تفسير نور:
سوره محمد آيه 1
متن آيه :
الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
كساني كه كافر مي‌گردند و مردمان را از راه خدا باز مي‌دارند ، خدا همه كارهاي ( نيك ) ايشان را باطل ( قلمداد و بي‌اجر ) مي‌نمايد .
توضيحات :
« صَدُّوا » : بازداشتند . ممانعت بعمل آوردند . « أَضَلَّ » : خدا باطل كرد و سود و اجر آن را از ميان برد ( نگا : فرقان / 23 ) .
سوره محمد آيه 2
متن آيه :
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ
ترجمه :
و اما كساني كه ايمان بياورند و كارهاي نيك و شايسته بكنند ، و چيزي را باور دارند كه بر محمد نازل شده است - و آن هم حق است و از سوي پروردگارشان آمده است - خداوند گناهانشان را مي‌بخشايد و بديهايشان را ناديده مي‌گيرد ، و حال و وضعشان را خوب مي‌سازد .
توضيحات :
« وَ ءَامَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلي مُحَمَّدٍ » : عطف خاص بر عام است . يعني خصوصاً ايمان بياورند به چيزي كه بر محمد نازل شده است كه قرآن است . « وَ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ » : جمله معترضه و براي حصر است . يعني در حال حاضر آنچه حق است و دست نخورده مانده است و درست همان چيزي است كه از جانب پروردگارشان آمده است . « بَالَ » : حال . وضع ( نگا : يوسف / 50 ، طه / 51 ) .
سوره محمد آيه 3
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا اتَّبَعُوا الْبَاطِلَ وَأَنَّ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِن رَّبِّهِمْ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ
ترجمه :
اين بدان خاطر است كه كافران از باطل پيروي مي‌كنند و مؤمنان از حقي پيروي مي‌كنند كه از سوي پروردگارشان آمده است . اينگونه خدا براي مردم مثالهاي ( حسنات يا سيئات ) ايشان را بيان مي‌دارد .
توضيحات :
« ذلِكَ » : اشاره به ابطال اعمال كافران ، و عفو سيئات و اصلاح حال مؤمنان است . « أَمْثَالَهُمْ » : ضرب‌المثلهاي احوال و اوصاف دو گروه كافر و مؤمن . چرا كه براي همگان روشن است كه كافر دائماً از حق گريزان و به دنبال باطل روان است . و مؤمن هميشه از حق پيروي مي‌كند و متمسك بدان است . سرانجام آن ، زيان و نقمت ، و سرانجام اين ، سود و نعمت است .
سوره محمد آيه 4
متن آيه :
فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنّاً بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِن لِّيَبْلُوَ بَعْضَكُم بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَن يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
هنگامي كه با كافران ( در ميدان جنگ ) روبه‌رو مي‌شويد ، گردنهايشان را بزنيد ، و همچنان ادامه دهيد تا به اندازه كافي دشمن را ( با كشتن و زخمي‌كردن ) ضعيف و درهم مي‌كوبيد . در اين هنگام ( اسيران را ) محكم ببنديد ، بعدها يا بر آنان منّت مي‌گذاريد ( و بدون عوض آزادشان مي‌كنيد ) و يا ( در برابر آزادي از آنان ) فديه مي‌گيريد ( خواه با معاوضه اسراء و خواه با دريافت اموال . اين وضع همچنان ادامه خواهد داشت ) تا جنگ بارهاي سنگين خود را بر زمين مي‌نهد و نبرد پايان مي‌گيرد . برنامه اين است ، و اگر خدا مي‌خواست خودش ( از طريقهاي ديگري همچون طوفان و زلزله و سيل و غرق و به زمين فرو بردن ، و ساير بلايا و مصائب ، بدون جنگ شما ) از آنان انتقام مي‌گرفت . اما خدا خواسته است بعضي از شما را با بعضي ديگر بيازمايد ( و مؤمنان راستين را با جهاد با كافران امتحان نمايد ) . كساني كه در راه خدا كشته مي‌شوند ، خداوند هرگز كارهايشان را ناديده نمي‌گيرد و بي‌مزد نمي‌گذارد .
