي از شب . پاسي از شب .
سوره آل عمران آيه 114
متن آيه :
يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُوْلَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ
ترجمه :
به خدا و روز رستاخيز ايمان دارند و ( مردمان را ) به كار نيك ميخوانند و از كار زشت باز ميدارند و در انجام اعمال شايسته و بايسته بر يكديگر سبقت ميگيرند ، و آنان از زمره صالحانند .
توضيحات :
« يُسَارِعُونَ » : بر همديگر پيشي ميجويند .
سوره آل عمران آيه 115
متن آيه :
وَمَا يَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ فَلَن يُكْفَرُوْهُ وَاللّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ
ترجمه :
و آنچه از اعمال نيك انجام دهند ( هدر نميرود و بيپاداش نميماند و ) از ثواب آن محروم نميگردند ، و خداوند آگاه از ( حال و احوال ) پرهيزگاران است .
توضيحات :
« لَن يُكْفَرُوهُ » : در پيشگاه خدا به هيچ وجه از اجر آن محروم نميشوند و كارشان بيمزد نميماند .
سوره آل عمران آيه 116
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُم مِّنَ اللّهِ شَيْئاً وَأُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
بيگمان اموال و اولاد كساني كه كفر ورزيدهاند ، ايشان را به هيچ وجه از ( كيفر و عذاب ) خدا نميرهاند ( و كوچكترين سودي به حالشان ندارد ) و آنان دوزخيانند و در آنجا جاودانه ميمانند .
توضيحات :
« لَن تُغْنِيَ » : هرگز نميرهاند . هرگز دفع نميگرداند .
سوره آل عمران آيه 117
متن آيه :
مَثَلُ مَا يُنفِقُونَ فِي هِذِهِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلَكِنْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
ترجمه :
مَثَل آنچه كافران در اين جهان ( در راه خوشگذراني و جاهطلبي و كسب قدرت و شهرت ، و حتّي آنچه كه در راه خيرات و حسنات ) بذل و بخشش ميكنند ، همانند سرماي سختي است كه به كشتزار قومي اصابت كند كه ( با كفر و معاصي ) بر خود ستم كردهاند ، و آن را نابود سازد . و خداوند ( با هدر دادن اعمالشان ) بر آنان ستم ننموده است و بلكه خودشان ( با ارتكاب پلشتيها و زشتيها ) به خويشتن ستم روا ميدارند .
توضيحات :
« رِيحٍ » : باد . « صِرٌّ » : سرماي سخت . « رِيحٍ فِيهَا صِرُّ » : مراد باد صرصر است ( نگا : حاقّه / 6 ، و فصّلت 16 ) . « حَرْثَ » : كشتزار . « أَنفُسَهُمْ » : مفعول مقدّم ( يَظْلِمُونَ ) است .
سوره آل عمران آيه 118
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّن دُونِكُمْ لاَ يَأْلُونَكُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاء مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الآيَاتِ إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ! از غير خود محرم اسرار برنگزينيد ، آنان از هرگونه شر و فسادي در حق شما كوتاهي نميكنند . آنان آرزوي رنج و زحمت شما را ( در دل ) دارند ( و پيوسته در انتظار آنند . نشانههاي ) دشمنانگياز دهان آنان آشكار است ، و آنچه در دل دارند بزرگتر است ( از بدسگاليهائي كه ظاهر ميسازند ) . ما نشانههائي را ( كه بتوان با آنها دشمن را از دوست باز شناخت ) براي شما بيان كرديم اگر اهل عقل و درايت هستيد .
توضيحات :
« بِطَانَةً » : مَحرم اَسرار . « مِن دُونِكُمْ » : از غير خود . « لا يَأْ لُونَكُمْ » : تقصير و كوتاهي نميكنند . از ماده ( أَلا ، يَأْ لُو ) . « لا يَأْ لُونَكُمْ خَبَالاً » : براي تباهي كارتان كوتاهي نميكنند و بلكه به تلاش ميايستند . « لا يَأْ لُونَ » : قصور نميكنند . ترك نميكنند . « خَبَالاً » : فساد . تباهي . منصوب به نزع خافض يا تمييز است بنا به معني اوّل ( لا يَأْ لُونَ ) ، و مفعولٌبه است بنا به معني دوم آن . « مَا عَنِتُّمْ » : رنج و مشقّت شما را . ( مَا ) مصدريّه است و ( عَنِتُّمْ ) از ماده ( عَنَت ) به معني مشقّت است . « أَكْبَرُ » : بزرگتر و بيشتر .
سوره آل عمران آيه 119
متن آيه :
هَاأَنتُمْ أُوْلاء تُحِبُّونَهُمْ وَلاَ يُحِبُّونَكُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْكِتَابِ كُلِّهِ وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُواْ آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ عَضُّواْ عَلَيْكُمُ الأَنَامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُواْ بِغَيْظِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
هان ! ( اي مؤمنان ! ) اين شمائيد كه آنان را ( به خاطر قرابت يا صداقت يا مودّت ) دوست ميداريد ، و ايشان شما را ( به خاطر تعصّب ديني خود ) دوست نميدارند ، و شما به همه كتابهاي ( آسماني ) ايمان داريد ( امّا آنان به كتاب آسماني شما ايمان ندارند ) . و وقتي كه با شما برخورد ميكنند ( براي گولزدنتان ، به دروغ ) ميگويند : ايمان آوردهايم . امّا هنگامي كه تنها ميشويد ، از شدّت خشم بر شما ، سرانگشتان خود را به دندان ميگزند ، بگو : با ( درد همين ) خشمي كه داريد ، بميريد ، بيگمان خداوند از آنچه در درون سينهها ميگذرد آگاه است .
توضيحات :
« خَلَوْا » : تنها ماندند و مجلسشان از اغيار خالي شد . رفتند . « عَضُّوا » : گاز گرفتند . « أَنَامِل » : جمع أُنْمُلَة ، سرانگشتان .
سوره آل عمران آيه 120
متن آيه :
إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اللّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ
ترجمه :
اگر نيكي به شما دست دهد ( و نعمتي همچون پيروزي و غنيمت بهره شما گردد ) ناراحت ميشوند ، و اگر به شما بدي برسد ، شادمان ميشوند . و اگر ( در برابر اذيّت و آزارشان ) بردباري كنيد و ( از دوستي با ايشان ) بپرهيزيد ، حيلهگري ( و دشمنانگي خائنانه ) آنان به شما هيچ زياني نميرساند ، ( چه ) شكّي نيست خداوند بدانچه انجام ميدهند احاطه دارد ( و قادر به دفع نقشههاي خائنانه و نيرنگهاي اهريمنانه ايشان از شما است ) .
توضيحات :
« إِن تَمْسَسْكُمْ » : اگر به شما برسد . « لا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً » : اصلاً مكر ايشان به شما زياني نميرساند . ( شَيْئاً ) مفعول مطلق است . انگار كه چنين فرموده است : لا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ ضُرًّا ( نگا : آلعمران / 144 ، و نساء / 36 ) .
سوره آل عمران آيه 121
متن آيه :
وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! به ياد مؤمنان آور ) زماني را كه سحرگاهان از ميان خانواده خود بيرون رفتي و پايگاههاي جنگ را براي مسلمانان آماده كردي ( و جاي تيراندازان و جاي سواران و جاي سائر مؤمنان را مشخّص نمودي ) و خداوند شنوا و دانا است ( و گفتگوهايتان را ميشنيد و انديشههايتان را ميدانست ) .
توضيحات :
« غَدَوْتَ » : سحرگاهان بيرون رفتي ، از واژه ( غُدْوَة ) به معني : آغاز روز . « تُبَوِّئُ » : جايگزين ميكني . ترتيب ميدهي . « مَقَاعِدَ » : جايگاهها . مفعول دوم است .
سوره آل عمران آيه 122
متن آيه :
إِذْ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلاَ وَاللّهُ وَلِيُّهُمَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
آن گاه كه دو طائفه از شما ( يعني بَنُوسَلَمه از خَزْرَج ، و بَنُوحارِثه از أَوْس ) آهنگ آن كردند كه سستي ورزند ( و از وسط راه بازگردند و به جهاد نپردازند ) ، ولي خداوند يار آنان بود ( و به ايشان كمك كرد تا از اين انديشه برگشتند ) ، و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكّل كنند و بس .
توضيحات :
« هَمَّتْ » : خواست . قصد كرد . « أَن تَفْشَلا » : كه سستي كنند . تنبلي كنند .
سوره آل عمران آيه 123
متن آيه :
وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
ترجمه :
خداوند شما را در بدر پيروز گردانيد و حال آن كه ( نسبت به كافران ) ناچيز ( و از ساز و برگ اندكي برخوردار ) بوديد ، پس از خدا بترسيد تا شكر ( نعمت او را بتوانيد ) به جاي آوريد .
توضيحات :
« أَذِلَّة » : جمع ذليل ، خواران . در اينجا مراد اين است كه از لحاظ شماره اندك و از نظر توشه ضعيف بوديد .
سوره آل عمران آيه 124
متن آيه :
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَن يَكْفِيكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ مِّنَ الْمَلآئِكَةِ مُنزَلِينَ
ترجمه :
بدان گاه كه تو به مؤمنان ميگفتي : آيا شما را بسنده نيست كه پروردگارتان با سه هزار از فرشتگانِ فرستاده ( از سوي خويش براي آرامش خاطرتان ) ياريتان كرد ؟
توضيحات :
« مُنزَلِينَ » : روانهشدگان . صفت ( ثَلاثَةِ ءَالافٍ ) يا حال ( الْمَلآئِكَةِ ) است .
سوره آل عمران آيه 125
متن آيه :
بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلآئِكَةِ مُسَوِّمِينَ
ترجمه :
آري ! ( شما را بسنده است . و علاوه از آن ) اگر بردباري ( در كارزار ) داشته باشيد و پرهيزگاري كنيد ( از معصيت خدا و مخالفت با پيغمبر ) ، و آنان ( يعني دشمنان مشرك ) هم اينك بر شما تاخت آرند ، پروردگارتان ( بر تعداد فرشتگان بيفزايد و ) با پنج هزار فرشته يورشگر و نشانگذار ، شما را ياري كند .