توضيحات :
« فَضَرْبَ الرِّقَابِ » : مصدر در معني امر است . يعني گردنهايشان را بزنيد و ايشان را بكشيد . مفعول مطلق فعل محذوفي است . « الْوَثَاقَ » : ريسمان و طنابي كه اسيران و بنديان با آن محكم بسته مي‌شوند . « مَنّاً » : منّت نهادن . مراد آزاد كردن اسير بدون عوض و تاوان و غرامت جنگي از دشمن است . مفعول مطلق فعل محذوفي است . « فِدَآءً » : فديه . تاوان و غرامت جنگي . « أَثْخَنتُمُوهُمْ » : ايشان را با كشتن و مجروح كردن ضعيف كرديد و از پاي درآورديد ( نگا : انفال / 67 ) . « أَوْزَار » : جمع وِزْر ، بارهاي سنگين ( نگا : نحل / 25 ، طه / 87 ) . « حَتّي تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا » : تا جنگ به پايان مي‌رسد . « ذلِكَ » : برنامه اين است . به همين منوال است . « إِنتَصَرَ مِنْهُمْ » : بر آنان چيره و از ايشان انتقام گرفت . « فَلَن يُضِلَّ . . . » : ( نگا : محمد / 1 ) .
سوره محمد آيه 5
متن آيه :
سَيَهْدِيهِمْ وَيُصْلِحُ بَالَهُمْ
ترجمه :
به زودي خداوند آنان را ( به سوي مقامات عاليه بهشت و گفتار نيك و كردار پسنديده ) رهنمود مي‌كند و حال و وضعشان را خوب و عالي مي‌نمايد .
توضيحات :
« سَيَهْدِيهِمْ » : ( نگا : حج / 23 و 24 ) .
سوره محمد آيه 6
متن آيه :
وَيُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَهَا لَهُمْ
ترجمه :
و آنان را به بهشتي داخل خواهد كرد كه آن را بديشان معرفي كرده است ( واوصافش را توسط پيغمبران و كتابهاي آسماني بازگو نموده است ) .
توضيحات :
« عَرَّفَهَا لَهُمْ » : توسط پيغمبران و كتابهاي آسماني بهشت را بديشان شناسانده است . منزلها و كاخهاي ويژه هر يك را با الهام بديشان معرفي نموده است ، بگونه‌اي كه هر كس جايگاه زندگي پرنعمت خود را در بهشت مي‌داند ، و به هنگام ورود به بهشت يكسره به سوي مقام و مكان خود مي‌رود . بهشت را براي ايشان خوشبو كرده است .
سوره محمد آيه 7
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ
ترجمه :
اي مؤمنان ! اگر ( دين ) خدا را ياري كنيد ، خدا شما را ياري مي‌كند ( و بر دشمنانتان پيروز مي‌گرداند ) و گامهايتان را استوار مي‌دارد ( و كار و بارتان را استقرار مي‌بخشد ) .
توضيحات :
« يُثَبِّتْ » : ( نگا : بقره / 250 ، آل‌عمران / 147 ، انفال / 11 و 12 ) .
سوره محمد آيه 8
متن آيه :
وَالَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْساً لَّهُمْ وَأَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
كافران ، مرگ بر آنان باد ، و خداوند اعمال ( نيك ) ايشان را باطل و بيسود گرداناد !
توضيحات :
« الَّذِينَ » : مبتدا و خبر آن محذوف است . تقدير چنين است : الِّذِينَ كَفَرُوا ، أتْعَسَهُمُ اللهُ . يا مفعول به مقدم است . « تَعْساً » : هلاك و نابودي . مفعول مطلق فعل محذوف ( أَتْعَسَ ) است . « أَضَلَّ » : ( نگا : محمد / 1 ) . عطف بر فعل محذوف ( أَتْعَسَ ) است . جمله دعائي است . يا اين كه ( فَتَعْساً لَّهُمْ ) انشائي ، و ( أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ ) اخباري است ، و معني آيه چنين مي‌شود : كافران ، مرگ بر آنان باد ، و خداوند اعمال ( نيك ) ايشان را باطل و بيسود مي‌گرداند .
سوره محمد آيه 9
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
اين بدان خاطر است كه چيزي را كه خداوند فرو فرستاده است دوست نمي‌دارند ، و لذا خدا كارهاي ( نيك ) ايشان را هم باطل و بيسود مي‌گرداند .
توضيحات :
« ذلِكَ » : اين هلاك كافران و پوچ شدن اعمال ايشان . « مَا » : قرآن و تكاليف آسماني .
سوره محمد آيه 10
متن آيه :
أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلِلْكَافِرِينَ أَمْثَالُهَا
ترجمه :
آيا در زمين به گشت و گذار نپرداخته‌اند تا ببينند عاقبت كساني كه پيش از ايشان بوده‌اند به كجا كشيده و چه شده است ؟ خداوند آنان را نابود ساخته است ( و دمار از روزگارشان را بدر آورده است ) ، و براي كافران امثال اين عواقب و مجازاتها خواهد بود .
توضيحات :
« دَمَّرَ » : هلاك و نابود ساخته است ( نگا : اعراف / 137 ، شعراء / 172 ، نمل / 51 ) . « أَمْثَالُهَا » : امثال چنين عاقبت يا عقوبتي . ضمير ( هَا ) به ( عَاقِبَة ) برمي‌گردد .
سوره محمد آيه 11
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لَا مَوْلَى لَهُمْ
ترجمه :
اين ( عاقبت نيك مؤمنان و عاقبت سوء كافران ) بدان خاطر است كه خداوند سرپرست و ياور مؤمنان است ، وليكن كافران هيچ گونه سرپرست و ياوري ندارند .
توضيحات :
« مَوْلي » : ( نگا : انفال / 40 ، حج / 13 و 78 ، دخان / 41 ) .
سوره محمد آيه 12
متن آيه :
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَيَأْكُلُونَ كَمَا تَأْكُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوًى لَّهُمْ
ترجمه :
خداوند كساني را كه ايمان بياورند و كارهاي شايسته و بايسته بكنند ، به باغهائي از بهشت داخل مي‌گرداند كه رودبارها و چشمه‌سارها در زير ( كاخها و درختهاي ) آن روان است . در حالي كه كافران ( چند روزي از نعمتهاي زودگذر جهان ) بهره و لذت مي‌برند و همچون چهارپايان ( بي‌خبر و غافل از سرانجام كار ) مي‌چرند و مي‌خورند ، و ( پس از بدرود حيات و گام نهادن به آخرت ) آتش دوزخ جايگاه ايشان است .
توضيحات :
« يَتَمَتَّعُونَ » : بهره‌مند مي‌شوند . لذت مي‌برند و خوش مي‌گذرانند .
سوره محمد آيه 13
متن آيه :
وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِّن قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلَا نَاصِرَ لَهُمْ
ترجمه :
چه شهرهاي زيادي كه ( اهالي ) آنها از ( اهالي ) شهري كه تو را از آن بيرون كرده‌اند ، قدرتمندتر و پرزورتر بوده‌اند ، و ما آنان را هلاك و نابود كرده‌ايم ، و هيچ يار و ياوري نداشته‌اند ( كه بديشان كمك كند و آنان را از دست قهر ما برهاند ) .
توضيحات :
« كَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ » : ( نگا : حج / 45 و 48 ) . « قَرْيَتِكَ » : شهر تو اي محمد كه مكه است .
سوره محمد آيه 14
متن آيه :
أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ كَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ
ترجمه :
آيا كساني كه از دلائل روشن و براهين قطعي پروردگارشان برخوردارند ، همسان كسانيند كه اعمال زشتشان در نظرشان آراسته و پيراسته شده است و از هواها و هوسهاي خود پيروي مي‌كنند ؟
توضيحات :
« عَلي بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ » : شناخت كامل و صحيحي از پروردگار خود دارد . دلائل و براهين قوي از سوي پروردگار خود دارد كه رهنمودهاي آسماني است .
سوره محمد آيه 15
متن آيه :
مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِّن مَّاء غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِن لَّبَنٍ لَّمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِّنْ عَسَلٍ مُّصَفًّى وَلَهُمْ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاء حَمِيماً فَقَطَّعَ أَمْعَاءهُمْ
ترجمه :
وصف بهشتي كه به پرهيزگاران وعده داده شده است ( چنين است كه ) در آن رودبارهائي از آبي ( زلال و خالص ) است كه گنديده و بدبو نگشته است ، و رودبارهائي از شيري است كه طعم و مزه آن متغير نشده است ، و رودبارهائي از شرابي است كه سراپا لذت براي نوشندگان است ، و رودبارهائي از عسلي است كه خالص و پالوده است ، و در آنجا آنان هرگونه ميوه‌اي دارند ، و ( از همه بالاتر ) از آمرزش پروردگارشان برخوردارند ( آيا چنين كساني ) همانند كسانيند كه در آتش دوزخ جاويدان مي‌مانند و از آب داغ و جوشان نوشانده مي‌شوند ، ( آبي كه به محض نوشيدن ) اندرونه و روده‌هاي ايشان را پاره پاره مي‌كند و از هم مي‌گسلد .
توضيحات :
« مَثَلُ » : وصف . صفت . توصيف ( نگا : رعد / 35 ) . « غَيْرِ ءَاسِنٍ » : غير متغير . فاسد نشده . « لَذَّةٍ » : متلذذ . لذيذ . مصدر است و به معني اسم فاعل است ، و يا اين كه مؤنث ( لَذّ ) به معني لذيذ است . « مُصَفّيً » : خالص . پالوده . عسل بدون موم و لِرد و خاشاك . « أَمْعَآءَ » : جمع مِعيً ، روده . اندرونه .