توضيحات :
« مِن فَوْرِهِمْ هذا » : همين الآن با سرعت . « مُسَوِّمِينَ » : يورشگران . نشانگذاران بر بدن خود يا بر مركب خويش . مسلّطكنندگان مؤمنان بر كافران .
سوره آل عمران آيه 126
متن آيه :
وَمَا جَعَلَهُ اللّهُ إِلاَّ بُشْرَى لَكُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُكُم بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ
ترجمه :
و خداوند آن ( ياري با فرشتگان ) را جز مژدهاي براي ( پيروزي ) شما نساخت ، و براي آن كرد كه دلهاي شما بدان آرام گيرد ، و پيروزي جز از جانب خداوند تواناي دانا نيست .
توضيحات :
« بُشْرَيا » : مژده .
سوره آل عمران آيه 127
متن آيه :
لِيَقْطَعَ طَرَفاً مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْ يَكْبِتَهُمْ فَيَنقَلِبُواْ خَآئِبِينَ
ترجمه :
( هدف از ياريتان توسّط فرشتگان آن است كه ) تا گروهي از بزرگان كافران را نابود كند و يا آنان را سركوب و خوار نمايد و با شكست و ننگ خشمگينشان سازد و نااميد برگردند ( و ديگر بار آرزوي پيروزي در سر نپرورانند ) .
توضيحات :
« لِيَقْطَعَ » : تا هلاك كند . « طَرَفاً » : جماعتي از رؤساء و اشراف . « يَكْبِتَهُمْ » : خوار و سركوبشان كند . « خَآئِبِينَ » : نااميدان .
سوره آل عمران آيه 128
متن آيه :
لَيْسَ لَكَ مِنَ الأَمْرِ شَيْءٌ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ أَوْ يُعَذَّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ
ترجمه :
چيزي از كار ( بندگان جز اجرا فرمان يزدان ) در دست تو نيست ( بلكه همه امور در دست خدا است . اين او است كه ) يا توبه آنان را ميپذيرد ( و دلهايشان را با آب ايمان ميشويد ) يا ايشان را ( با كشتن و خوار داشتن در دنيا ، و عذاب آخرت ) شكنجه ميدهد ، چرا كه آنان ستمگرند .
توضيحات :
« لَيْسَ لَكَ مِنَ الأمْرِ شَيْءٌ » : جمله معترضهاي است ميان سابق و لاحق خود ، و درباره لعن و نفرين رسول ( بر كافران اُحُد ، يا قاتلان قاريان بِئْرِمَعُونه نازل شده است . « يَتُوبَ عَلَيْهِمْ » : عطف بر ( يَكْبِتَهُمْ ) است .
سوره آل عمران آيه 129
متن آيه :
وَلِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه :
و از آن خدا است آنچه در آسمانها و زمين است . هر كه را بخواهد ميآمرزد ، و هر كه را بخواهد عذاب ميدهد ، و خدا بخشنده و مهربان است .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 130
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ الرِّبَا أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ! ربا را دو و چند برابر مخوريد ، و از خدا بترسيد ، باشد كه رستگار شويد .
توضيحات :
« أَضْعَافاً مُّضَاعَفَةً » : دو و چند برابر . اين گفته ، قيدي براي تحريم نيست ، بلكه بيان واقعيّتي است كه در جاهليّت بوده است و الاّ رِبا به هر كيفيّتي كه باشد - مضاعف يا غيرمضاعف ، كم يا زياد - با نصّ صريح قرآن حرام و مبغوض است ( نگا : بقره / 275 و 276 ) . ( أَضْعافاً ) حال رِبا است .
سوره آل عمران آيه 131
متن آيه :
وَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ
ترجمه :
و از آتشي بپرهيزيد كه براي كافران ( نه مؤمنان ) آماده شده است .
توضيحات :
« أُعِدَّتْ » : آماده گشته است .
سوره آل عمران آيه 132
متن آيه :
وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
ترجمه :
و از خدا و پيغمبر اطاعت كنيد تا كه ( در دنيا و آخرت ) مورد رحمت و مرحمت قرار گيريد .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 133
متن آيه :
وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ
ترجمه :
و ( با انجام اعمال شايسته و بايسته ) به سوي آمرزش پروردگارتان ، و بهشتي بشتابيد و بر همديگر پيشي گيريد كه بهاي آن ( براي مثال ، همچون بهاي ) آسمانها و زمين است ؛ ( و چنين چيز با ارزشي ) براي پرهيزگاران تهيّه ديده شده است .
توضيحات :
« سَارِعُوا إِلَيا مَغْفِرَةٍ » : بشتابيد به سوي اسباب مغفرت . از قبيل توبه و عبادت . « عَرْض » : بها و ارزش . پهنا . اگر عرْض به معني عوض و بدل يعني بها و ارزش معنوي بهشت گرفته نشود و بلكه عرض مخالف طول باشد ، بايد مراد آسمانها و زمينِ منظومه شمسي يا بخشي از جهان ناشناخته باشد ؛ نه همه افلاك و كرات ( نگا : يونس / 101 ، حديد / 21 ) .
سوره آل عمران آيه 134
متن آيه :
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
ترجمه :
آن كساني كه در حال خوشي و ناخوشي و ثروتمندي و تنگدستي ، به احسان و بذل و بخشش دست مييازند ، و خشم خود را فرو ميخورند ، و از مردم گذشت ميكنند ، و ( بدين وسيله در صف نيكوكاران جايگزين ميشوند و ) خداوند ( هم ) نيكوكاران را دوست ميدارد .
توضيحات :
« سَرَّآءِ » : توانگري و فراخ دستي . « ضَرَّآءِ » : ناداري و تنگدستي . « كَاظِمِينَ » : فروخورندگان خشم و غضب . عطف بر ( ألَّذِينَ ) است . « عَافِينَ » : عفوكنندگان . درگذرندگان .
سوره آل عمران آيه 135
متن آيه :
وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُواْ اللّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ وَلَمْ يُصِرُّواْ عَلَى مَا فَعَلُواْ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
و كساني كه چون دچار گناه ( كبيرهاي ) شدند ، يا ( با انجام گناه صغيرهاي ) بر خويشتن ستم كردند ، به ياد خدا ميافتند ( و وعده و وعيد و عقاب و ثواب و جلالت و عظمت او را پيش چشم ميدارند و پشيمان ميگردند ) و آمرزش گناهانشان را خواستار ميشوند - و بجز خدا كيست كه گناهان را بيامرزد ؟ - و با علم و آگاهي بر ( زشتي كار و نهي و وعيد خدا از آن ) چيزي كه انجام دادهاند پافشاري نميكنند ( و به تكرار گناه دست نمييازند ) .
توضيحات :
« فَاحِشَةً » : گناه كبيره ، مانند زنا و قتل . « وَهُمْ يَعْلَمُونَ » : آنان قبح كارشان را ميدانند . آنان ميدانند كه خداوند توبه توبهكاران را ميپذيرد و بندگان خود را ميبخشد .
سوره آل عمران آيه 136
متن آيه :
أُوْلَئِكَ جَزَآؤُهُم مَّغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ
ترجمه :
آن چنان پرهيزگاراني پاداششان آمرزش خدايشان و باغهاي ( بهشتي ) است كه در زير ( درختان ) آنها جويبارها روان است و جاودانه در آنجاها ماندگارند ، و اين چه پاداش نيكي است كه بهره كساني ميگردد كه اهل عملند ( و برابر فرمان خدا كار ميكنند ) .
توضيحات :
« خَالِدِينَ » : جاودانگان . حال ( أوْلئِكَ ) است . « نِعْمَ اَجْرُ الْعَامِلِينَ » : بهترين پاداش براي كساني كه برابر فرمان خدا كار ميكنند ، بهشت است . مخصوص به مدح ، يعني ( الْجَنَّةُ ) محذوف است .
سوره آل عمران آيه 137
متن آيه :
قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانْظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذَّبِينَ
ترجمه :
پيش از شما ( اي مؤمنان ، درباره گذشتگان ) قواعد و ضوابطي بوده است ( كه ثابت و تغييرناپذير به مرحله اجرا درآمده است و امور اجتماعي بشر برابر آن چرخيده و گرديده است و هميشه همچنين خواهد بود ) پس در زمين به گردش بپردازيد و بنگريد كه فرجام تكذيبكنندگان ( حق كه پيوسته با باطل در جنگ است ) چگونه گشته است .
توضيحات :
« خَلَتْ » : رفته است . گذشته است . « سُنَن » : جمع سُنَّة ، راهها و روشها . وقائع و رخدادها . ملّتها و امّتها . مراد سُنَّةالله ، يعني نظامي است كه خداوند آن را پديد آورده است و بر طبق آن آفرينش در گردش و چرخش است . « أُنظُرُوا » : بنگريد . بينديشيد . « كَيْفَ كانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ » : ( كَيْفَ ) خبر مقدّم ( كانَ ) و ( عاقِبَة ) اسم آن است .
سوره آل عمران آيه 138
متن آيه :
هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ
ترجمه :
اين ( كه درباره صفات مؤمنان و قواعد و ضوابط ثابت خدا درباره گذشتگان گذشت ) روشنگري است براي مردمان ، و مايه رهنمود و پندپذيري براي پرهيزگاران است .
توضيحات :
« بَيَانٌ » : روشنگري .
سوره آل عمران آيه 139
متن آيه :
وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ترجمه :
و ( از جهاد در راه خدا به سبب آنچه بر سرتان ميآيد ) سست و زبون نشويد و ( براي كشتگانتان ) غمگين و افسرده نگرديد ، و شما ( با تأييدات خداوندي و قوّه ايمان راستين و نيروي حقي كه از آن دفاع ميكنيد ) برتر ( از ديگران ) هستيد ( و پيروزي و بهروزي از آن شما است ) اگر كه به راستي مؤمن باشيد ( و بر ايمان دوام داشته باشيد ) .
توضيحات :
« لا تَهِنُوا » : سست و زبون نشويد . از ماده ( وَهْن ) . « أَعْلَوْنَ » : برتران . چيرگان .