سوره محمد آيه 16
متن آيه :
وَمِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ حَتَّى إِذَا خَرَجُوا مِنْ عِندِكَ قَالُوا لِلَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مَاذَا قَالَ آنِفاً أُوْلَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ
ترجمه :
در ميان منافقان كساني هستند كه به سخنانت گوش فرا مي‌دهند ، اما هنگامي كه از نزد تو بيرون مي‌روند ، به كساني ( از علماي صحابه ) كه ( از سوي خدا ) بديشان علم و دانش بخشيده شده است ، مي‌گويند : اين مرد الآن چه گفت ؟ ! ( آنچه مي‌گويد بي‌ارزش و ياوه است ! ) آنان كسانيند كه خداوند بر دلهايشان مهر نهاده است ، و از هواها و هوسهايشان پيروي مي‌كنند .
توضيحات :
« مَن يَسْتَمِعُ » : مراد منافقاني است كه در آيه 20 از آنان سخن مي‌رود . « الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ » : مراد علماي صحابه كرام ، از قبيل : ابن‌عباس و ابن مسعود است . « هذَا . . . » : مراد محمد است . « ءَانِفاً » : چند لحظه پيش . اكنون . « طَبَعَ اللهُ عَلي قُلُوبِهِمْ » : ( نگا : توبه / 93 ، نحل / 108 ) .
سوره محمد آيه 17
متن آيه :
وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْواهُمْ
ترجمه :
كساني كه راهياب شده‌اند ، خداوند بر راهيابي ايشان مي‌افزايد و تقواي لازم را بديشان عطاء مي‌نمايد .
توضيحات :
« تَقْوَاهُمْ » : تقوائي كه براي نجات ايشان از دوزخ و رسيدن آنان به بهشت لازم است .
سوره محمد آيه 18
متن آيه :
فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاء أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ
ترجمه :
انگار ( كافران و منافقان تا قيامت فرا نرسد ايمان نمي‌آورند ، و براي ايمان آوردن خود ) قيامت را چشم مي‌دارند كه ناگهان برپا مي‌شود ؟ ! هم‌اكنون علائم و نشانه‌هاي آن ظاهر شده است ( كه از جمله آنها بعثت خاتم‌الانبياء است ) . اما وقتي كه قيامت فرا رسيد ، ديگر باور داشتن و اندرز گرفتن چه سودي به حالشان دارد ؟ !
توضيحات :
« هَلْ يَنظُرُونَ ؟ » : آيا چشم مي‌دارند ؟ مگر انتظاري جز اين دارند ؟ « أَشْرَاطُهَا » : اشراط ، جمع شَرَط ، علامتها و نشانه‌ها « فَأَنّي لَهُمْ » : ( نگا : دخان / 13 ) . « ذِكْري » : بيدار شدن و اندرز گرفتن . يادآور گشتن و به خود آمدن ( نگا : زمر / 54 - 59 ) .
سوره محمد آيه 19
متن آيه :
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ
ترجمه :
بدان كه قطعاً هيچ معبودي جز الله وجود ندارد . براي گناهان خود و مردان و زنان مؤمن آمرزش بخواه . خدا از حركات و سكناتتان كاملاً آگاه است ( و مي‌داند به كجا مي‌رويد و در كجا زندگي مي‌كنيد و چه مي‌كنيد و چه نمي‌كنيد ) .
توضيحات :
« إسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ » : ( نگا : غافر / 55 ) . « مُتَقَلَّبَ » : جايگاه گشت و گذار و مسير حركت . جنبش و حركت . رفت و آمد . سير و سياحت . حال به حال شدن . اين واژه مي‌تواند اسم مكان ، و يا مصدر ميمي باشد . « مَثْوي » : جايگاه . اقامت گزيدن ( نگا : يوسف / 21 و 23 ) . « مُتَقَلَّبَكُمْ وَ مَثْوَاكُمْ » : جا و مكان ، ظاهر و آشكار ، درون و بيرون ، راز و نجوا ، نيت و انديشه ، رفت و آمد ، سفر و حضر ، كردار و رفتار ، و بالاخره همه حركات و سكنات شما .
سوره محمد آيه 20
متن آيه :
وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ
ترجمه :
مؤمنان مي‌گويند : كاش ! سوره‌اي فرود مي‌آمد ( و ما را به جنگ با دشمنان مي‌خواند ) . زماني كه سوره محكمي نازل مي‌گردد و جنگ در آن ذكر مي‌شود ( و روشن و آشكار به جنگ دستور مي‌دهد ) منافقان بيماردل را مي‌بيني همچون كسي به تو نگاه مي‌كنند كه ( در آستانه مرگ قرار گرفته است و ) به سبب ( سكرات ) موت بيهوش افتاده است . پس مرگشان باد !