سوره آل عمران آيه 140
متن آيه :
إِن يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْكَ الأيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَيَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاء وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
اگر به شما ( در جنگ احد ) جراحتي رسيده است ( و به جانتان گزندي و به دارائيتان زياني وارد آمده است ، نگران و پريشان نشويد ) به آن جمعيّت نيز ( در جنگ بدر ) جراحتي همانند آن رسيده است ، و ما اين روزها ( ي پيروزي و شكست ) را در ميان مردم دست به دست ميگردانيم ( و گاهي بهره اينان و گاهي نصيب آنان مينمائيم ) تا ثابتقدمان بر ايمان را ( از سائرين ) جدا سازد و مؤمنان شناخته شوند و خداوند از ميان شما قربانياني برگيرد و افتخار شهادت نصيبشان گرداند . و خداوند ستمكاران را دوست نميدارد .
توضيحات :
« قَرْحٌ » : زخم . جراحت . مراد از ( قَرْحِ ) اوّل در اين آيه و آيه 172 همين سوره ، اذيّت و آزار و شكست و زيانهائي است كه در جنگ احد گريبانگير مسلمانان گرديد . و مراد از ( قَرْحِ ) دوم ، كشت و كشتار و درد و آزار و بلاها و زيانهائي است كه در جنگ بدر به كافران رسيد ( نگا : آلعمران / 165 ) . « نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ » : ميان مردم دست به دست ميگردانيم ، و گاهي بدينان و گاهي بدانان ميسپاريم . « أيَّام » : روزها . مراد ازمنه و اوقات است ؛ نه روزهاي معمولي . « لِيَعْلَمَ اللهُ » : تا خدا معلوم گرداند . بايد توجّه داشت كه خدا هميشه آگاه بوده و هست . لذا منظور از ( يَعْلَمَ اللهُ ) و عباراتي از اين قبيل ، اين است كه علم غيبي به علم عيني تبديل شود و خفيّ جليّ گردد . « يَتَّخِذْ مِنكُمُ الشُّهَدَآءَ » : تا برخي از شما را مفتخر به درجه شهادت در راه خود كند . تا به برخي از شما افتخار گواهيدادن بر مردم در روز رستاخيز بخشد ( نگا : بقره / 143 ) .
سوره آل عمران آيه 141
متن آيه :
وَلِيُمَحِّصَ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ
ترجمه :
و تا اين كه خداوند مؤمنان را سره و خالص گرداند و كافران را نابود و تباه سازد .
توضيحات :
« لِيُمَحِّصَ » : تا سره و خالصشان گرداند . تا از هر عيبي پاكشان دارد . « يَمْحَقَ » : هلاك و تباه كند .
سوره آل عمران آيه 142
متن آيه :
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللّهُ الَّذِينَ جَاهَدُواْ مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ
ترجمه :
آيا پنداشتهايد كه شما ( تنها با ادّعاي ايمان ) به بهشت درخواهيد آمد ، بدون آن كه خداوند كساني از شما را مشخّص سازد كه به تلاش و پيكار برخاستهاند ، و بدون آن كه خداوند بردباراني را متمايز گرداند ( كه رنجها و سختيها ، آنان را پاكيزه و آبديده كرده باشد ) .
توضيحات :
« أَمْ » : آيا . « حَسِبْتُمْ » : گمان بردهايد . « لَمَّا يَعْلَمِ اللهُ » : خداوند هنوز نشناخته باشد و جدا نساخته باشد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران / 140 ) . « يَعْلَمَ الصَّابِرِينَ » : فعل ( يَعْلَمَ ) منصوب است به ( أَنْ ) مقدّر . چكيده معني آيه اين است كه : به بهشت دست نخواهيد يافت مگر آن گاه كه آزمايش خود را بدهيد و خداوند جهاد در راه خود و استقامت با دشمنان دين را از شما مشاهده كند ( نگا : عنكبوت / 2 ) .
سوره آل عمران آيه 143
متن آيه :
وَلَقَدْ كُنتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِن قَبْلِ أَن تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ
ترجمه :
شما كه تمنّاي مرگ ( و شهادت در راه خدا ) را داشتيد پيش از آن كه با آن روبرو شويد ، ( هماينك در ميدان نبرد اُحُد آمادهايد و با شهادت ياران ) مرگ را ميبينيد و شما بدان مينگريد ، ( پس چرا به دهشت افتادهايد و با ديدن آنچه آرزو ميكرديد زبون و غمگين گشتهايد ؟ ! ) .
توضيحات :
« كُنتُمْ تَمَنَّوْنَ » : آرزو ميكرديد و ميخواستيد .
سوره آل عمران آيه 144
متن آيه :
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَن يَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضُرَّ اللّهَ شَيْئاً وَسَيَجْزِي اللّهُ الشَّاكِرِينَ
ترجمه :
محمّد جز پيغمبري نيست و پيش از او پيغمبراني بوده و رفتهاند ؛ آيا اگر او ( در جنگ اُحُد كشته ميشد ، يا مثل هر انسان ديگري وقتي ) بميرد يا كشته شود ، آيا چرخ ميزنيد و به عقب برميگرديد ( و با مرگ او اسلام را رها ميسازيد و به كفر و بتپرستي بازگشت ميكنيد ) ؟ ! و هركس به عقب بازگردد ( و ايمان را رها كرده و كفر را برگزيند ) هرگز كوچكترين زياني به خدا نميرساند ، ( بلكه به خود ضرر ميزند ) و خدا به سپاسگزاران پاداش خواهد داد .
توضيحات :
« خَلَتْ » : رفته است . « إِنقَلَبْتُمْ عَلَيا أَعْقَابِكُمْ » : بر پاشنههاي خود عقبگرد ميكنيد و چرخ ميزنيد . مراد اين كه : به كفر برميگرديد . « أَعْقَاب » : جمع عَقِبْ ، پاشنههاي پا .
سوره آل عمران آيه 145
متن آيه :
وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ الله كِتَاباً مُّؤَجَّلاً وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ
ترجمه :
و هيچ كسي را نسزد كه بميرد مگر به فرمان خدا ، و خداوند وقت آن را دقيقاً در مدّت مشخّص و محدودي ثبت و ضبط كرده است ( و در كتابي كه مشتمل بر مرگ و ميرها است نوشته است ) . و هركس پاداش ( و كالاي ) دنيا را خواستار شود از آن بدو ميدهيم ، و هر كه پاداش ( و متاع ) آخرت را خواهان باشد از آن بدو ميدهيم ، و ما پاداش سپاسگزاران را خواهيم داد .
توضيحات :
« أَن تَمُوتَ » : اسم ( كانَ ) است و ( إِلاّ بِإِذْنِ اللهِ ) خبر آن . « كِتَاباً مُّؤَجَّلاً » : در كتابي نوشته است كه مشتمل بر مرگ و ميرها است . ( نگا : تفسيرالمنتخب / 93 و انعام / 59 ) . وقت آن را دقيقاً در وقت مشخّص و محدودي تعيين كرده است ( نگا : فاطر / 11 ، انعام / 2 ، هود / 104 ) . ( كِتَاباً ) : منصوب به نزع خافض يا مفعول مطلق است . تقدير چنين ميشود : كَتَبَ اللهُ ذلِكَ فِي كِتَابٍ مُّشْتَمِلٍ عَلَي اْلآجَالِ ، يا : كَتَبَ اللهُ ذلِكَ كِتَاباً مُّوَقَّتاً بِوَقْتٍ مَّعْلُومٍ . « مُؤَجَّلاً » : مشتمل بر مرگ و ميرها . داراي وقت معيّن و محدود .
سوره آل عمران آيه 146
متن آيه :
وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ
ترجمه :
و چه بسيار پيغمبراني كه مردان خداي فراواني به همراه آنان كارزار ميكردهاند و به سبب چيزي كه در راه خدا بدانان ميرسيده است ( از قبيل : كشتهشدن برخي از ياران و مجروحشدن خود و دوستان ) سست و ضعيف نميشدهاند و زبوني نشان نميدادهاند ( و بلكه شكيبائي ميكردهاند ) و خداوند شكيبايان را دوست ميدارد .
توضيحات :
« كَأَيِّنْ » : چه بسيار . « رِبِّيُّونَ » : جمع ( رِبّي ) ، عالِمان راسخ در علوم ديني . مردان خدا . مؤمنان مخلص . « قَاتَلَ مَعَهُ » : در ركاب يكايك آنان جنگيدهاند . « مَا اسْتَكَانُوا » : خواري ننمودند و براي ديگران كرنش نبردند . از ماده ( كَيْن ) يا از ( كَوْن ) .
سوره آل عمران آيه 147
متن آيه :
وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
ترجمه :
و ( اين عمل ايشان به هنگام سختي بود ، و در اين وقت ) گفتارشان جز اين نبود كه ميگفتند : پروردگارا ! گناهانمان را ببخشاي و از زيادهرويها و تندرويهايمان صرف نظر فرماي و گامهايمان را ثابت و استوار بدار و ما را بر گروه كافران پيروز بگردان .
توضيحات :
« إِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا » : مراد تجاوز از حدود و ثغور قوانين و مقرّرات الهي است .
سوره آل عمران آيه 148
متن آيه :
فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
ترجمه :
پس خداوند پاداش اين جهان را ( با پيروز كردنشان بر دشمنان ، و فراچنگ آوردن غنيمت و كرامت و عزّت ) بديشان داد ، و پاداش نيكوي آخرت را ( براي آنان تضمين كرد ) و خداوند نيكوكاران را دوست ميدارد .
توضيحات :
« حُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ » : پاداش نيكوي آخرت . صفت به موصوف اضافه شده است .
سوره آل عمران آيه 149
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوَاْ إِن تُطِيعُواْ الَّذِينَ كَفَرُواْ يَرُدُّوكُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ فَتَنقَلِبُواْ خَاسِرِينَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ! اگر از كافران ، فرمانبرداري كنيد ، شما را به كفر برميگردانند و زيان ديده ( از سوي دين و ايمان به سوي كفر و حرمان ) برميگرديد .
توضيحات :
« خَاسِرِينَ » : زيانباران . حال ضمير ( و ) است .
سوره آل عمران آيه 150
متن آيه :
بَلِ اللّهُ مَوْلاَكُمْ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ
ترجمه :
( كافران ياور شما نيستند ) بلكه خدا ياور شما است و او بهترينِ ياوران ( و بزرگترينِ مددكاران ) است .
توضيحات :
« مَوْلي » : سرورِ مُتصرّف .
سوره آل عمران آيه 151
متن آيه :
سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُواْ الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُواْ بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ
ترجمه :
در دلهاي كافران رُعْب و هراس خواهيم انداخت ، از آنرو كه چيزهائي را انباز خدا ساختهاند كه خداوند دليل و برهاني ( بر حقّانيّت آنها ) فرو نفرستاده است ، و جايگاه آنان آتش ( دوزخ ) است ، و جايگاه ستمكاران چه بد جايگاهي است .
توضيحات :
« سُلْطَان » : حجّت و برهان ( نگا : نساء / 91 ، 144 ، 153 ، انعام / 81 ، اعراف / 33 ، حجّ / 71 ، روم / 35 ) . « مَثْوي » : اقامتگاه .
سوره آل عمران آيه 152
متن آيه :
وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الأَمْرِ وَعَصَيْتُم مِّن بَعْدِ مَا أَرَاكُم مَّا تُحِبُّونَ مِنكُم مَّن يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنكُم مَّن يُرِيدُ الآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنكُمْ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
و در آن هنگام كه آنان را ( در آغاز جنگ اُحُد ) با كمك و ياري او از پاي در ميآورديد ، خداوند به وعده خود ( كه پيروزي بود و بر زبان پيغمبر رفته بود ) با شما وفا كرد ، تا آن گاه كه سستي كرديد و در امر ( ماندن در سنگرها و رهاكردن آنجاها ) به كشمكش پرداختيد و اختلاف ورزيديد ، و پس از آن كه آنچه را دوست ميداشتيد به شما نشان داد ( كه غلبه بر دشمن بود ) نافرماني كرديد ( و دو دسته شديد : ) دستهاي از شما خواهان كالاي دنيا ( يعني غنائم جنگ شد ) و دستهاي خواستار آخرت ( يعني : رضايتالله و پاداش اخروي ) گرديد . پس ( بر اثر فرار ، دست ) شما را از آنان بازداشت و از ايشان منصرفتان گردانيد ( و بدين وسيله پيروزي شما به شكست انجاميد ) تا شما را بيازمايد و ( مؤمنان مخلص ، از ديگران ممتاز و جدا شوند . و هنگامي كه پشيمان شديد ) شما را بخشيد ، و خداوند را بر مؤمنان نعمت و منّت است .
توضيحات :
« تَحُسُّونَهُمْ » : ايشان را از پاي در ميآوريد و مستأصلشان مينمائيد . « إِذْن » : مشيّت و فرمان . « فَشِلْتُمْ » : ضعيف و پست همت شُديد . « عَصَيْتُمْ » : نافرماني و سركشي كرديد . « أَرَاكُمْ » : نشانتان داد . « صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ » : شما را از ايشان بازداشت . مراد اين كه خداوند شما را از جنگ ايشان منصرف و معونت خود را بازگرفت و شكست را بهره شما كرد .
سوره آل عمران آيه 153
متن آيه :
إِذْ تُصْعِدُونَ وَلاَ تَلْوُونَ عَلَى أحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غُمَّاً بِغَمٍّ لِّكَيْلاَ تَحْزَنُواْ عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلاَ مَا أَصَابَكُمْ وَاللّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
( اي مؤمنان به ياد آوريد ) آن گاه را كه در زمين پراكنده ميشديد و ميگريختيد و دور ميگشتيد و ( از شدّت بيم و هراس ) در فكر كسي ( جز نجات خود ) نبوديد ، و پيغمبر از پشت سر شما را صدا ميزد ( و ميگفت : اي بندگان خدا ! به سوي من بيائيد ، من پيغمبر خدايم ، و هركس بر دشمن بتازد ، بهشت از آن او است . . . ) . پس در برابر غم ( و اندوهي كه به سبب نافرماني ، به پيغمبر چشانديد ) غم ( و اندوهي ) به شما رساند ( و غم و اندوهها يكي پس از ديگري به سوي شما روي ميآورد ) اين بدان خاطر بود كه ديگر براي آنچه ( از غنيمت ) از دست دادهايد و بر آنچه ( از هزيمت ) به شما رسيده است غمگين نشويد ، و خداوند از آنچه انجام ميدهيد آگاه است .
توضيحات :
« تُصْعِدُونَ » : در زمين پراكنده ميشويد و ميگريزيد و دور ميگرديد . از مصدر ( إِصْعاد ) . فرق ( إِصْعاد ) با ( صُعود ) در اين است كه اصعاد در زمين صاف انجام ميپذيرد ، ولي صعود در تپهها و كوهها . « لا تَلْوُونَ » : روي برنميگردانيد و نمينگريد . « فِي أُخْرَاكُمْ » : در پشت سرتان . « فَأَثَابَكُمْ غَمّاً بِغَمٍّ » : خدا سزاي غمي را كه با مخالفت خود به پيغمبر رسانيديد ، با غميداد كه بر اثر شكست به شما رساند . يا : خداوند غم هزيمت را بر غم جراحت شما افزود .
سوره آل عمران آيه 154
متن آيه :
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاساً يَغْشَى طَآئِفَةً مِّنكُمْ وَطَآئِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَل لَّنَا مِنَ الأَمْرِ مِن شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ فِي أَنفُسِهِم مَّا لاَ يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الأَمْرِ شَيْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا قُل لَّوْ كُنتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَلِيَبْتَلِيَ اللّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحَّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَاللّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
سپس به دنبال اين غم و اندوه ، آرامشي به گونه خواب سبكي بر شما چيره كرد كه گروهي از ( مؤمنان راستين ) شما را فرا گرفت ، و گروه ديگري تنها در بند خود بودند و درباره خدا پندارهاي نادرستي چون پندارهاي زمان جاهليّت داشتند ( و بر سبيل انكار ) ميگفتند : آيا چيزي از كار ( پيروزي و نصرتي كه پيغمبر به ما وعده داده بود ) نصيب ما ميشود ؟ بگو : همه كارها ( اعم از پيروزي و شكست ) در دست خدا است . ( آنان در حين گفتن اين سخن ) در دل خود چيزهائي را پنهان ميدارند كه براي تو آشكار نميسازند . ( به خود ) ميگويند : اگر كار به دست ما بود ( و يا : اگر برابر وعده محمّد ، سهمي از پيروزي داشتيم ، ) در اينجا كشته نميشديم . بگو : اگر ( براي جنگ بيرون نميآمديد و ) در خانههاي خود هم بوديد ، آنان كه كشتهشدن در سرنوشتشان بود ، به قتلگاه خود ميآمدند و ( در مسلخ مرگ كشته ميشدند . آنچه خدا خواست - بنا به مصلحتي كه خود ميدانست - در جنگ احد شد ) تا خداوند آنچه را كه در سينهها داريد بيازمايد و تا آنچه را كه در دلها داريد خالص و سره گرداند ، و خداوند بدانچه در سينهها ( از اسرار و رازها ) است آگاه است .
توضيحات :
« أَمَنَةً » : امن . آرامش . مفعولٌبه يا مفعوٌلله است . « نُعَاساً » : چرت . بدل است . « أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ » : خودشان براي خودشان اهمّيّت دارند و خويشتن را ميپايند و بس . « ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ » : همچون گمان جاهليّت . يا : همچون گمان اهل جاهليّت . ( ظَنَّ ) بدل است . « هَل لَّنَا مِنَ الأمْرِ شَيْءٌ » : مگر فتح و پيروزي نصيب ما ميشود ؟ هرگز ! مگر در كار و بار خود اختياري نداريم ؟ اگر داشتيم چنين و چنان ميكرديم و . . . « يُخْفُونَ » : پنهان ميدارند . « لا يُبْدُونَ » : آشكار نميكنند . « بَرَزَ » : بيرون آمد ( نگا : بقره / 250 ) . « مَضَاجِع » : جمع مَضْجَع ، آنجا كه انسان در آن دراز ميكشد و بر پهلو ميافتد . مراد خوابگاه مرگ و قتلگاه است . « لِيَبْتَلِيَ » : تا بيازمايد . « لِيُمَحِّصَ » : تا سره و خالص سازد ( نگا : بقره / 143 و آلعمران / 141 ) .
سوره آل عمران آيه 155
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْاْ مِنكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُواْ وَلَقَدْ عَفَا اللّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ
ترجمه :
آنان كه در روز روياروئي دو گروه ( مسلمانان و كافران در جنگ احد ) فرار كردند ، بيگمان اهريمن به سبب پارهاي از آنچه كرده بودند ( كه سركشي از فرمان خدا بود ) آنان را به لغزش انداخت و خداوند ايشان را بخشيد ، چرا كه خداوند آمرزنده و شكيبا است .
توضيحات :
« تَوَلَّوْا » : پشت كردند . روي گرداندند . « الْجَمْعَانِ » : دو گروه مؤمنان و مشركان . « إِسْتَزَلَّهُمْ » : آنان را به لغزش انداخت . آنان را به خطا و گناه دچار كرد .
سوره آل عمران آيه 156
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَكُونُواْ كَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَقَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُواْ فِي الأَرْضِ أَوْ كَانُواْ غُزًّى لَّوْ كَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ لِيَجْعَلَ اللّهُ ذَلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ! شما همانند كافران نباشيد كه چون برادرانشان به مسافرتي ( براي تجارت و كسب و كار ) ميرفتند ( و ميمردند ) يا ( در كشورهاي خود يا جاي ديگري ) به جنگ ميپرداختند ( و كشته ميشدند ) ميگفتند : اگر نزد ما ميماندند ، نميمردند و كشته نميشدند . ( شما اي مؤمنان ! چنين سخناني را نگوئيد ) تا خداوند اين ( گفتار و گمان ) را حسرتي بر دل آنان كند . و خدا است كه زنده ميكند و ميميراند ( و زندگي و مرگ در دست او است ) و خدا آنچه را كه ميكنيد ( چه خوب باشد و چه بد ) ميبيند .
توضيحات :
« ضَرَبُوا فِي الأرْضِ » : در زمين مسافرت كردند . « غُزّيً » : جمع غازي ، جنگجويان . جهادگران . « لِيَجْعَلَ اللهُ ذلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ » : تا خداوند آن عقيده و باور نادرست ايشان را حسرتي در دل آنان گرداند . تا خداوند جهاد مؤمنان و دستيابي به غنيمت و فوز شهادت ايشان را مايه حسرت كافران گرداند . لام ( لِيَجْعَلَ ) لام عاقبت است ( نگا : قصص / 8 ) .