توضيحات :
« لَوْلا » : حرفي است كه دالّ بر رغبت حصول بعد از خود است . « مُحْكَمَةٌ » : استوار و تغييرناپذير . مراد روشن و بيانگر مقصود است ؛ بگونه‌اي كه توجيه و تفسيري جز جنگ را ندارد . « الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ » : بيهوش ( نگا : احزاب / 19 ) . « نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ » : مراد خيره نگاه كردن و زل زدن با چشماني است كه حدقه‌ها و پلكها از كار ايستاده و باز و بي‌حركت مانده باشد . « أَوْلي لَهُمْ » : مرگشان باد ! عربها به هنگام تهديد كسي بدو مي‌گويند : أَوْلي لَكَ ! مرگت باد ( نگا : قيامت / 34 و 35 ) . « أَوْلي » : اسم تفضيل از ماده ( ولي ) به معني قرب و نزديكي است ، در مقام دعا ، براي تهديد به مرگ زودرس و نابودي قريب‌الوقوع بكار مي‌رود .
سوره محمد آيه 21
متن آيه :
طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْراً لَّهُمْ
ترجمه :
اطاعت ( از خدا و پيغمبر ) و بيان سخنان نيك ( و سنجيده‌اي كه شرع‌پسند باشد ، براي آنان بهتر و به حالشان سودمندتر است ) . هنگامي كه كار جدي مي‌شود ( و جهادگران آماده حركت به سوي رزمگاه مي‌گردند ) اگر با خدا راست باشند ( و ايمان صادقانه و فرمانبرداري مخلصانه داشته باشند ، از دوروئي و بزدلي ) براي ايشان بهتر خواهد بود .
توضيحات :
« طَاعَةٌ » : مبتدا و خبر آن محذوف كه ( خَيْرٌ لَّهُمْ ) است و ملفوظ آن يعني ( لَكَانَ خَيْراً لَّهُمْ ) در آخر آيه بيانگر اين امر است . « عَزَمَ » : جدّي شد .
سوره محمد آيه 22
متن آيه :
فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ
ترجمه :
آيا اگر ( از قرآن و برنامه اسلام ) روي‌گردان شويد ، جز اين انتظار داريد كه در زمين فساد كنيد و پيوند خويشاوندي ميان خويش را بگسليد ؟
توضيحات :
« عَسَيْتُمْ » : كلمه‌اي است كه بيانگر انتظار حصول بعد از خود است . يعني توقع و انتظار جز اين را داريد . « فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ . . . » : ( تَوَلَّيْتُمْ ) فعل شرط ، جواب شرط محذوف و يا ( عَسَيْتُمْ ) مقدم است ، و ( أَن تُفْسِدُوا فِي‌الأرْضِ ) خبر ( عَسَيْتُمْ ) است . بعضي هم مجموع جمله ( فَهَلْ عَسَيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الأرْضِ ) را جزاي شرط مي‌دانند .
سوره محمد آيه 23
متن آيه :
أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ
ترجمه :
آنان كسانيند كه خداوند ايشان را نفرين و از رحمت خويش بدور داشته است ، لذا گوشهايشان را ( از شنيدن حق ) كر ، و چشمانشان را ( از ديدن راه هدايت و سعادت ) كور كرده است .
توضيحات :
« أَصَمَّهُمْ » : ايشان را كر كرده است . « أَعْمي » : كور كرده است .
سوره محمد آيه 24
متن آيه :
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا
ترجمه :
آيا درباره قرآن نمي‌انديشند ( و مطالب و نكات آن را بررسي و وارسي نمي‌كنند ؟ ) يا اين كه بر دلهائي قفلهاي ويژه‌اي زده‌اند ؟
توضيحات :
« أَفَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ ؟ » : آيات مختلفي با صراحت فرياد مي‌دارند كه قرآن كتاب انديشه و عمل است و بايد آن را بررسي و وارسي كرد و تنها به تلاوت ظاهري اكتفاء نكرد ( نگا : نساء / 82 ، اسراء / 89 ، فرقان / 30 ، ق / 45 ، قمر / 17 و 22 و 32 ، يوسف / 2 ) « أَمْ » يا اين كه . بلكه . با توجه به معني دوم اين واژه ، مفهوم آيه چنين است : آيا درباره قرآن نمي‌انديشند و به بررسي و وارسي آن نمي‌پردازند ؟ بلكه بر دلهائي قفلهاي ويژه است .