سوره آل عمران آيه 157
متن آيه :
وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ
ترجمه :
و اگر در راه خدا كشته شويد يا بميريد ، مغفرت و مرحمتي ( كه شما را در برميگيرد ) بهتر از چيزهائي است كه ( آنان در طول عمر ) جمعآوري ميكنند .
توضيحات :
« لَئِنْ » : اگر . « قُتِلْتُمْ . . . » : فعل شرط است ، و جواب شرط محذوف است كه ( لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللهِ . . . ) جانشين و در معني آن است .
سوره آل عمران آيه 158
متن آيه :
وَلَئِن مُّتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لإِلَى الله تُحْشَرُونَ
ترجمه :
و اگر بميريد يا كشته شويد ( مگر نه اين است كه فاني نميشويد و در هر دو صورت ) به سوي خدا بازگردانده ميشويد ( و پاداش اعمال خوب يا بدتان داده ميشود ) .
توضيحات :
« تُحْشَرُونَ » : جمعآوري ميشويد .
سوره آل عمران آيه 159
متن آيه :
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ
ترجمه :
از پرتو رحمت الهي است كه تو با آنان ( كه سر از خطّ فرمان كشيده بودند ) نرمش نمودي . و اگر درشتخوي و سنگدل بودي از پيرامون تو پراكنده ميشدند . پس از آنان درگذر و برايشان طلب آمرزش نما و در كارها با آنان مشورت و رايزني كن . و هنگامي كه ( پس از شور و تبادل آراء ) تصميم به انجام كاري گرفتي ( قاطعانه دست به كار شو و ) بر خدا توكّل كن ؛ چرا كه خدا توكّلكنندگان را دوست ميدارد .
توضيحات :
« فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به سبب رحمتي كه خدا آن را در دل تو به وديعت نهاده است . ( مَا ) حرف زائدي است كه براي تأكيد ربط سبب يعني ( رحمت ) ، به مسبّب يعني ( لِنتَ ) به كار رفته است . « لِنتَ » : نرم شدي . نرمش نمودي . « فَظّاً » : تندخو . « غَلِيظَ الْقَلْبِ » : سنگدل . نامهربان . « إنفَضُّوا » : پراكنده ميشدند .
سوره آل عمران آيه 160
متن آيه :
إِن يَنصُرْكُمُ اللّهُ فَلاَ غَالِبَ لَكُمْ وَإِن يَخْذُلْكُمْ فَمَن ذَا الَّذِي يَنصُرُكُم مِّن بَعْدِهِ وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكِّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
اگر خداوند شما را ياري كند ( همان گونه كه در جنگ بدر ياري كرد ) هيچ كس بر شما چيره نخواهد شد ، و اگر خوارتان گرداند ( و دست از ياريتان بردارد ، همان گونه كه در جنگ احد چنين شد ) كيست كه پس از او شما را ياري دهد ؟ و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكّل كنند و بس .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 161
متن آيه :
وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَغُلَّ وَمَن يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ
ترجمه :
( شما گمان كرديد ممكن است پيغمبر به شما خيانت كند ! در حالي كه ) هيچ پيغمبري را نسزد كه خيانت كند ، و هر كس خيانت ورزد ، در روز رستاخيز آنچه را كه در آن خيانت كرده است با خود ( به صحنه محشر ) ميآورد ، سپس به هركسي پاداش و پادافره آنچه كرده است به تمام و كمال داده ميشود ، و بدانان ستم نخواهد شد .
توضيحات :
« يَغُلَّ » : خيانت در غنيمت كند . « غَلَّ » : خيانت در غنيمت كرد . « تُوَفَّيا » : به تمام و كمال داده ميشود .
سوره آل عمران آيه 162
متن آيه :
أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ كَمَن بَاء بِسَخْطٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ
ترجمه :
آيا كسي كه ( با طاعت و عبادت ) در پي خوشنودي خدا است ، مانند كسي است كه ( با معصيت و نافرماني ) خشم خدا را نصيب خود ميكند ، و جايگاه او دوزخ خواهد بود ؟ ! و دوزخ بدترين بازگشتگاه است .
توضيحات :
« إِتَّبَعَ » : پيروي كرد . دنبال كرد . « رِضْوَان » : خوشنودي . « بَآءَ » : برگشت . « سَخَط » : خشم . « بَآءَ بِسَخَطٍ مِّنَ اللهِ » : با كولهباري از خشم خدا برگشت . مراد اين كه مورد خشم خدا قرار گرفت . « مَصِير » : بازگشتگاه .
سوره آل عمران آيه 163
متن آيه :
هُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللّهِ واللّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ
ترجمه :
( هر يك از ) آنان ( چه دينداران و چه بيدينان ) براي خود جاه و مقام ، و جا و مكاني در پيشگاه خدا دارند ( و برابر و يكسان نيستند ) و خداوند ميبيند آنچه را كه انجام ميدهند ( لذا درجات و دركات هر يك را برابر كردار و رفتارشان تعيين مينمايد و به هركس آن دهد كه سزد ) .
توضيحات :
« هُمْ دَرَجَاتٌ » : آنان داراي منازل و مراتبي هستند . در اينجا مضاف محذوف است و مضافٌاليه به جاي آن قرار گرفته است . تقدير چنين است : هُمْ ذَوُو دَرَجَاتٍ عِندَ اللهِ .
سوره آل عمران آيه 164
متن آيه :
لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ
ترجمه :
يقيناً خداوند بر مؤمنان ( صدر اسلام ) منّت نهاد و تفضّل كرد بدان گاه كه در ميانشان پيغمبري از جنس خودشان برانگيخت . ( پيغمبري كه ) بر آنان آيات ( كتاب خواندني قرآن و كتاب ديدني جهان ) او را ميخواند ، و ايشان را ( از عقائد نادرست و اخلاق زشت ) پاكيزه ميداشت و بديشان كتاب ( قرآن و به تبع آن خواندن و نوشتن ) و فرزانگي ( يعني اسرار سنّت و احكام شريعت ) ميآموخت ، و آنان پيش از آن در گمراهي آشكاري ( غوطهور ) بودند .
توضيحات :
« بَعَثَ » : برانگيخت . فرستاد . « يَتْلُو » : ميخواند . در رسمالخطّ قرآني الف زائدي به دنبال دارد . « يُزَكِّيهِمْ » : از عقائد تباه و رفتارهاي نابهنجار پاكشان ميدارد . « الْكِتَاب » : قرآن مجيد . « الْحِكْمَة » : سنّت مطهّره .
سوره آل عمران آيه 165
متن آيه :
أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
آيا ( به ناله و افغان افتادهايد و بيحال و زبون شدهايد ) هنگامي كه مصيبتي ( در جنگ احد ) به شما دست داده است ( و ميگوئيد : ) اين ( كشتار و فرار ) از كجا است ؟ ! و حال آن كه ( در جنگ بدر ) دو برابر آن ، ( پيروزي ) كسب كردهايد ( و از طرف كشته و اسير گرفتهايد ؟ ! ) بگو : اين ( شكست خوردن و كشتهشدن ) از ناحيه خودتان ( و نتيجه مخالفت با رهنمودهاي رسول خدا و پيروي او حرص و آزتان ) است . بيگمان خداوند بر هر چيزي توانا است ( و پيروزي و شكست در حيطه اختيار او است ) .
توضيحات :
« أَوَلَمَّا » : آيا هنگامي . ( أَ ) حرف استفهام ، ( وَ ) حرف عطف ، و ( لَمَّا ) ظرف زمان است . « أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ » : بلائي كه به شما رسيد كه عبارت است از كشتهشدن هفتاد نفر از مسلمانان در جنگ احد . « أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا » : دو برابرش به ديگران رساندهايد كه عبارت است از كشتن هفتاد نفر و اسير نمودن هفتاد نفر از كافران در جنگ بدر . « أَنَّيا هذَا » : اين از كجا است ؟
سوره آل عمران آيه 166
متن آيه :
وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
و آنچه ( در جنگ احد ، ) در روزي كه دو دسته ( مؤمنان و كافران ) با هم نبرد كردند به شما رسيد ، به فرمان خدا ( و برابر اراده و قضا و قدر پروردگار ) بود ، و براي اين بود كه خداوند ( ايمان ) مؤمنان را ( به مردم ) بنماياند .
توضيحات :
« إِلْتَقَيا » : بهم رسيدند و جنگيدند ( نگا : آلعمران / 155 ) . « لِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنينَ » : تا مؤمنان راستين را از مؤمنان دروغين جدا سازد .
سوره آل عمران آيه 167
متن آيه :
وَلْيَعْلَمَ الَّذِينَ نَافَقُواْ وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ قَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالاً لاَّتَّبَعْنَاكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِيمَانِ يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ
ترجمه :
و نيز براي اين بود كه ( نفاق ) منافقان را ظاهر گرداند . منافقاني كه چون بديشان گفته شد : بيائيد در راه خدا بجنگيد يا ( دستكم ) براي دفاع ( از خود ) برزميد ، گفتند : اگر ميدانستيم كه جنگي واقع خواهد شد ، بيگمان از شما پيروي ميكرديم ( و شما را تنها نميگذاشتيم ! ) آنان در آن روز ( كه چنين ميگفتند ) به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان . ايشان با دهان چيزي ميگويند كه در دلشان نيست ( و گفتار و كردارشان با هم نميخواند ) و خداوند ( از هر كسِ ديگري ) داناتر بدان چيزي است كه پنهانش ميدارند .
توضيحات :
« نَافَقُوا » : اظهار ايمان كردند و كفر را به دل گرفتند . « إِدْفَعُوا » : دفاع كنيد و شرّ دشمن را از سر خانواده و ميهن خود كوتاه كنيد .
سوره آل عمران آيه 168
متن آيه :
الَّذِينَ قَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُواْ لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُوا عَنْ أَنفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه :
آنان كساني هستند كه نشستند و ( از جنگ كنارهگيري كردند و نسبت ) به برادران خود گفتند : اگر از ما اطاعت ميكردند ( و حرف ما را ميشنيدند ) كشته نميشدند . بگو : پس مرگ را از خود به دور داريد اگر راست ميگوئيد ( كه ميتوان با پرهيز و حذر از دست قضا و قدر گريخت ) .
توضيحات :
« قَعَدُوا » : نشستند . « إِدْرَءُوا » : به دور داريد . دفع كنيد .