سوره محمد آيه 25
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ
ترجمه :
كساني كه بعد از روشن شدن ( راه حقيقت و ) هدايت ، به كفر و ضلال پيشين خود برمي‌گردند ، بدان خاطر است كه اهريمن كارهايشان را در نظرشان مي‌آرايد و ايشان را با آرزوهاي طولاني فريفته مي‌دارد .
توضيحات :
« إِرْتَدُّوا عَلي أَدْبَارِهِمْ » : عقب عقب برمي‌گردند . مراد اين است كه مرتد و كافر مي‌گردند . « سَوَّلَ » : زينت داد . خوش‌آيند نمود ( نگا : يوسف / 18 و 83 ، طه / 96 ) . « أَمْلي لَهُمْ » : زندگي را طولاني و جاويدان در نظرشان جلوه داد . افسار آرزوها را برايشان شل كرد و به آرزوهاي فراواني آنان را سرگرم نمود .
سوره محمد آيه 26
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ
ترجمه :
اين ( چرخ زدن و از دين برگشتن ) بدان خاطر است كه به كساني كه دشمن چيزي هستند كه خدا فرو فرستاده است ، گفته بودند : در برخي از كارها از شما اطاعت و پيروي مي‌كنيم ! خدا آگاه از پنهانكاري ايشان مي‌باشد .
توضيحات :
« الَّذِينَ كَرِهُوا . . . » : مراد يهوديان بني‌قريظه و بني‌نضير است ( نگا : احزاب / 26 و 27 ) . « كَرِهُوا » : دشمن داشته‌اند . نپسنديده‌اند . « بَعْضِ الأمْرِ » : ( نگا : حشر / 11 و 12 ) . « إِسرَار » : پنهانكاري . مراد پنهان كردن و مخفي داشتن مكر و كيد است .
سوره محمد آيه 27
متن آيه :
فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ
ترجمه :
حال آنان چگونه خواهد بود بدان هنگام كه فرشتگان مأمور قبض ارواح به سراغشان مي‌آيند و چهره‌ها و پشتها ( و ساير اندامهاي ) ايشان را به زير ضربات خود مي‌گيرند ؟ !
توضيحات :
« تَوَفَّتْهُمْ » : ايشان را دريابند و قبض روح كنند . ايشان را از جهان برمي‌گيرند ( نگا : نساء / 97 ، انعام / 61 ، اعراف / 37 ، نحل / 28 و 32 ) . « يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ » : ( نگا : انفال / 50 ) .
سوره محمد آيه 28
متن آيه :
ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
اين گونه ( جان برگرفتن ايشان ) بدان خاطر است كه آنان بدنبال چيزي مي‌روند كه خداي را بر سر خشم مي‌آورد ، و از چيزي كه موجب خوشنودي او است بدشان مي‌آيد ، و لذا خداوند كارهاي ( نيك ) ايشان را باطل و بيسود مي‌گرداند .
توضيحات :
« أَسْخَطَ » : خشمگين گرداند . « رِضْوانَهُ » : رضايت و خوشنودي او .
سوره محمد آيه 29
متن آيه :
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَن لَّن يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغَانَهُمْ
ترجمه :
آيا كساني كه در دلهايشان بيماري ( نفاق و كينه‌توزي اسلام ) است ، گمان مي‌برند خدا كينه‌ها و دشمنانگيهاي ايشان را ( كه از اسلام و مسلمين در دل دارند ) ظاهر و برملا نمي‌گرداند ؟
توضيحات :
« أَضْغان » : جمع ضِعْن ، حقد و كينه‌هاي شديد . « لَن يُخْرِجَ . . . » : ( نگا : توبه / 64 ) .
سوره محمد آيه 30
متن آيه :
وَلَوْ نَشَاء لَأَرَيْنَاكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُم بِسِيمَاهُمْ وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ أَعْمَالَكُمْ
ترجمه :
اگر ما مي‌خواستيم آنان را به تو نشان مي‌داديم و تو از روي قيافه و علامتشان ايشان را مي‌شناختي . تو قطعاً آنان را از روي طرز سخن و نحوه گفتار مي‌شناسي . خداوند آگاه از كارهايتان مي‌باشد ( و حقيقت پندار و گفتار و رفتارتان را مي‌داند و همگان را خوب مي‌شناسد و پاداش و پادافره لازم را به هر كسي خواهد داد ) .
توضيحات :
« بِسِيمَاهُمْ » : سيما ، قيافه . علامت . « لَحْنِ الْقَوْلِ » : شيوه سخن . طرز سخن .
سوره محمد آيه 31
متن آيه :
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ
ترجمه :
ما همه شما را ( با وجود آگاهي از اعمالتان ) قطعاً آزمايش مي‌كنيم ، تا معلوم شود مجاهدان ( واقعي ) و صابران شما كيانند ( و مجاهدنماها و ناشكيبايان سست‌عنصر كيان ) . و اخبار شما را بيازمائيم ( كه آيا در راه اسلام صادقانه سخن گفته‌ايد يا خير . دعوت مستمر و خستگي‌ناپذير داشته‌ايد و از اسلحه گفتار در قلع و قمع كفار سود برده‌ايد ، يا از لوم لائم ترسيده‌ايد ) .
توضيحات :
« حَتّي نَعْلَمَ » : ( نگا : بقره / 143 ، آل‌عمران / 140 ، سبأ / 21 ) . « نَبْلُوَ » : الف زائدي در رسم‌الخط قرآني در آخر دارد . « أَخْبَارَكُمْ » : مراد از اخبار ، هنرنمائي در شيوه بيان در كار تبليغ و دعوت مردم به راه حق ، و ضعف و قوت در اين امر ، و دوام و يا عدم دوام و فداكاري و يا عدم فداكاري در راه نشر دين است ( نگا : تفسير قاسمي ) . خبرهاي اطاعت يا عدم اطاعت در جهاد . يا اين كه مراد از اخبار ، اعمال بطور كلي است ، اعم از خوب و بد .
سوره محمد آيه 32
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَشَاقُّوا الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الهُدَى لَن يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئاً وَسَيُحْبِطُ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه :
كساني كه كافر مي‌شوند ، و مردمان را از راه خدا بازمي‌دارند ، و بدنبال آن كه هدايت برايشان شناخته و روشن مي‌گردد با پيغمبر به مخالفت و دشمنانگي مي‌پردازند ، هرگز كمترين زياني به خدا نمي‌رسانند ، و بلكه خدا كارهاي ( نيك ) ايشان را هم باطل و بيسود مي‌گرداند .
توضيحات :
« شَآقُّوا » : دشمنانگي كردند . به مخالفت پرداختند . « سَيُحْبِطُ أَعْمَالَهُمْ » : كارهاي نيكشان را باطل مي‌گرداند و فايده‌اي در آخرت عائدشان نمي‌نمايد . كارهائي را كه در راه جلوگيري از اسلام مي‌كنند ، خدا آنها را بي‌اثر مي‌گرداند ، و موانع ايشان را از سر راه اسلام برمي‌دارد .
سوره محمد آيه 33
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ
ترجمه :
اي مؤمنان ! از خدا و پيغمبر اطاعت كنيد ، و كارهاي خود را ( با انجام معاصي ) باطل مگردانيد .
توضيحات :
« لا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ » : كارهايتان را با انجام پلشتيها و زشتيها ضايع نگردانيد .
سوره محمد آيه 34
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ مَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ
ترجمه :
كساني كه كافر گردند و مردمان را از راه خدا بازدارند و سپس بميرند در حالي كه كافر باشند ، هرگز خداوند ايشان را نخواهد بخشيد .
توضيحات :
« مَاتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ » : در حال كفر از جهان بروند و بميرند . « لَن يَغْفِرَ اللهُ لَهُمْ » : خداوند ايشان را به سبب شرك و كفرشان هرگز نخواهد بخشيد ( نگا : نساء / 48 ) .
سوره محمد آيه 35
متن آيه :
فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ
ترجمه :
سست مشويد ، و ( كافران را ) به صلح مخوانيد ، چرا كه شما برتريد و خدا با شما است ، و هرگز از ( اجر و ثواب ) اعمالتان نمي‌كاهد .
توضيحات :
« السَّلْمِ » : صلح . « تَدْعُوا إِلَي السَّلْمِ » : از كافران طلب صلح مكنيد و ايشان را به صلح مخوانيد . ( تَدْعُوا ) مجزوم و عطف بر ( لاتَهِنُوا ) مي‌باشد . در اصل چنين است . لا تَهِنُوا وَ لا تَدْعُوا إِلَي السَّلْمِ . « الأعْلَوْنَ » : برتران . چيرگان . « لَن يَتِرَكُمْ » : از شما نمي‌كاهد . از ماده ( وتر ) . اين آيه مخالف با آيه 61 سوره انفال نيست كه مي‌فرمايد : وَ إِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا . چرا كه مراد از آيه سوره محمد ، درخواست صلح بي‌هنگام و بيجا از سوي مسلمانان است در زماني كه همه عوامل پيروزي در دست ايشان است ، و مراد از آيه سوره انفال درخواست صلح از طرف دشمنان است و صلحي در ميان است كه منافع مسلمانان را در حال يا در آينده تأمين مي‌كند . « وَ أَنتُمُ الأعْلَوْنَ » : در حالي كه شما برتر و چيره‌ايد ، و خدا با شما است و هرگز از اجر و پاداش كارهايتان نمي‌كاهد . يا اين كه : سستي نكنيد تا مجبور شويد دعوت به مصالحه كنيد . شما برتر هستيد و خدا با شما است و از پاداشهايتان نمي‌كاهد .