سوره آل عمران آيه 169
متن آيه :
وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
ترجمه :
و كساني را كه در راه خدا كشته ميشوند ، مرده مشمار ، بلكه آنان زندهاند و بديشان نزد پروردگارشان روزي داده ميشود ( و چگونگي زندگي و نوع خوراك ايشان را خدا ميداند و بس ) .
توضيحات :
« لا تَحْسَبَنَّ » : گمان مبر . به حساب مياور . « أَمْوَاتاً » : مردگان . مفعول دوم فعل ( لا تَحْسَبَنَّ ) است . « أَحْيَآءٌ » : زندگان . خبر مبتداي محذوف است .
سوره آل عمران آيه 170
متن آيه :
فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ
ترجمه :
آنان شادمانند از آنچه خداوند به فضل و كرم خود بديشان داده است ، و خوشحالند به خاطر كساني كه بعد از آنان ماندهاند ( و هنوز در راه خدا ميرزمند و به فوز شهادت نائل نشدهاند و ) بديشان نپيوستهاند . ( شادي و سرور آنان از اين بابت است كه پيروزي يا شهادت در انتظار همكيشان ايشان است و مقامات برجسته آنان را در آن جهان ميبينند ، و ميدانند ) اين كه ترس و هراسي بر ايشان نيست و آنان اندوهگين نخواهند شد . ( چه نه مكروهي بر سر راه آنان در سراي باقي است ، و نه بر كاري كه در سراي فاني كردهاند و دارائي و عزيزاني را كه ترك گفتهاند ، پشيمانند ) .
توضيحات :
« فَرِحِينَ » : شادمانان . حال ضمير ( و ) در ( يُرْزَقُونَ ) است . « يَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان و خوشحالند . مژده و نويد ميدهند ( نگا : فرهنگ لسانالعرب ، و محيطالمحيط ) .
سوره آل عمران آيه 171
متن آيه :
يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
شاد و خوشحالند به خاطر نعمتي كه خدا بدانان داده است و فضل و كرمي كه او بديشان روا ديده است ، و خوشوقت و مسرورند از اين كه ( ميبينند ) خداوند اجر و پاداش مؤمنان را ضائع نكرده و هدر نميدهد .
توضيحات :
. . .
سوره آل عمران آيه 172
متن آيه :
الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِيمٌ
ترجمه :
كساني كه پس از ( آن همه ) زخمهائي كه خوردند و جراحتهائي كه برداشتند ، فرمان خدا و پيغمبر را اجابت كردند ( و هنوز زخمهاي جنگ احد التيام نيافته به تعقيب مشركان پرداختند و به سوي حمْراءُ اْلاُسُد شتافتند و بدين وسيله كار بسيار نيكوئي كردند ، ) براي كساني از آنان كه ( چنين كار ) نيكي كردند و ( از نافرماني خدا و رسول ترسيدند و ) پرهيز نمودند ، اجر و پاداش بس بزرگي است .
توضيحات :
« إسْتَجَابُوا » : اجابت و اطاعت كردند . « قَرْح » : زخم .
سوره آل عمران آيه 173
متن آيه :
الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَاناً وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ
ترجمه :
آن كساني كه مردمان بديشان گفتند : مردمان ( قريش براي تاختن بر شما دست به دست هم دادهاند و ) بر ضدّ شما گرد يكديگر فراهم آمدهاند ، پس از ايشان بترسيد ؛ ولي ( چنين تهديد و بيمي به هراسشان نيانداخت ؛ بلكه برعكس ) بر ايمان ايشان افزود و گفتند : خدا ما را بس و او بهترين حامي و سرپرست است .
توضيحات :
« حَسْبُنَا » : ما را بس است . براي ما كافي است . « وَكِيلُ » : حامي و سرپرست . فَعيل به معني مَفْعول است ، يعني وكيل به معني موكول ميباشد .
سوره آل عمران آيه 174
متن آيه :
فَانقَلَبُواْ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَاتَّبَعُواْ رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ
ترجمه :
سپس آنان ( براي جهاد بيرون رفتند ، وليكن دشمنانشان را خوف و هراس برداشت و از روياروئي با چنين مؤمناني خودداري ورزيدند ، و مسلمانان ) با نعمت بزرگ ( شهامت و عافيت و استقامت و بردن ثواب جهاد ) و فضل و مرحمت سترگ خداوند ( كه با رعب و وحشت انداختن به دل دشمنان ، نصيب مسلمانان كرد و ايشان را از دست كشتار و آزار كافران رستگار كرد ، به مدينه ) برگشتند ، و حال آن كه هيچ گونه آسيبي بديشان نرسيد ، و رضايت خدا را خواستند ( و در پي خرسندي پروردگار بودند و شايستگي بزرگواري او را پيدا كردند ) و خداوند داراي فضل و كرم سترگي است .
توضيحات :
« إِنقَلَبُوا » برگشتند . « بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللهِ » : به همراه نعمتي از خدا كه قوّت ايمان است . « فَضْلٍ » : فضل و مرحمت بزرگي كه اجر عظيم است . « لَمْ يَمْسَسْهُمْ » : بديشان نرسيد .
سوره آل عمران آيه 175
متن آيه :
إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
ترجمه :
اين تنها اهريمن است كه شما را از دوستان خود ( با پخش شايعات و سخنان بياساس ) ميترساند ، پس ( از آنجا كه شما به خدا ايمان داريد ، بيباك و دلير باشيد و ) از آنان مترسيد و از من بترسيد اگر مؤمنان ( راستين ) هستيد .
توضيحات :
« الشَّيْطَانُ » : اهريمن . مراد از آن ، انسان منافق شيطانصفتي است كه اين حرف را زد . « يُخَوِّفُ أَوْلِيَآءَهُ » : شما را از دوستان خود ميترساند . شما را با دوستان خود ميترساند . مفعول اوّل ( يُخَوِّفُ ) محذوف است و تقدير چنين است : يُخَوِّفُكُمْ أوْلِيَآءَهُ . يا : يُخَوِّفُكُم بِأوْلِيَآئِهِ .
سوره آل عمران آيه 176
متن آيه :
وَلاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَن يَضُرُّواْ اللّهَ شَيْئاً يُرِيدُ اللّهُ أَلاَّ يَجْعَلَ لَهُمْ حَظّاً فِي الآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
ترجمه :
كساني كه در ( راه ) كفر بر همديگر پيشي ميگيرند ( و هميشه بر كفرشان ميافزايند و از بد به بدتر ميگرايند ) تو را غمگين نسازند ؛ چرا كه آنان هيچ زياني به خدا نميرسانند . خداوند ميخواهد ( ايشان را به حال خود واگذارد و ) در آخرت بهرهاي ( از ثواب ) براي آنان برجاي نگذارد ، و ( علاوه از محروميّت از ثواب ) ايشان را عذاب بزرگي است .
توضيحات :
« يُسَارِعُونَ » : بر همديگر شتاب ميگيرند و سبقت ميجويند . « شَيْئاً » : به هيچ وجه . اصلاً . مفعول مطلق يا منصوب به نزع خافض است و تقدير چنين است : لَن يَضُرُّوا اللهَ ضَرَراً ما . يا : لَن يَضُرُّوا اللهَ بِشَيْءٍ مَّا أَصْلاً . « حَظّاً » : بهره . نصيب .
سوره آل عمران آيه 177
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ اشْتَرَوُاْ الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ لَن يَضُرُّواْ اللّهَ شَيْئاً وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
بيگمان كساني كه ( بهاي ) ايمان را ميدهند و ( كالاي ) كفر را ميخرند ، هيچ زياني به خدا نميرسانند ، و ايشان را عذاب دردناكي است .
توضيحات :
« إشْتَرَوُا الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ » : مراد اين است كه كفر را به جاي ايمان برميگزينند .
سوره آل عمران آيه 178
متن آيه :
وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْماً وَلَهْمُ عَذَابٌ مُّهِينٌ
ترجمه :
كافران ( و بيديناني كه ايمان را داده و كفر را خريداري كردهاند ) گمان نبرند كه اگر بديشان مهلت ميدهيم ( و وسائل رفاه دنيوي برايشان مهيّا ميداريم و بر عمرشان ميافزائيم ) به صلاح آنان است ، بلكه ما بديشان فرصت ميدهيم تا بر گناهان خود بيفزايند و ( در آخرت به عذاب شديدي دچار آيند . بيگمان ) براي آنان عذاب خواركنندهاي است .
توضيحات :
« نُمْلِي » : فرصت و مجال ميدهيم ( نگا : مؤمنون / 55 و 56 ) . « مُهِينٌ » : خواركننده .
سوره آل عمران آيه 179
متن آيه :
مَّا كَانَ اللّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىَ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاءُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَإِن تُؤْمِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ
ترجمه :
( اي مؤمنان ! سنّت ) خدا بر اين نبوده است كه مؤمنان را به همان صورتي كه شما هستيد ( و مؤمن با منافق آميزه يكديگر شده است و مسلمان از نامسلمان جدا نگشته است ) به حال خود واگذارد . بلكه خداوند ( با محكّ سختيها و دشواريها و فرازها و نشيبهاي زندگي ، از جمله جهاد ، منافق ) ناپاك را از ( مؤمن ) پاك جدا ميسازد . و ( همچنين سنّت ) بر اين نبوده است كه ( كسي را از آفريدگان خود ، و از جمله ) شما را بر غيب مطّلع سازد ( تا مؤمنان و منافقان را از طريق علم غيب بشناسيد . زيرا اين برخلاف سنّت الهي است ) . ولي خداوند از ميان پيغمبران خود ، هر كه را بخواهد برميگزيند ( و بر قسمتي از غيب مطّلع ميسازد ، البتّه بدان اندازه كه براي مقام رهبري او لازم و ضروري باشد ) پس به خدا و پيغمبرانش ايمان بياوريد ، و اگر ايمان بياوريد و پرهيزگار شويد ، پاداش بزرگي خواهيد داشت .
توضيحات :
« لِيَذَرَ » : ترك كند . رها سازد . از ماده ( وذر ) . « يَجْتَبي » : برميگزيند .