سوره محمد آيه 36
متن آيه :
إِنَّمَا الحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَإِن تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَلَا يَسْأَلْكُمْ أَمْوَالَكُمْ
ترجمه :
زندگي دنيا بازي و سرگرمي بيش نيست ، و اگر ايمان بياوريد و پرهيزگاري كنيد ، خداوند پاداش شما را ( به نحو كامل ) مي‌دهد و دارائي شما را هم نمي‌خواهد .
توضيحات :
« لَعِبٌ وَ لَهْوٌ » : ( نگا : انعام / 32 و 70 ، عنكبوت / 64 ) . « لا يَسْأَلْكُمْ أَمْوَالَكُمْ » : خداوند بي‌نياز است و اموال شما را از شما درخواست نمي‌كند . اموالي كه به صورت زكات و صدقه مي‌دهيد و يا در راه جهاد خرج مي‌كنيد و به نام حقوق شرعي ديگر مصرف مي‌نمائيد ، براي دفاع از امنيت و استقلال كشور اسلامي و براي كمك به مستمندان همنوع خود و تأمين نيازمنديها و آباداني مملكت خودتان بوده و سود چنين اموالي عائد خودتان مي‌گردد .
سوره محمد آيه 37
متن آيه :
إِن يَسْأَلْكُمُوهَا فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَيُخْرِجْ أَضْغَانَكُمْ
ترجمه :
اگر خدا از شما اموالتان را درخواست كند ، و حتي اصرار هم بورزد ، شما ( به خاطر دلبستگي شديد و مال‌دوستي سرشتي انسان ) بخل نشان خواهيد داد و تنگچشمي‌خواهيد كرد ، و باعث بروز كينه‌هايتان مي‌شود . ( پس خدا كه شما را مي‌شناسد ، چنين كاري را نمي‌كند ) .
توضيحات :
« يُحْفِكُمْ » : از شما اصرار بكند و مصرانه بخواهد . از مصدر ( إحفاء ) به معني إلحاح و إصرار . « يُخْرِجْ أَضْغَانَكُمْ » : اشاره به دلبستگي شديد بسياري از مردم به مسائل مالي است ، و در حقيقت يك نوع ملامت و سرزنش آنان ، و در عين حال تشويق به ترك اين وابستگي است . همچنين بيانگر اين واقعيت كه دوستي اموال و عشق به دارائي ، خميره ذاتي و يك صفت سرشتي انسان است ، تا آنجا كه اگر خدا نيز از بسياري از انسانها اموالشان را مطالبه كند ، خشم و كينه او را به دل مي‌گيرند !
سوره محمد آيه 38
متن آيه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلَاء تُدْعَوْنَ لِتُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنكُم مَّن يَبْخَلُ وَمَن يَبْخَلْ فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَن نَّفْسِهِ وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ
ترجمه :
آگاه باشيد كه شما ( از سوي آفريدگارتان ) دعوت به انفاق در راه خدا مي‌شويد . بعضي از شما بخل مي‌ورزند . هر كس هم بخل بورزد ، در حق خود بخل مي‌ورزد ( و زيان آن متوجه خودش مي‌گردد ) . زيرا خدا بي‌نياز است و شما نيازمنديد . اگر شما ( از فرمان خدا سرپيچي كنيد و ) روي برتابيد ، مردمان ديگري را جايگزين شما مي‌گرداند ( و اين مأموريت را به گروه ديگري مي‌سپارد ) كه هرگز همسان شما نخواهند بود ( و از ايثار و فداكاري و بذل جان و مال خودداري نخواهند كرد و از فرمان يزدان روي‌گردان نخواهند شد ) .
توضيحات :
« هَآ أَنتُمْ هؤُلآءِ » : ( نگا : آل‌عمران / 66 و 119 ، نساء / 109 ) . « عَن نَّفْسِهِ » : در حق خود . « أَمْثَالَكُمْ » : همچون شما . همسان شما . ( نگا : معارج / 41 ) .
بازگشت به لیست سوره‌ها