سوره آل عمران آيه 180
متن آيه :
وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَّهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
ترجمه :
آنان كه نسبت بدانچه خداوند از فضل و نعمت خود بديشان عطاء كرده است بخل ميورزند ( و زكات مال بدرنميكنند و در راه مصالح جامعه به بذل و بخشش دست نمييازند ) گمان نكنند كه اين كار براي آنان خوب است و به سود ايشان است ، بلكه اين كار براي آنان بد است و به زيان ايشان تمام ميشود . در روز قيامت همان چيزي كه بدان بخل ورزيدهاند ( و سخت بدان دل بستهاند و برابر قانون خدا در راه خدمت به اجتماع به كار نبردهاند ، وبال آنان ميگردد و عذاب آن ) طوق ( سنگين اسارت بر گردن ) ايشان ميگردد . ( و اين اموال چه در راه خدا و بندگان او انفاق شود يا نشود ، بالاخره از صاحبان آن جدا خواهد شد ) و همه آنچه در آسمانها و زمين است از آن خدا است و سرانجام هم همه را به ارث خواهد برد ، ( چه : در حقيقت مالك اصلي خدا است ، و اين امانت چند روزي پيش ما است ) و خداوند از آنچه ميكنيد آگاه است .
توضيحات :
« هُوَ خَيْراً » : ( هُوَ ) ضمير فصل است . ( خَيْراً ) مفعول دوم ( لا يَحْسَبَنَّ ) و مفعول اوّل آن ( الْبُخْلَ ) و محذوف است و تقدير چنين است : وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَآ ءَاتَاهُمُ اللهُ مِن فَضْلِهِ الْبُخْلَ خَيْراً لَّهُمْ . « سَيُطَوَّقوُنَ » : طوق گردن ايشان ميگردد .
سوره آل عمران آيه 181
متن آيه :
لَّقَدْ سَمِعَ اللّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاء سَنَكْتُبُ مَا قَالُواْ وَقَتْلَهُمُ الأَنبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِيقِ
ترجمه :
( با وجود اين كه ملك آسمانها و زمين از آن او است و همه چيز را همو به ارث ميبرد ، برخي از يهوديان از روي ريشخند گفتند : اي محمّد ! خداي تو فقير است و از ما درخواست قرض ميكند ! بگو : ) بيگمان خداوند سخن كساني را شنيد كه گفتند : خدا فقير است و ما بينيازيم ! آنچه را گفتند ( بر ايشان ) خواهيم نوشت ، و به قتل رساندن پيامبران را به ناحق ( توسّط گذشتگان ) ايشان ( هم ثبت و ضبط خواهد شد ) و بدانان خواهيم گفت : بچشيد عذاب ( آتش ) سوزان را .
توضيحات :
« إِنَّ اللهَ فَقِيرٌ » : سخن يهودياني است كه قرآن را به استهزاء ميگرفتند و با توجّه به آيه 245 بقره ( مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً . . . ) چنين بيادبانه دم ميزدند . « قَتْلَهُم » : عطف به ( مَا ) است . « الأنبِيَآءَ » : مفعولٌبه مصدر ( قَتْلَ ) است . « الْحَرِيقِ » : سوزاندن . سوزاننده . اسم مصدري است به معني إحراق يا فعيل به معني فاعل يعني مُحْرِق است . در هر صورت مراد دوزخ است .
سوره آل عمران آيه 182
متن آيه :
ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِيدِ
ترجمه :
اين ( عذاب آتش سوزان ) به خاطر چيزي است كه دستهاي خودتان ( مرتكب آن گشته است و برايتان با انجام اعمال ناشايست ) پيشاپيش فرستاده است ، و خداوند به بندگان ( هرگز كمترين ) ستمي روا نميدارد .
توضيحات :
« ذلِكَ » : آن عذاب . در اينجا معني ( اين ) دارد و مبتدا است و خبر آن جمله ( بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ ) است . « بِمَا » : به سبب آنچه . « قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ » : دستهايتان تقديم داشته است . تعبير كلّ با جزء است و مراد : خودتان كردهايد و پيشاپيش فرستادهايد . « لَيْسَ بِظَلاّمٍ » : كمترين ستمي روا نميدارد ( نگا : نساء / 40 ) . ستمپيشه نيست . واژه ( ظَلاّم ) صيغه مبالغه در كميّت است ؛ نه كيفيّت ، يا صيغه نسبت است و به معني ( ظالم ) ، همچون نجّار منسوب به نجّارة ، و حَدّاد منسوب به حِدادَة ، و عَطّار منسوب به عِطْر .
سوره آل عمران آيه 183
متن آيه :
الَّذِينَ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلاَّ نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّىَ يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءكُمْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه :
آنان كساني هستند كه گفتند : خداوند از ما پيمان گرفته است ( و به ما سفارش كرده است ) كه به هيچ پيغمبري ايمان نياوريم ، مگر هنگامي كه براي ما قرباني بياورد و آتش ( آذرخش آسماني پيدا شود و در برابر ديدگانمان ) آن را بخورد ! بگو : پيغمبراني پيش از من دلائل روشن و چيزي را كه گفتيد با خود آوردهاند ( و به شما نمودهاند ) پس چرا آنان را كشتهايد ، اگر راستگوئيد ؟ !
توضيحات :
« قُرْبَان » : هر نوع نيكي و خوبياي كه با انجام آن به خدا تقرّب جويند . مصدري است مانند غُفران و رُجحان و به معني اسم مفعول به كار ميرود ، يعني : الْمُتقرّب بِهِ إِلَي اللهِ ( نگا : مائده / 27 ) . « بَيِّنَات » : معجزات .
سوره آل عمران آيه 184
متن آيه :
فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ جَآؤُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ
ترجمه :
پس اگر ( اين بهانهجويان ) تو را تكذيب كردند ( چيز تازهاي نيست و غمگين مباش ) چه پيغمبران زيادي پيش از تو تكذيب شدهاند كه معجزات و دلائل روشن و كتابهاي متقن و مشتمل بر مواعظ و اندرز و كتاب روشنگر ( راه نجات ) با خود آوردهاند .
توضيحات :
« زُبُر » : جمع زَبُور ، كتاب مشتمل بر مواعظ . كتاب آسماني داود ( نگا : نساء / 163 و انبياء / 105 ) . « كِتَاب » : مراد جنس كتاب است و شامل تورات و انجيل و صُحُف ابراهيم ميگردد . عطف آن بر ما قبل خود ، عطف عامّ بر خاصّ است . « مُنِير » : روشنگر راه حق .
سوره آل عمران آيه 185
متن آيه :
كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ
ترجمه :
هر كسي مزه مرگ را ميچشد ، و بيگمان به شما پاداش و پادافره خودتان به تمام و كمال در روز رستاخيز داده ميشود . و هركه از آتش دوزخ به دور گردد و به بهشت برده شود ، واقعاً سعادت را فراچنگ آورده و نجات پيدا كرده است . و زندگي دنيا چيزي جز كالاي فريب نيست .
توضيحات :
« نَفْسٍ » : كس . شخص . « ذَآئِقَة » : چشنده . « تُوَفَّوْنَ » : به تمام و كمال به شما داده ميشود . « زُحْزِحَ » : دور كرده شد . « فَازَ » : كامياب شد . به مراد رسيد . « مَتَاع » : كالا . « غُرُور » : خدعه و فريب .
سوره آل عمران آيه 186
متن آيه :
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَذًى كَثِيراً وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ
ترجمه :
به طور مسلّم از لحاظ مال و جان خود مورد آزمايش قرار ميگيريد و حتماً از كساني كه پيش از شما بديشان كتاب داده شده است ، و از كساني كه كفر ورزيدهاند ، اذيّت و آزار فراواني ميبينيد ( و اعمال ناشايستي و سخنان نابايستي ميشنويد ) و اگر ( در برابر آزمايش مالي و جاني ) بردباري كنيد و ( از آنچه بايد پرهيز كرد ) بپرهيزيد ، ( كارهاي شايسته همين است و ) اين اموري است كه بايد بر انجام آنها عزم را جزم كرد و در اجراي آنها كوشيد .
توضيحات :
« لَتُبْلَوُنَّ » : مسلّماً آزموده ميشويد ( نگا : بقره / 155 و انبياء / 35 ) . « لَتَسْمَعُنَّ » : مسلّماً خواهيد شنيد . مراد از شنيدن در اينجا ديدن و دريافتن است . « مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ » : مراد يهوديان و مسيحيان است . « مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا » : مراد سائر كفّار است . « عَزْم » : مصدر است و در معني اسم مفعول يعني مَعْزُوم ، به معني آنچه بايد در راه رسيدن بدان به تلاش ايستاد و جدّي بود ، به كار رفته است .
سوره آل عمران آيه 187
متن آيه :
وَإِذَ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلاَ تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاء ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْاْ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ
ترجمه :
و ( به ياد بياور اي پيغمبر ! ) آن گاه را كه خداوند پيمان مؤكّد ( بر زبان انبياء ) از اهل كتاب گرفت كه بايد كتاب ( خود ) را براي مردمان آشكار سازيد و توضيح دهيد و آن را كتمان و پنهان نسازيد . امّا آنان آن را پشت سر افكندند و به بهاي اندكي آن را فروختند ! چه بد چيزي را خريدند ! ( آنان باقي را با فاني معاوضه كردند ! ) .
توضيحات :
« مِيثَاق » : عهد و پيمان . « لَتُبَيِّنُنَّهُ » : قطعاً آن را بايد بيان داريد و توضيح دهيد و تفهيم كنيد . « نَبَذُوهُ » : آن را دور انداختند و نسبت بدان اهمال و سهلانگاري كردند و تعاليم آن را به كار نبستند . « وَرَآء » : فراسوي . « ظُهُور » : جمع ظَهْر ، پشتها .
سوره آل عمران آيه 188
متن آيه :
لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَواْ وَّيُحِبُّونَ أَن يُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ يَفْعَلُواْ فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
گمان مبر آنان كه از كارهاي ( ناشايستي ) كه انجام ميدهند خوشحال ميشوند ، و دوست ميدارند كه در برابر كارهاي ( نيكي ) كه انجام ندادهاند ستايش شوند ، از عذاب ( الهي ) نجات يابند و رستگار شوند . بلكه براي ايشان عذاب دردناكي است .
توضيحات :
« مَفَازَةٍ » : مصدر ميمي است و بمعني نجات و رستگاري . يا اسم مكان است و به معني مكان نجات و رستگاري . بركنار .
سوره آل عمران آيه 189
متن آيه :
وَلِلّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
ترجمه :
و ملك آسمانها و زمين از آن خدا است ، و خدا بر هر چيزي توانا است .
توضيحات :
« مُلْك » : سلطنت و شاهي . كشور .
سوره آل عمران آيه 190
متن آيه :
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ
ترجمه :
مسلّماً در آفرينش ( عجيب و غريب و منظّم و مرتّب ) آسمانها و زمين ، و آمد و رفت ( پياپي ، و تاريكي و روشني ، و كوتاهي و درازي ) شب و روز ، نشانهها و دلائلي ( آشكار براي شناخت آفريدگار و كمال و دانش و قدرت او ) براي خردمندان است .
توضيحات :
« خَلْق » : آفرينش . آفريده . « إِخْتِلاف » : آمد و شد . دگرگوني . « ءَايَات » : ادلّه و نشانههاي دالّ بر قدرت خدا . « أُوْلِيالألْبَاب » : صاحبان عقل و خرد .
سوره آل عمران آيه 191
متن آيه :
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
ترجمه :
كساني كه خدا را ايستاده و نشسته و بر پهلوهايشان افتاده ( و در همه اوضاع و احوال خود ) ياد ميكنند و درباره آفرينش ( شگفتانگيز و دلهرهانگيز و اسرارآميز ) آسمانها و زمين ميانديشند ( و نقشه دلربا و ساختار حيرتزاي آن ، شور و غوغائي در آنان برميانگيزد ، و به زبان حال و قال ميگويند : ) پروردگارا ! اين ( دستگاه شگفت كائنات ) را بيهوده و عبث نيافريدهاي ؛ تو منزّه و پاكي ( از دست يازيدن به كار باطل ! ) ، پس ما را ( با توفيق بر انجام كارهاي شايسته و بايسته ) از عذاب آتش ( دوزخ ) محفوظ دار .
توضيحات :
« قِيَاماً » : جمع قائم ، ايستادگان . « قُعُوداً » : جمع قاعد ، نشستگان . « قِيَاماً وَ قُعُوداً وَ . . . الأرْضِ » : حال ضمير ( و ) يَذْكُرُونَ بوده و بر همديگر عطف شدهاند . « جُنُوب » : جمع جنْب ، پهلوها . « بَاطِلاً » : بيهوده و عبث . صفت مصدر محذوفي است و تقدير چنين است : خَلْقاً باطِلاً . يا حال ( هذا ) است . « سُبْحَانَكَ » : پاك و منزّهي تو . مفعول مطلق فعل محذوف ( سَبَّحَ ) . « قِنَا » : ما را محفوظ و مصون دار . از ماده ( وقي ) .
سوره آل عمران آيه 192
متن آيه :
رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ
ترجمه :
پروردگارا ! بيگمان تو هر كه را ( به خاطر اعمال زشتش ) به آتش درآري ، به راستي خوار و زبونش كردهاي . و ( اينان بر خود و ديگران ستم كردهاند و ) ستمكاران را ياوري نيست .
توضيحات :
« أَخْزَيْتَهُ » : خوار و زبونش كردهاي .
سوره آل عمران آيه 193
متن آيه :
رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِياً يُنَادِي لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ
ترجمه :
پروردگارا ! ما از منادي ( بزرگوار توحيد ، يعني محمّد پسر عبدالّله ) شنيديم كه ( مردم را ) به ايمان به پروردگارشان ميخواند و ما ايمان آورديم ( و نداي او را لبّيك گفتيم . اكنون كه چنين است ) پروردگارا ! گناهانمان را بيامرز و بديهايمان را بپوشان و ما را با نيكان و ( در مسير ايشان ) بميران .
توضيحات :
« مُنَادِياً » : ندادهنده . مراد پيغمبر اسلام يا قرآني است كه به ارمغان آورده است . « ذُنُوب » : گناهان كبيره . « سَيِّئَات » : گناهان صغيره . « أَبْرَار » : جمع بَرّ و بارّ ، نيكان . « تَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَار » : ما را با نيكان بميران . مراد اين است كه هر چند ما نيك نيستيم ولي با اين وجود ما را در سلك نيكان قرار و از زمره ايشان قلمداد فرما .
سوره آل عمران آيه 194
متن آيه :
رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ
ترجمه :
پروردگارا ! آنچه را كه بر ( زبان ) پيغمبران خود ( و به پاداش تصديق ايشان و پيروي از آنان ) به ما وعده دادهاي ، ( از قبيل : پيروزي دنيا و نعمت آخرت ) به ما عطاء كن ، و در روز رستاخيز ما را ( با درآوردن به دوزخ ) خوار و زبون مگردان . بيگمان تو خلف وعده نخواهي كرد .
توضيحات :
« عَلَيا رُسُلِكَ » : بر زبان پيغمبرانت . مضاف محذوف است و تقدير چنين است : عَلَيا أَلْسِنَةِ رُسُلِكَ . « لا تُخْزِنَا » : خوارمان مدار و زبونمان مگردان . « مِيعَاد » : مصدر ميمي است و به معني وعده . يا به معني زمان وعده است و مراد رستاخيز است .
سوره آل عمران آيه 195
متن آيه :
فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لاَ أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَاباً مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ
ترجمه :
پس پروردگارشان دعاي ايشان را پذيرفت و پاسخشان داد كه من عمل هيچ كسي از شما را كه به كار پرداخته باشد - خواه زن باشد يا مرد - ضائع نخواهم كرد . پارهاي از شما از پاره ديگر هستيد ( و همگي همنوع و همجنس ميباشيد ) . آنان كه هجرت كردند ، و از خانههاي خود رانده شدند ، و در راه من اذيّت و آزارشان رساندند ، و جنگيدند و كشته شدند ، هر آينه گناهانشان را ميبخشم و به بهشتشان درميآورم . بهشتي كه رودخانهها در زير ( درختان ) آن روان است . اين پاداشي از سوي خدا ، ( ايشان را ) است ، و پاداش نيكو تنها نزد خدا است .
توضيحات :
« إِسْتَجَابَ » : پذيرفت . پاسخ داد . « أَنِّي » : كه من . فتحه همزه با توجّه به حرف جرّ محذوفي است كه تقدير چنين است : فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ بِأَنِّي لآ أُضِيعُ . « بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ » : برخي از برخي ديگريد . مراد اين كه مرد و زن از يك جنس بوده و برتري آنان با عمل صالح است . « لاُكَفِّرَنَّ » : بيگمان محو ميگردانم و ميزدايم . « ثَوَاباً » : مفعول مطلق فعل محذوف ( لأُثِيبَنَّهُمْ ) است يا تمييز و يا حال ( جَنَّات ) و . . . « حُسْنُ الثَّوَابِ » : پاداش نيكو . اضافه صفت به موصوف است .
سوره آل عمران آيه 196
متن آيه :
لاَ يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُواْ فِي الْبِلاَدِ
ترجمه :
رفت و آمد ( پيروزمندانه ، و اشتغال به كسب و كار و تجارت و بسر بردن در ناز و نعمت ) كافران در شهرها ، تو را نفريبد .
توضيحات :
« لا يَغُرَّنَّكَ » : تو را گول نزند . « تَقَلُّبُ » : گشت و گذار . آمد و شد ( نگا : نحل / 46 ) . غلْط خوردن در ثروت و نعمت . « بِلاد » : جمع بلد ، شهرها . جاها و سرزمينها .
سوره آل عمران آيه 197
متن آيه :
مَتَاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ
ترجمه :
( اين ) متاع ناچيزي است ، سپس ( به دنبال اين نعمت و قدرت ناچيز ظاهري ) جايگاهشان دوزخ است ، و چه بد جايگاهي است !
توضيحات :
« مَتَاعٌ » : كالا و نعمت . تمتّع و بهرهمندي . خبر مبتداي محذوفي چون ( هُوَ ) است كه مرجع آن ( تَقَلُّب ) است . « مَأْوَيا » : مكاني كه سرانجام بدان پناه ميبرند ( نگا : آلعمران / 151 ) . « مِهَاد » : آرامگاه . بِستر .
سوره آل عمران آيه 198
متن آيه :
لَكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللّهِ وَمَا عِندَ اللّهِ خَيْرٌ لِّلأَبْرَارِ
ترجمه :
ولي آنان كه از ( خشم ) پروردگارشان ( با انجام طاعات و ترك منهيّات ) ميپرهيزند ، بهشت از آن ايشان است كه در زير ( درختان ) آن رودخانهها روان است ، و جاودانه در آن ميمانند . ( تازه ، اين لذائذ جسماني ) به عنوان مهماني و پذيرائي ( نخستين ) از جانب خدا است ، و آنچه ( از لذائذ روحاني و الطاف بيكران صمداني ) در پيشگاه يزدان است براي نيكان ( بسي والاتر از آن ، و ) بهتر ( از متاع فاني جهان ) است .
توضيحات :
« نُزُلاً » : نوشيدني و خوراكي كه از مهمان در آغاز نزول ، بدان پذيرائي ميكنند . زاد و توشه . حال ( جَنَّات ) است .
سوره آل عمران آيه 199
متن آيه :
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلّهِ لاَ يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ ثَمَناً قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
ترجمه :
برخي از اهل كتاب هستند كه به خدا و بدانچه بر شما نازل شده و بدانچه بر خود آنان نازل گرديده است ، ايمان دارند . در برابر خدا فروتن بوده و آيات خدا را به بهاي ناچيز ( دنيا ) نميفروشند . پاداش ايشان در نزد پروردگارشان ( محفوظ ) است . بيگمان خداوند سريعالحساب است ( و به سرعت تمام در مدّتي اندك به حساب اعمال همگان رسيدگي كرده و پاداش و پادافره نيكان و بدان را بدون كم و كاست خواهد داد ) .
توضيحات :
« خَاشِعِينَ » : فروتنان . حال است .
سوره آل عمران آيه 200
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آوردهايد ! ( در برابر شدائد و ناملايمات ) شكيبايي ورزيد و ( در مقابل دشمنان ) استقامت و پايداري كنيد و ( از مرزهاي مملكت خويش ) مراقبت به عمل آوريد و از ( خشم ) خدا بپرهيزيد ، تا اين كه رستگار شويد .
توضيحات :
« صَابِرُوا » : بر ديگران در صبركردن پيروز شويد و از آنان شكيباتر باشيد . « رَابِطُوا » : مرزداري كنيد و از سرزمين اسلامي خود مراقبت به عمل آوريد .
بازگشت به لیست سوره‌ها